“ગુજરાત પોલીસ થઈ સ્માર્ટ!” — I-PRAGATI પહેલથી નાગરિકોને હવે FIRથી લઈને ચાર્જશીટ સુધીની દરેક માહિતી SMS મારફતે, પોલીસ તંત્રમાં આવશે પારદર્શકતા અને જનવિશ્વાસનો નવો યુગ

નાગરિક-કેન્દ્રિત સુશાસન તરફ ગુજરાત સરકારનો નવો માઈલસ્ટોન

ગુજરાત સરકાર છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી નાગરિક-કેન્દ્રિત સુશાસન તરફ મહત્વપૂર્ણ પગલાં લઈ રહી છે. હવે આ જ દિશામાં એક ક્રાંતિકારી પહેલ રૂપે “I-PRAGATI” (Intelligent Progress Reporting and Grievance Addressing through Technology Initiative) સિસ્ટમ શરૂ કરવામાં આવી છે.

મે 2025માં મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલના હસ્તે આ નવી ટેક્નોલોજી આધારિત પ્રોજેક્ટનો પ્રારંભ કરવામાં આવ્યો હતો. આ સિસ્ટમનો હેતુ એ છે કે નાગરિકોને તેમના પોલીસ કેસની માહિતી પારદર્શક રીતે, સમયસર અને વિશ્વસનીય માધ્યમ દ્વારા સીધા તેમના મોબાઇલ પર SMS મારફતે મળી રહે.

આ પહેલ નાયબ મુખ્યમંત્રી હર્ષ સંઘવીના નેતૃત્વ અને રાજ્યના પોલીસ મહાનિરીક્ષક **વિકાસ સહાય (IPS)**ના માર્ગદર્શન હેઠળ અમલમાં આવી છે. પોલીસ તંત્રની કાર્યપદ્ધતિને ડિજિટલ અને નાગરિકમૈત્રી બનાવવા માટે આ પહેલ એક મહત્વપૂર્ણ માઈલસ્ટોન તરીકે જોવામાં આવી રહી છે.

📱 I-PRAGATI શું છે? — ટેક્નોલોજી મારફતે નાગરિકને હાથવગી ન્યાયપ્રક્રિયા

“I-PRAGATI” એટલે “Intelligent Progress Reporting and Grievance Addressing through Technology Initiative”.
આ સિસ્ટમ દ્વારા પોલીસ તંત્રમાં ચાલતા દરેક કેસનો પ્રગતિ તબક્કો — જેમ કે FIR નો રજીસ્ટ્રેશન, ધરપકડ, તપાસ, મુદ્દામાલની રિકવરી, જામીન, અને ચાર્જશીટ દાખલ થવાની પ્રક્રિયા — સીધી ફરિયાદી અથવા સંબંધિત વ્યક્તિ સુધી SMS રૂપે પહોંચાડવામાં આવે છે.

સંપૂર્ણ સિસ્ટમ ડિજિટલ ઈન્ટિગ્રેશન પ્લેટફોર્મ પર આધારિત છે, જેમાં દરેક પોલીસ સ્ટેશનના ડેટાને રાજ્યસ્તરીય સર્વર સાથે જોડવામાં આવ્યો છે. જેવો જ કોઈ તબક્કો સિસ્ટમમાં અપડેટ થાય છે, તરત જ સંબંધિત ફરિયાદીને SMS મળે છે.

🔄 “ઓટોમેટિક SMS સિસ્ટમ” — હવે પોલીસ સ્ટેશનના ધક્કા નહીં ખાવા પડે

આ પહેલના સૌથી મોટા ફાયદામાંથી એક એ છે કે હવે ફરિયાદીને પોતાના કેસ વિશે માહિતી મેળવવા માટે પોલીસ સ્ટેશનના વારંવાર ચક્કર લગાવવા પડશે નહીં.
જેમજેઓ કેસમાં નવો વિકાસ થાય છે, તેમ ફરિયાદીના રજીસ્ટર કરાયેલા મોબાઈલ નંબર પર SMS મારફતે નીચે મુજબની સૂચનાઓ પહોંચે છે:

1. FIR નોંધાઈ ગઈ છે.

2. પંચનામું કે નોટિસ આપવામાં આવી છે.

