ગુજરાત રાજ્યમાં જેવાં શહેરોમાં પોલીસ દળ પૂરતી સંખ્યા અને સાધનોથી સજ્જ હોય છે, તેવો જ સુરક્ષાનો પડકાર આજે પણ ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં રહે છે. આવા વિસ્તારોમાં કાયદો અને વ્યવસ્થાની સતત જાળવણી માટે રાજ્ય સરકારે “ગુજરાત હોમગાર્ડ્સ” તરીકે ઓળખાતા **ગ્રામ રક્ષક દળ (GRD)**ની રચના કરી છે.
GRD એટલે એક સ્વયંસેવક દળ — જેને ખાસ કરીને ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં પોલીસ તંત્રને સહાય કરવા માટે ઘડવામાં આવ્યું છે. GRDના સભ્યો સામાન્ય લોકોમાંથી પસંદ કરી યોગ્ય તાલીમ આપી કામે લગાડવામાં આવે છે. તેઓ ખરેખર ગુજરાતના ગામડાઓમાં શાંતિ, સલામતી અને સેવા માટે સમર્પિત યોદ્ધાઓની જેમ કાર્ય કરે છે.
GRD નું મુખ્ય ઉદ્દેશ અને કામગીરી
GRDનો મુખ્ય ઉદ્દેશ છે – ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં પોલીસ તંત્રને મદદરૂપ થવી, કાયદો અને વ્યવસ્થાની જાળવણીમાં સહયોગ આપવો, અને આપત્તિ કે દુર્ઘટના સમયે લોકોની મદદ કરવી.
આ દળની મુખ્ય કામગીરી નીચે મુજબ છે:
1. પોલીસ તંત્રને સહાયતા
GRDના સભ્યો પોતાના વિસ્તારમાં પેટ્રોલિંગ કરવા, ચોકીદારી આપવી, થાનો દ્વારા અપાયેલી નિયુક્તિ મુજબ ગમતું સ્થાન પર હાજર રહીને શાંતિ જાળવવી, દંગા કે તણાવની સ્થિતિમાં પોલીસને ટેકો આપવો વગેરે કામ કરે છે.
ખાસ કરીને તહેવારો, મેળાઓ, ચૂંટણી, જગન્નાથ રથયાત્રા કે મંદિરોના મેળા જેવા પ્રસંગોએ GRDના સભ્યો તંત્ર સાથે ખભે ખભો મિલાવી ઉભા રહે છે.
2. ટ્રાફિક નિયંત્રણ અને જાહેર વ્યવસ્થા
ગામડાઓમાં યોજાતા મોટા મેળાવડા કે ધાર્મિક પ્રસંગોમાં ટ્રાફિક કંટ્રોલની પણ જવાબદારી GRD નિભાવે છે. ઘણા સ્થળોએ તો તેઓ બસ સ્ટેન્ડ કે રેલવે સ્ટેશન પર પણ ટ્રાફિક સંચાલનમાં સહાય કરે છે.
3. આપત્તિ વ્યવસ્થાપન
GRDના સભ્યો કુદરતી આફતો જેમ કે પૂર, વાવાઝોડું, ભૂકંપ, આગ લાગવી, કે અન્ય દુર્ઘટનાઓ વખતે અસરગ્રસ્ત લોકોને સલામત સ્થળે ખસેડવી, રેસ્ક્યુ ઓપરેશનમાં સહાય કરવી, અને જરૂરી સહાય પહોંચાડવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. તેઓ ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટની તાલીમ પામેલ હોય છે.
4. સામાજિક જાગૃતિ અને સેવાકાર્ય
GRDના સભ્યો ગામડાંમાં જાગૃતિ અભિયાન ચલાવે છે જેમ કે –
-
મહિલા સુરક્ષા વિશે જાગૃતિ
-
તંબાકુ/દારૂ વિરોધી અભિયાન
-
શાળા પ્રવેશોત્સવ
-
વેક્સિનેશન કેમ્પ
-
કોરોના જેવી મહામારી દરમિયાન કંટેઇનમેન્ટ ઝોનમાં ફરજ બજાવવી\
આ બધા કાર્યક્રમોમાં GRD એક સક્રિય ભાગ ભજવે છે.
