જામનગરમાં ‘વેસ્ટ ટુ એનર્જી’ કંપનીની ઉઘાડી દાદાગીરી – મહાનગરપાલિકા નિષ્ક્રિય? નાગરિકોના હક્ક, કરોડો રૂપિયાનું નુકસાન અને અનઉત્તરિત પ્રશ્નોની લાંબી યાદી!

જામનગર શહેરમાં છેલ્લા કેટલાક મહિનાથી એક મહત્વપૂર્ણ ચર્ચાનો વિષય બની રહ્યો છે – ગાંધીનગર વિસ્તારમાં સ્થિત વેસ્ટ ટુ એનર્જી પ્લાન્ટ (ગુડવોટ્સ કંપની). મહાનગરપાલિકાની તરફથી અપાયેલી સુવિધાઓ, મફત જમીન અને કરોડો રૂપિયાનો ખર્ચ છતાં આ પ્લાન્ટ આજની તારીખે બંધ પડેલો છે. આશ્ચર્યની વાત એ છે કે, કંપની મહાનગરપાલિકાની નોટિસોને ગણકાર્યા વગર ‘ઉઘાડી દાદાગીરી’ કરી રહી છે અને છતાં પણ કંપની સામે કોઈ સખત કાર્યવાહી હાથ ધરવામાં આવી નથી. આ કારણે સામાન્ય નાગરિકોમાં અનેક પ્રશ્નો, શંકાઓ અને અચરજ ફેલાયાં છે કે આ કંપની હજી સુધી સલામત કેમ?

📌 શરૂઆત – મોટા સપનાઓ સાથે શરૂ થયેલો પ્રોજેક્ટ

કચરામાંથી વીજળી ઉત્પન્ન કરવાની વિચારણા મૂળે એક પર્યાવરણમિત્ર, આધુનિક અને જનહિતકારક યોજના તરીકે રજૂ કરવામાં આવી હતી. મહાનગરપાલિકાએ વર્ષો પહેલાં આ કંપનીને:

17 એકર જમીન મફતમાં આપી.
પ્લાન્ટ સુધી પહોંચવા માટે ખાસ રસ્તા બનાવી આપ્યા.
શહેરનો કચરો સીધો આ પ્લાન્ટ સુધી પહોંચાડવા કરોડો રૂપિયાનો ખર્ચ કર્યો.

આ બધું એ આશાએ કરવામાં આવ્યું હતું કે, જામનગરના હજારો ટન કચરાનું વૈજ્ઞાનિક રીતે નિકાલ થશે અને તેમાંથી વીજળી ઉત્પન્ન થશે. આ વીજળીનો લાભ સીધો નાગરિકોને કે વીજ કંપનીને થવો જોઈએ એવો વિચાર હતો. પણ હકીકત આજે એકદમ અલગ છે.

🚫 પ્લાન્ટ અચાનક બંધ – જવાબદારી કોણની?

RTI અરજીથી મળેલી માહિતી મુજબ:

આ પ્લાન્ટ ગત એપ્રિલથી બંધ છે.
એપ્રિલ અને મે મહિનામાં મહાનગરપાલિકાએ કંપનીને નોટિસ આપી હતી.
કંપનીએ કોઈ જવાબ આપ્યો નથી.
પ્લાન્ટ બંધ કેમ છે – તેનું કારણ જાહેર નથી.

સવાલ એ છે કે, જ્યારે એક જાહેર હિત માટેનો પ્રોજેક્ટ છે, ત્યારે તેની કામગીરી અને પારદર્શિતા અંગે નાગરિકોને માહિતગાર કેમ નથી કરવામાં આવ્યા?

🏛️ RTI દ્વારા બહાર આવેલી હકીકતો

સ્થાનિક RTI કાર્યકર નિતીન માડમે અરજી કરીને અનેક ચોંકાવનારી બાબતો બહાર લાવી છે.

મહાનગરપાલિકાએ કંપનીને ચેતવણી આપી હતી કે, જો કરારની શરતોનો ભંગ કરાયો છે તો જમીન અને પ્લાન્ટનો કબજો પાછો લઈ લેવાશે.
કંપની સામે નુકસાની વળતર વસૂલવાનો અધિકાર પણ મહાનગરપાલિકાએ સ્પષ્ટ કર્યો હતો.
છતાં આજ સુધી કોઈ વાસ્તવિક કાર્યવાહી હાથ ધરાઈ નથી.

આમાંથી સ્પષ્ટ થાય છે કે, મહાનગરપાલિકાની અંદરથી કોઈ અજાણી ‘સલામતીની ઢાલ’ કંપનીને મળી રહી છે, જેના કારણે તે દાદાગીરીપૂર્વક કાર્ય કરી રહી છે.