3. આરોપીની ધરપકડ થઈ છે.

4. મુદ્દામાલ (પુરાવા) જપ્ત કરાયા છે.

5. આરોપી જામીન પર છૂટ્યો છે.

6. ચાર્જશીટ કોર્ટમાં દાખલ થઈ ગઈ છે.

આ બધા તબક્કા હવે “ટ્રાન્સપરન્ટ ચેઈન” તરીકે સામાન્ય નાગરિક સુધી પહોંચે છે, જેનાથી કાયદાકીય પ્રક્રિયા પર લોકોનો વિશ્વાસ વધે છે.

🧩 પોલીસ પ્રત્યેનો વિશ્વાસ વધારવાની દિશામાં મોટું પગલું

ગુજરાત પોલીસ હંમેશા ટેક્નોલોજી અને પારદર્શકતા તરફ આગળ વધી રહી છે — અગાઉ Suraksha Setu, e-GujCop, Crime and Criminal Tracking Network System (CCTNS) જેવા પ્રોજેક્ટ્સ સફળતાપૂર્વક અમલમાં આવ્યા હતા.
હવે I-PRAGATI એ આ ડિજિટલ ચેઇનનો નવો અને આધુનિક કડી બની રહ્યો છે.

નાગરિકોને હવે એવું લાગે છે કે તેમની ફરિયાદ “ફાઇલોમાં દટાઈ” નથી રહી. દરેક પગલાંની જાણ મળવાથી વિશ્વાસ વધે છે અને પોલીસની ઈમેજ એક જવાબદાર, જવાબદેહ અને લોકોના મિત્ર રૂપે ઉભી થાય છે.

👮‍♂️ પોલીસ અધિકારીઓ માટે પણ કાર્યક્ષમતા અને જવાબદારીમાં વધારો

આ સિસ્ટમ ફક્ત નાગરિકો માટે જ નહીં, પરંતુ પોલીસ તંત્ર માટે પણ ખૂબ ફાયદાકારક સાબિત થઈ રહી છે. અગાઉ અધિકારીઓને ફરિયાદીઓના પ્રશ્નો અને માહિતી માટે વારંવાર જવાબ આપવો પડતો હતો. હવે I-PRAGATI સિસ્ટમ દ્વારા તે આપોઆપ થાય છે.

આથી અધિકારીઓને કેસની તપાસ અને પુરાવા એકત્રિત કરવા પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની તક મળે છે.
ઉપરાંત, દરેક કેસની ડિજિટલ ટાઈમલાઇન બને છે, જેથી ઉચ્ચ અધિકારીઓ પણ તપાસના પ્રગતિ તબક્કા ઓનલાઈન જોઈ શકે છે. આથી જવાબદારી (Accountability) અને કાર્યક્ષમતા (Efficiency) બંનેમાં વધારો થયો છે.

💡 ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ – ગુજરાતના પોલીસ તંત્રની સ્માર્ટ ઝંપલાવ

ગુજરાતે વર્ષ 2025માં “સ્માર્ટ પોલીસિંગ”ની નવી વ્યાખ્યા આપી છે.
“I-PRAGATI” હેઠળ દરેક પોલીસ સ્ટેશનમાં એક પ્રોગ્રેસ ટ્રેકિંગ સર્વર સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે, જે રાજ્યના કેન્દ્રીય સર્વર સાથે રિયલ ટાઈમમાં જોડાયેલ છે.

દરેક કેસ માટે એક અનન્ય ટ્રેકિંગ કોડ જનરેટ થાય છે. આ કોડ દ્વારા —

• પોલીસ અધિકારી તપાસની સ્થિતિ અપડેટ કરે છે,

• સિસ્ટમ આપોઆપ SMS તૈયાર કરે છે,

• અને ફરિયાદીના નોંધાયેલ નંબર પર તે સંદેશ મોકલાય છે.

આ આખી પ્રક્રિયા Automated Workflow Technology પર આધારિત હોવાથી કોઈ માનવીય વિલંબ કે હસ્તક્ષેપની શક્યતા રહેતી નથી.