5. ગુરુત્વાકર્ષણ પાત્ર પ્રાથમિક ટ્રીટમેન્ટ
કેટલાક GRD સભ્યોને ફર્સ્ટ એઈડ અને બેઝિક મેડિકલ સહાયના તાલીમ આપવામાં આવે છે જેથી અકસ્માત કે આપત્તિ સમયે તાત્કાલિક સારવાર આપી શકાય.
GRD બનવા માટે શૂન્યથી યોધ્ધા સુધીનો સફર
GRD માટે પસંદગી પ્રક્રિયા વધુ પ્રમાણમાં ગામના જ યુવકોમાંથી થાય છે. ઉમેદવારને વય, શિક્ષણ અને શારીરિક માપદંડોને અનુરૂપ પસંદ કરીને તાલીમ આપવામાં આવે છે. તાલીમમાં શારીરિક કસરત, પરેડ, પોલીસ કાર્યપદ્ધતિ, કાયદાકીય જ્ઞાન, ફર્સ્ટ એઈડ, પબ્લિક ડિલિંગ વગેરે શીખવવામાં આવે છે.
GRDને નાની તાળીમો સાથે પણ ગામમાં મોટી જવાબદારીઓ સોંપવામાં આવે છે. તેમ છતાં તેઓ ઓછા વેતન અથવા ઘણાં સમય ‘નામમાત્રની રકમ’માં પણ સેવામાં રહે છે. તેમનો ઉત્સાહ અને સમર્પણ ઉલ્લેખનીય છે.
GRDનું સમર્પણ: એક મૌન યોદ્ધા
GRDના સભ્યોને ઘણીવાર ન પોલીસ જેટલું માન મળતું હોય છે, ન જ કર્મચારીઓ જેવી સુવિધા. તેમ છતાં તેઓ સતત લોકોને સુરક્ષિત રાખવાના કાર્યમાં લાગેલા રહે છે. તે વેતન માટે નહીં, સેવા માટે કાર્ય કરે છે.
અહિંયાં દરેક ગામ માટે GRD એ એક લોકલ હીરો હોય છે – ગામનાં લોકો તેમની સાથે ઓળખ رکھتے હોય છે, તેમના પર ભરોસો કરે છે અને ઘણી વખત તો પોલીસ કરતાં પણ વધુ સરળતાથી GRD સાથે વાત કરી શકે છે.
સરકાર અને સમુદાયની જવાબદારી
GRDનું મૌન કાર્ય ધ્યાનમાં લેતા સરકારને તેમના માનદં અને સગવડો વધારવાની જરૂર છે. ગ્રામ્ય સુરક્ષા માટે GRDનું મજબૂત ઢાંચું તૈયાર થાય તો પોલીસ તંત્ર ઉપરનો ભાર ઘટી શકે અને ગ્રામ્ય કાયદો વ્યવસ્થામાં વધુ સુધારો આવી શકે.
તે જ રીતે સમાજે પણ GRDના સભ્યો પ્રત્યે માન, સહકાર અને કદરભાવ રાખવો જોઈએ. તેઓના આત્મવિશ્વાસ અને ઉત્સાહમાં વધારો કરવો જોઈએ.
નિષ્કર્ષ:
ગુજરાતનો ગ્રામ રક્ષક દળ – GRD, એ સરકાર, પોલીસ અને સમુદાય વચ્ચે એક એવા મજબૂત બ્રિજ તરીકે કાર્ય કરે છે, જે લોકોના સાવચેતીના ચમકતા દીપક સમાન છે. ભવિષ્યમાં GRDના અધિક સશક્તિકરણ માટે રાજ્ય સરકારને વધુ સ્પષ્ટ નીતિ બનાવવી જોઈએ અને ગામડાંના આ લોકલ હીરોને યોગ્ય સ્થાન આપવું જોઈએ.
INSTAGRAM: https://www.instagram.com/samay__sandesh/
FACEBOOK: https://www.facebook.com/SamaySandeshoffice
આવા ને આવા લટટેસ્ટ ન્યુસ જાણવા માટે સમયસંદેશન્યુસની વેબસાઇટને વિઝિટ કરો
