માળીયાહાટીણાના ગોતાણા ગામના ખેડૂત પર આફતનો પહાડ, વીજલાઈનના સ્પાર્કથી લાખોની પાકહાની
માળીયાહાટીણા તાલુકાના ગોતાણા ગામમાં બપોરે બનેલી અગ્નિકાંડની ઘટનાએ સમગ્ર વિસ્તારમાં ચકચાર મચાવી દીધી છે. કમોસમી વરસાદ, બદલાતાં હવામાનનું દબાણ અને વીજતારોથી થતા જોખમો વચ્ચે ગ્રામ્ય વિસ્તારોના ખેડૂતો પહેલેથી જ ચિંતામાં હતા. તેવામાં ગોતાણા ગામે ખેતરમાં સૂકવવા માટે રાખેલી મગફળીના વિશાળ જથ્થામાં અચાનક આગ લાગી જતા એક ખેડૂતના 700 મણ જેટલા પાક બળીને ખાખ થઈ ગયા છે. આસપાસના ખેડૂતો દ્વારા ધુમાડાનો થાંભલો જોઈને દોડી ગયાં, પરંતુ આગ એટલી વિકરાળ હતી કે મિનિટોમાં જ આખો જથ્થો આ ફળી નાખી ગઈ. ઘટનાના કારણ તરીકે પ્રાથમિક રીતે વીજલાઈનના સ્પાર્ક થવાની આશંકા વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે.
આ ઘટનામાં અંદાજે રૂ. 10 લાખથી વધુનું નુકશાન થવા પામ્યું હોવાનું બહાર આવ્યું છે. ખેતી ખર્ચમાં વધારો, બજારભાવે અનિશ્ચિતતા અને કુદરતી મારને કારણે ખેડૂતોએ પહેલેથી જ આર્થિક સંકટનો સામનો કરવો પડે છે. આવા સમયમાં અગ્નિકાંડ જેવી ઘટના ભોગ બનવું એટલે જ્યાં પડ્યા ત્યાં પાટું વાગવું જેવી સ્થિતિ સર્જાય છે.
અચાનક આગના જ્વાળામાં મગફળીનો ઢગલો ખાખ: ઘટના કેવી રીતે બની?
માહિતી મુજબ ગોતાણા ગામનો ખેડૂત છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી ખેતરમાં મગફળી સૂકવવા માટે રાખી રહ્યો હતો. વરસાદી છાંટા રોકાવા સાથે ખેડૂતોએ બંને હાથથી કામમાં લાગી પડતા મગફળીની માવજત ચાલુ કરી હતી. પરંતુ મંગળવારે બપોરે 3 વાગ્યાની આસપાસ વીજતારમાંથી ચમકાટ સાથે સ્પાર્ક થયો હોવાનું કેટલાક ગ્રામજનોનું કહેવું છે. આ સ્પાર્ક સીધો ખેતરના એક ખૂણે પડ્યો અને ત્યાં સૂકવવા મુકેલા મગફળીના ઢગલામાં આગ ફાટી નીકળી.
સૂકી મગફળી અને પવનને કારણે આગ પળવારમાં જ વિકરાળ સ્વરૂપ ધારણ કરી ગઈ હતી. થોડા જ મિનિટોમાં જ્વાળાઓએ આસપાસના સમગ્ર જથ્થાને ઘેરી લીધો હતો. ગામના લોકો દોડી આવ્યા, ટાંકીમાંથી પાણી લાવાયું, તો કેટલાક લોકોએ પલોળા અને વાસણોથી આગને કાબૂમાં લેવાનો પ્રયાસ કર્યો. પરંતુ જ્વાળા એટલી તેજ હતી કે કોઈ પણ પ્રયત્ન સફળ ન રહ્યો.
આગમાં જલતી મગફળીમાંથી નીકળતો ધુમાડો અને તાપ દૂરથી જ દેખાઈ રહ્યો હતો. ધસમસતા તાપને કારણે કોઈ પણ વ્યક્તિ ઢગલાની નજીક જઈ શકે તેવી સ્થિતિ નહોતી. અંતે આગ શમાઈ ત્યારે ઢગલામાંથી માત્ર રાખ, કાળી પડેલી ભૂકી અને બળી ગયેલા અવશેષો જ બાકી રહ્યાં.
