ગુજરાત:
રાજ્યમાં વિકાસના દાવાઓ વચ્ચે નેશનલ હાઈવેની વાસ્તવિક સ્થિતિ ગંભીર ચિંતા ઊભી કરી રહી છે. ગુજરાતના અનેક વિસ્તારોમાં નેશનલ હાઈવે બિસ્માર અને ખખડધજ હાલતમાં છે, જેના કારણે રોજબરોજ મુસાફરી કરતા વાહનચાલકોને ભારે હેરાનગતિ ભોગવવી પડી રહી છે. ખાડાઓથી ભરેલા રસ્તા, ઊખડેલો ડામર, વરસાદી પાણી ભરાવા અને અચાનક થતા અકસ્માતો છતાં વાહનચાલકો પાસેથી નિયમિત રીતે ટોલટેક્સ વસૂલવામાં આવી રહ્યો છે. સૌથી ચોંકાવનારી બાબત એ છે કે છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં ગુજરાતમાં માત્ર ટોલટેક્સ પેટે વાહનચાલકો પાસેથી કુલ રૂ. 8,702 કરોડ જેટલી વિશાળ રકમ વસૂલવામાં આવી છે.
નેશનલ હાઈવેની વાસ્તવિક સ્થિતિ
રાજ્યના અનેક નેશનલ હાઈવે પર સફર કરનાર વાહનચાલકો જણાવે છે કે હાઈવે પર ચાલતી વખતે જાણે ખાડાઓમાંથી બચવાની રમત રમવી પડે છે. ક્યાંક ડામર ઊખડી ગયો છે, તો ક્યાંક પેચવર્ક નામે માત્ર દેખાવ પૂરતું કામ થયું છે. ખાસ કરીને વરસાદી મોસમ દરમિયાન હાઈવેની હાલત વધુ દયનીય બની જાય છે. અનેક જગ્યાએ પાણી ભરાઈ જાય છે, જેના કારણે વાહનો ખરાબ થાય છે અને અકસ્માતોના બનાવો વધે છે.
62 ટોલનાકા અને સતત વસૂલાત
ગુજરાતમાં હાલ નેશનલ હાઈવે પર કુલ 62 ટોલનાકા કાર્યરત છે. આ તમામ ટોલનાકાઓ પરથી દરરોજ હજારો વાહનો પસાર થાય છે અને લાખો રૂપિયાનું ટોલટેક્સ વસૂલવામાં આવે છે. ટોલનો મૂળ હેતુ રસ્તાની જાળવણી, સુધારણા અને સુવિધાઓ માટેનો ખર્ચ પૂરો પાડવાનો હોય છે, પરંતુ વાસ્તવમાં રસ્તાની હાલત જોતા લોકોમાં પ્રશ્ન ઊભો થાય છે કે આટલી મોટી રકમ cuối ક્યાં જાય છે?
પાંચ વર્ષમાં 8,702 કરોડની વસૂલાત
સરકારી આંકડાઓ મુજબ, છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં ગુજરાતના વાહનચાલકો પાસેથી ટોલટેક્સ પેટે કુલ રૂ. 8,702 કરોડ જેટલી રકમ વસૂલવામાં આવી છે. વર્ષ 2020-21માં ટોલટેક્સ રૂપે રૂ. 1,196 કરોડ વસૂલાયા હતા, જ્યારે વર્ષ 2024-25માં આ રકમ લગભગ બમણી થઈ ગઈ છે. વર્ષ 2024-25 દરમિયાન રૂ. 2,113 કરોડ જેટલું ટોલટેક્સ ઉઘરાણું કરવામાં આવ્યું છે. આ આંકડા દર્શાવે છે કે દર વર્ષે ટોલટેક્સની આવકમાં સતત વધારો થઈ રહ્યો છે, પરંતુ હાઈવેની ગુણવત્તામાં તે મુજબ સુધારો દેખાતો નથી.
ફાસ્ટટેગ ન હોવા પર દંડ
ટોલટેક્સ વસૂલાત સાથે સાથે ફાસ્ટટેગના નામે પણ વાહનચાલકો પાસેથી મોટી રકમ ખંખેરી લેવામાં આવી છે. જે વાહનચાલકો પાસે ફાસ્ટટેગ ન હતો, તેમની પાસેથી છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં રૂ. 78.58 કરોડ જેટલી રકમ વધારાના દંડ રૂપે વસૂલવામાં આવી છે. સરકારનું કહેવું છે કે ફાસ્ટટેગથી ટોલ વ્યવસ્થા સુચારૂ બને છે, સમય બચે છે અને ભ્રષ્ટાચાર અટકે છે, પરંતુ જમીન પર હકીકત એ છે કે ફાસ્ટટેગ હોવા છતાં પણ ટોલનાકાઓ પર લાંબી લાઈનો જોવા મળે છે.