🌐 રાજ્યવ્યાપી અમલીકરણ – તમામ જિલ્લા અને પોલીસ સ્ટેશનો જોડાયા

તા. 14 મે, 2025ના રોજ આ પહેલના લોન્ચ પછી શરૂઆતમાં 10 જિલ્લાઓમાં પાયલોટ પ્રોજેક્ટ રૂપે I-PRAGATI શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો.
પરંતુ પ્રોજેક્ટની સફળતા બાદ હવે સમગ્ર ગુજરાતના 45,000 થી વધુ પોલીસ અધિકારીઓને આ સિસ્ટમ સાથે જોડવામાં આવ્યા છે.

આજે રાજ્યના દરેક પોલીસ સ્ટેશનમાં ફરિયાદ નોંધાતા જ તેનો ડેટા સીધો I-PRAGATI Portal પર અપડેટ થાય છે. રાજ્યના Home Department Control Roomમાં તેની મોનિટરિંગ માટે વિશેષ ડેશબોર્ડ બનાવાયો છે, જ્યાંથી ઉચ્ચ અધિકારીઓ રિયલ ટાઈમમાં દરેક કેસની સ્થિતિ જોઈ શકે છે.

🕵️‍♀️ ફરિયાદીની ગોપનીયતા અને માહિતી સુરક્ષાનો પણ ખાસ ખ્યાલ

સિસ્ટમ બનાવતી વખતે માહિતીની સુરક્ષા અને ગોપનીયતાને પણ પ્રથમ પ્રાથમિકતા આપવામાં આવી છે. SMSમાં માત્ર જરૂરી માહિતી જ આપવામાં આવે છે, જેથી કેસની તપાસ કે પુરાવા પર કોઈ અસર ન પડે.

અત્યાર સુધીના અનુભવ મુજબ, I-PRAGATI સિસ્ટમમાં નાગરિકોની વ્યક્તિગત માહિતી સંપૂર્ણ એન્ક્રિપ્ટેડ રાખવામાં આવી છે. માત્ર અધિકૃત પોલીસ અધિકારીઓને જ તેની ઍક્સેસ છે.

📊 અંકડાઓ શું કહે છે? — શરૂઆતના 6 મહિનામાં જ લાખો SMS મોકલાયા

રાજ્ય ગૃહવિભાગના અહેવાલ મુજબ, લોન્ચ પછીના 6 મહિનામાં 10 લાખથી વધુ SMS નાગરિકોને મોકલાયા છે.
તેમાંથી આશરે:

• 3.2 લાખ FIR નોંધની સૂચનાઓ

• 2.5 લાખ ધરપકડ સંબંધિત માહિતી

• 1.8 લાખ ચાર્જશીટ અપડેટ્સ

• બાકી કેસ પ્રગતિની વિવિધ સૂચનાઓ તરીકે મોકલાયા છે.

આ આંકડાઓ દર્શાવે છે કે નાગરિકો હવે પોલીસ સિસ્ટમ સાથે વધુ જોડાયેલા બની રહ્યા છે.

👥 નાગરિકોના પ્રતિસાદ – “આ પહેલથી અમારો સમય અને તણાવ બંને બચ્યો”

અમદાવાદના એક નાગરિક રાજેશભાઈ પટેલ કહે છે,

“મારી ફરિયાદ બાદ હું વારંવાર પોલીસ સ્ટેશન જઈ શકતો નહોતો. હવે મને દરેક અપડેટ SMSથી મળે છે. મને વિશ્વાસ છે કે મારી ફરિયાદ પર કામ થઈ રહ્યું છે.”

રાજકોટની એક મહિલા ફરિયાદી જણાવે છે,

“હું એક છેતરપીંડીના કેસમાં ફરિયાદી છું. પહેલાં તપાસ ક્યાં સુધી પહોંચી છે તે જાણવું મુશ્કેલ હતું. હવે SMS મળવાથી હું સતત અપડેટ રહેું છું.”

આવા પ્રતિસાદોથી સ્પષ્ટ છે કે I-PRAGATI પોલીસ અને જનતા વચ્ચેનો સંવાદ વધુ મજબૂત કરી રહ્યું છે.