ખેડૂતના સપના બળીને રાખ: 700 મણનો પાક ગયો, 10 લાખનું નુકસાન
આગમાં બળીને ખાખ થયેલી મગફળીનું પ્રમાણ 700 મણ જેટલું હોવાનું ગણતરીમાં આવ્યું છે. બજારમાં મગફળીના વર્તમાન ભાવ પ્રમાણે આ જથ્થો આશરે રૂ. 10 લાખથી વધુ કિંમતનો થાય છે. આટલી મોટી નુકસાની વચ્ચે ખેડૂત પરિવાર પર આર્થિક આફત તૂટી પડી છે.
સામાન્ય રીતે એક મગફળી પાક તૈયાર કરવા માટે ખેડૂતને મહિના સુધી ભારે મહેનત કરવી પડે છે. વાવેતર, ખાતર-દવા, સિંચાઈ, મજૂરી ખર્ચ, મશીનરી ખર્ચ સહિત અનેક નાણાંપીંછા કર્યા બાદ પાક તૈયાર થાય છે. પરંતુ આગે એક જ ક્ષણમાં આખી મહેનતને ખાખમાં ફેરવી નાંખી.
ખેડૂતના શબ્દોમાં કહીએ તો—
“પાકને સૂકવવા મૂકો એટલે એવો ડર નહિ હોય કે વીજતારથી આગ લાગે. પણ આજના દિવસે સ્પાર્ક થયો અને પળવારમાં જ બધું ખતમ થઈ ગયું. સમજું તેટલી વાર તો બધું બળી ગયું હતું.”
આવા શબ્દો સાંભળીને અન્ય ખેડૂતોએ પણ ચિંતા વ્યક્ત કરી છે કે ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં વીજતારોની જર્જરિત હાલતને કારણે હંમેશાં જોખમો ઉભા રહે છે.
ગામમાં ભય અને ચિંતાનું વાતાવરણ: આવી આગ ફરી ન લાગે તે માટે માંગ
ઘટનાની જાણ થતા જ ગ્રામજનો મોટી સંખ્યામાં ખેતરમાં એકત્રિત થઈ ગયા હતા. આગના જ્વાલા જોયા બાદ ગામમાં ભયનું વાતાવરણ ફેલાયું હતું. ઘણા ખેડૂતોને ચિંતા થવા લાગી હતી કે આવી ઘટના જો બીજા ખેતરમાં બને તો વધુ મોટા નુકસાનનું સામનો કરવો પડી શકે.
ગ્રામજનો સરકાર અને વીજ વિભાગને જર્જરિત વીજતારો બદલવા, બીટવાઈઝ લાઈન ચેકિંગ કરવા તેમજ ખેતર પાસે જતા વાયરોને સુરક્ષિત ઊંચાઈએ સ્થાનાંતરિત કરવાની માંગ કરી રહ્યા છે. ઘણા ખેડૂતોનો આક્ષેપ છે કે વર્ષોથી આ વિસ્તારોમાં વીજતાર જર્જરિત હાલતમાં લટકતા રહ્યાં છે, પરંતુ સમારકામ માટે યોગ્ય ધ્યાન અપાતું નથી.
સ્થાનિક તંત્ર અને ફાયર વિભાગે તપાસ હાથ ધરી
આગની જાણ થતાં જ સ્થાનિક તંત્ર અને ફાયર બ્રિગેડની ટીમ ઘટનાસ્થળે પહોંચી હતી. નોંધનીય છે કે ખેતરો દૂર વિસ્તારમાં હોવાને કારણે ફાયર ફાયટર્સને પહોંચવામાં સમય લાગી ગયો હતો. એ દરમ્યાન આગે મોટું નુકસાન કરી નાંખ્યું હતું.
હાલ પ્રાથમિક તપાસમાં વીજતારમાંથી સ્પાર્ક થવાનું કારણ સૌથી મોટું કારણ માનવામાં આવી રહ્યું છે. તેમ છતાં, અધિકારીઓએ વધુ વિગતવાર તપાસ હાથ ધરી છે. ગામના લોકોની માંગ છે કે આવા કેસોમાં વીજ વિભાગ દ્વારા તકેદારીપૂર્વક જવાબદારી નિર્ભવવી જોઈએ.