વાહનચાલકોની વ્યથા
વાહનચાલકોનું કહેવું છે કે તેઓ ટોલટેક્સ ચૂકવવા તૈયાર છે, પરંતુ તેના બદલામાં સારી સુવિધા અને સુરક્ષિત રસ્તા જોઈએ. ખાડાવાળા હાઈવે પર વાહન ચલાવવાથી ટાયર, સસ્પેન્શન અને અન્ય પાર્ટ્સને નુકસાન થાય છે, જેના કારણે વધારાનો ખર્ચ સહન કરવો પડે છે. ઘણી વખત અકસ્માતોમાં જાનહાનિ પણ થાય છે, પરંતુ તેની જવાબદારી કોઈ લેતું નથી.
ટોલના નિયમો અને જવાબદારી
ટોલ નિયમો અનુસાર, જો કોઈ હાઈવે પર માર્ગની સ્થિતિ ખરાબ હોય અથવા નિર્ધારિત સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ ન હોય, તો ત્યાં ટોલ વસૂલાત રોકવાની જોગવાઈ પણ છે. છતાં, ગુજરાતમાં ઘણા હાઈવે એવા છે જ્યાં માર્ગની સ્થિતિ અત્યંત ખરાબ હોવા છતાં નિયમિત રીતે ટોલટેક્સ વસૂલવામાં આવે છે. આ બાબતે વારંવાર ફરિયાદો અને રજૂઆતો છતાં કોઈ સ્પષ્ટ કાર્યવાહી થતી નથી.
રાજકીય અને સામાજિક પ્રતિક્રિયા
વિપક્ષ પક્ષો અને સામાજિક સંગઠનો આ મુદ્દે સરકાર પર આકરા પ્રહારો કરી રહ્યા છે. તેમનું કહેવું છે કે ટોલટેક્સના નામે જનતાને લૂંટવામાં આવી રહી છે. વિકાસના દાવાઓ માત્ર કાગળ પર સીમિત છે, જ્યારે હકીકતમાં વાહનચાલકો ખખડધજ હાઈવે પર જીવ જોખમે મુસાફરી કરી રહ્યા છે. કેટલાક વિસ્તારોમાં લોકોએ ટોલનાકા સામે વિરોધ પ્રદર્શન પણ કર્યા છે.
અકસ્માતો અને માનવજીવનનો ખર્ચ
બિસ્માર હાઈવેના કારણે રાજ્યમાં અકસ્માતોની સંખ્યા વધી રહી છે. ખાડાઓ, અચાનક બ્રેક મારવી પડે તેવા સ્થાનો અને અપૂરતી લાઈટિંગના કારણે અનેક લોકો પોતાના જીવ ગુમાવી ચૂક્યા છે. એક તરફ ટોલટેક્સની આવકમાં વધારો થઈ રહ્યો છે, તો બીજી તરફ માનવજીવનનો ખર્ચ પણ વધી રહ્યો છે, જે ગંભીર ચિંતા જનક બાબત છે.સરકારનો બચાવ
સરકાર અને સંબંધિત વિભાગોનું કહેવું છે કે હાઈવેની જાળવણી અને વિસ્તરણ માટે સતત કામ ચાલી રહ્યું છે. વરસાદ, ભારે ટ્રાફિક અને અન્ય પરિબળોના કારણે રસ્તાઓને નુકસાન થાય છે, પરંતુ સમયસર મરામત કરવામાં આવે છે. તેમનું કહેવું છે કે ટોલટેક્સની આવકનો ઉપયોગ હાઈવેના વિકાસ અને નવી યોજનાઓ માટે કરવામાં આવે છે.
જનતાનો સવાલ: પૈસા જાય છે ક્યાં?
પરંતુ જનતાનો મુખ્ય સવાલ એ છે કે જો પાંચ વર્ષમાં 8,702 કરોડ જેટલી મોટી રકમ ટોલટેક્સ રૂપે વસૂલાઈ છે, તો હાઈવેની હાલત કેમ સુધરી નથી? કેમ હજુ પણ ખાડાઓ, ટ્રાફિક જામ અને અકસ્માતોની સમસ્યા યથાવત છે? શું ટોલટેક્સ માત્ર આવકનો સ્ત્રોત બની ગયો છે?
નિષ્કર્ષ
ગુજરાતમાં નેશનલ હાઈવેની હાલત અને ટોલટેક્સની ભારે વસૂલાત વચ્ચે મોટો વિરોધાભાસ જોવા મળે છે. એક તરફ વાહનચાલકો પાસેથી અબજો રૂપિયાની વસૂલાત થઈ રહી છે, તો બીજી તરફ તેમને સલામત અને સુવિધાજનક માર્ગ મળતો નથી. આ મુદ્દો માત્ર વાહનચાલકોની હેરાનગતિનો નથી, પરંતુ જાહેર સુરક્ષા અને જવાબદારીનો પણ છે. હવે જોવાનું એ રહેશે કે સરકાર અને સંબંધિત સત્તાવાળાઓ આ મુદ્દે કેટલા ગંભીર બને છે અને ખખડધજ હાઈવે પર ચાલતા વાહનચાલકોને ક્યારે રાહત મળે છે.