🧭 નાયબ મુખ્યમંત્રી હર્ષ સંઘવીનો વિઝન – “પોલીસિંગને લોકો સુધી પહોંચાડવું”

રાજ્યના નાયબ મુખ્યમંત્રી હર્ષ સંઘવી (જે ગૃહવિભાગના મંત્રી પણ છે)એ લોન્ચિંગ પ્રસંગે જણાવ્યું હતું —

“I-PRAGATI એ ટેક્નોલોજી દ્વારા નાગરિકને પોલીસ તંત્રનો હિસ્સો બનાવે છે. નાગરિક હવે માત્ર ફરિયાદી નથી, પરંતુ પ્રક્રિયામાં સહભાગી છે. આ પહેલથી પોલીસ પ્રત્યે વિશ્વાસ વધશે અને ખોટા પ્રચારને પણ સ્થાન નહીં મળે.”

તેમણે વધુમાં કહ્યું કે, આગામી સમયમાં આ સિસ્ટમમાં WhatsApp Notification અને Online Complaint Tracking Portal પણ ઉમેરાશે.

⚖️ ન્યાયિક વ્યવસ્થા માટે પણ સહાયક સિસ્ટમ

ચાર્જશીટ દાખલ થયા બાદ કોર્ટ કેસની માહિતી પણ હવે આ સિસ્ટમ સાથે જોડાઈ રહી છે. જેના પરિણામે પોલીસ–પ્રોસિક્યુશન–કોર્ટ વચ્ચેનું સંકલન વધુ મજબૂત બનશે.

લોકો હવે કોર્ટમાં કેસ કયા તબક્કે છે તેની માહિતી પણ SMS કે પોર્ટલ મારફતે મેળવી શકશે. આથી ન્યાય પ્રક્રિયા વધુ ઝડપી અને પારદર્શક બનશે.

🔍 તજજ્ઞોનું માનવું — ભારત માટે મોડેલ બની શકે તેવી પહેલ

પોલીસ મેનેજમેન્ટ નિષ્ણાત ડૉ. મનોજ જોષી જણાવે છે કે,

“I-PRAGATI જેવી ટેક્નોલોજી આધારિત પહેલ અન્ય રાજ્યો માટે પણ માર્ગદર્શક બની શકે છે. Transparency + Accountability એ નાગરિક સુરક્ષા માટેના બે સૌથી જરૂરી સ્તંભ છે, અને ગુજરાતે તે દિશામાં ઉદાહરણ પૂરું પાડ્યું છે.”

🛡️ ભવિષ્યની દિશા — વધુ ડિજિટલાઇઝેશન અને આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સનો સમાવેશ

રાજ્ય સરકારે જણાવ્યું છે કે આગામી તબક્કામાં I-PRAGATI સિસ્ટમમાં AI આધારિત એનાલિટિક્સ મોડ્યુલ ઉમેરાશે, જે કેસની પ્રગતિની ઝડપ અને સમયગાળા પર વિશ્લેષણ કરશે. આથી વિલંબિત કેસો આપમેળે હાઇલાઇટ થશે અને ઉચ્ચ અધિકારીઓને એલર્ટ મળશે.

સાથે સાથે Voice Call Alerts અને Multilingual Support (ગુજરાતી, હિન્દી, અંગ્રેજી) જેવી સુવિધાઓ પણ ઉમેરવાની યોજના છે.

🌟 નિષ્કર્ષ : જનતા અને પોલીસ વચ્ચે વિશ્વાસની નવી કડી — I-PRAGATI

ગુજરાત સરકારની આ પહેલ માત્ર એક ટેક્નોલોજી પ્રોજેક્ટ નથી, પરંતુ તે જનતા અને પોલીસ વચ્ચે વિશ્વાસની નવી કડી બની રહી છે.
જે રાજ્યમાં નાગરિકોને પોતાના કેસની જાણકારી સમયસર મળે છે, ત્યાં ન્યાય પ્રક્રિયા મજબૂત બને છે અને ગુનેગાર માટે જગ્યા ઘટે છે.

“I-PRAGATI” એ એક એવો ઉદાહરણ છે કે કેવી રીતે ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરી રાજ્યના નાગરિકોને સુરક્ષા, સુશાસન અને વિશ્વાસ એક સાથે આપી શકાય.

Author: samay sandesh