કમોસમી વરસાદ અને બદલાતા હવામાનનું દૈત્ય: ખેડૂતો પર વધતા સંકટો
આ ઘટનાને માત્ર આગની ઘટના માનીને છોડાવી શકાય એમ નથી. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં હવામાનમાં ઝડપી ફેરફારો, કમોસમી વરસાદ, અસહ્ય ગરમી, અચાનક પવનના ઝોકા જેવા પરિબળો ખેડૂતોને સતત નુકસાન પહોંચાડી રહ્યા છે.
આ વર્ષ પણ માળીયાહાટીણા સહિત ઘણા વિસ્તારોમાં વર્ષા-છૂટા છવાયા હતા. ઘણા ખેડૂતોને તેમના પાકમાં ભેજ આવી જતા સૂકવવાની પ્રક્રિયા વારંવાર કરવી પડી હતી. આથી પાક વધુ સમય ખેતરમાં રહેતો હતો. આવી સ્થિતિમાં વીજતારોની નજીક મુકાયેલો કોઈ પણ જથ્થો આગ માટે અત્યંત સંવેદનશીલ બની જાય છે.
કેટલાક કૃષિ નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે:
-
ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં વીજતારોનું નિયમિત મેન્ટેનન્સ કરવું ફરજિયાત છે.
-
સૂકવવાના પાકને વીજલાઈનથી દૂર વિતરણ કરવું જોઈએ.
-
દરેક ગામે અગ્નિસુરક્ષા માટે પાણીની ટાંકી અથવા ટ્રેક્ટર-ટેન્કરની વ્યવસ્થા રાખવી જોઈએ.
ખેડૂત માટે સહાયની માંગ: સરકાર તુરંત વળતર આપે તેવી આશા
ગોતાણા ગામની આ આગની ઘટના બાદ ગ્રામીણ સમાજ અને ખેડૂત સંઘો સરકાર પાસે વળતર અને સહાયની માગણી કરી રહ્યા છે. આગ કુદરતી કે ટેક્નિકલ કારણસર લાગી હોય, પરંતુ નુકસાન ખેડૂતને થયું છે — તેથી સહાય મળવી જ જોઈએ એવી સૌની સર્વસંમતિ છે.
ગ્રામપંચાયતના સભ્યો, ખેડૂત મિત્રો અને સામાજિક આગેવાનો સ્થળ પર પહોંચી ખેડૂતને હિમ્મત આપી રહ્યા છે. જિલ્લા તંત્ર તરફથી પણ નુકસાનની પચી આપવામાં આવશે અને વળતર માટે પ્રસ્તાવ મોકલાશે તેમ કહેવામાં આવ્યું છે.
ખેડૂતોની મુશ્કેલીઓ અનંત — આવી દુર્ઘટનાઓ માટે જવાબદારી કોણ લેશે?
ગોતાણા ગામની આ આગની ઘટના માત્ર એક ખેડૂતની વ્યથા નહિ, પરંતુ સમગ્ર ગ્રામીણ વ્યવસ્થાની ખામીઓ પર પ્રકાશ પાડે છે. ખેતી પર કુદરતી સંજોગોથી લઈને તકનિકી ખામી સુધી અનેક જોખમો સાથોસાથ ચાલે છે. એક સાવ નાના સ્પાર્કે 700 મણ મગફળીનો જથ્થો ખતમ કરી નાંખે એ દર્શાવે છે કે ગ્રામ્ય સુરક્ષા વ્યવસ્થામાં કેટલા મોટા છિદ્રો છે.
ખેડુતો આજે પણ આ પ્રશ્નો પૂછે છે—
“અમે મહેનત કરીએ, પાક લઈએ અને કુદરતી કે તંત્રની ભૂલનો ભોગ બનતા રહીએ? અમારી મહેનતનું રક્ષણ કોણ કરશે?”
જવાબદારી પણ એ જ તંત્ર પર છે, જેમને સુરક્ષિત વીજતારો, નિયમિત ચકાસણી અને સ્થાનિક જોખમો ઘટાડવા માટે પગલાં લેવા જરૂરી છે.