💰 નાણાકીય નુકસાન – કરોડો રૂપિયાનો ભાર નાગરિકો પર

પ્લાન્ટ બંધ હોવાથી મહાનગરપાલિકાને હવે સમગ્ર કચરો ડમ્પિંગ સાઈટ પર મોકલવો પડે છે.

આમાં પરિવહન, મજૂરી અને સંચાલન પર કરોડો રૂપિયાનો ખર્ચ થાય છે.
જો પ્લાન્ટ કાર્યરત હોત તો આ કચરામાંથી વીજળી ઉત્પન્ન થઈ શકતી, જેનાથી શહેરને આવક થવાની જગ્યાએ બચત થાત.
આમ, કંપનીના બેદરકાર વલણનો સીધો ભાર જામનગરના નાગરિકો પર પડે છે.

🌍 પ્રદૂષણ અને નાગરિકોની પીડા

આ પ્લાન્ટ ચાલતી વખતે પણ અનેક ફરિયાદો ઊઠી હતી:

કચરાની દુર્ગંધ નિયંત્રિત ન હતી.
પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડની શરતોનું ઉલ્લંઘન કરાયું હતું.
હજારો નાગરિકોને યાતના અને માનસિક પીડા સહન કરવી પડી હતી.

આવા સમયે પ્લાન્ટ બંધ થવાથી સમસ્યા તો ઘટી, પરંતુ મહાનગરપાલિકાએ નાગરિકોને થયેલી પીડા બદલ વળતર મેળવવા માટે કોઈ કાનૂની પગલાં લીધાં નથી.

નિતીન માડમના પત્રમાં સ્પષ્ટ લખાયું છે કે, મહાનગરપાલિકાએ પ્રજાહિત માટે અદાલતમાં વળતર દાવો દાખલ કરવો જોઈએ.

⚖️ કાનૂની દ્રષ્ટિએ સ્થિતિ

કંપની અને મહાનગરપાલિકા વચ્ચે થયેલો કરાર જાહેર સંપત્તિ અને નાગરિક હિત સાથે સંકળાયેલો છે. જો કંપની કરારની શરતોનો ભંગ કરે છે તો:

મહાનગરપાલિકા જમીન અને પ્લાન્ટનો કબજો પાછો લઈ શકે છે.
કંપની પાસેથી નુકસાની વસૂલવા માટે દાવો કરી શકે છે.
નાગરિકોને થયેલી પીડા બદલ વ્યક્તિગત વળતરનો દાવો પણ શક્ય છે.

આ અંગે ગુજરાત ઈલેક્ટ્રિસિટી રેગ્યુલેટરી કમિશનને માહિતી આપવી જરૂરી છે, કેમ કે વીજળી ક્ષેત્રની નીતિ અને નિયમોમાં આ મુદ્દો સીધો સંબંધિત છે.

🤔 સૌથી મોટો પ્રશ્ન – કંપની ‘સલામત’ કેમ?

મહાનગરપાલિકાએ નોટિસો આપી, ચેતવણી આપી, અધિકારો જાહેર કર્યા – છતાં કોઈ કાર્યવાહી કેમ નથી?

શું આ પાછળ રાજકીય દબાણ છે?
કે મહાનગરપાલિકા અંદરથી જ કંપનીને રક્ષણ મળી રહ્યું છે?
કે પછી શહેરના નાગરિકોની આંખો સામે ભ્રષ્ટાચારનો ખુલ્લો ખેલ ચાલી રહ્યો છે?

આ પ્રશ્નોના જવાબો આજે પણ અધૂરા છે.

👨‍👩‍👧‍👦 નાગરિકોની લાગણીઓ અને વિરોધની શક્યતા

જામનગરના નાગરિકોમાં આ મુદ્દાને લઈને ભારે નારાજગી છે. અનેક જાગૃત નાગરિકો માને છે કે, જો મહાનગરપાલિકા પગલાં નહીં લે તો તેઓ પોતે અદાલતમાં દાવા દાખલ કરશે.

કેટલાક નાગરિકો ખુલ્લેઆમ કહે છે:

“જમીન, સુવિધાઓ અને પૈસા આપ્યા અમે નાગરિકોએ. હવે તેનો હિસાબ પણ અમને જ જોઈએ. જો મહાનગરપાલિકા ચૂપ રહેશે તો અમે પોતે ન્યાય મેળવવા કાનૂની રસ્તો અપનાવશું.”

📝 નિષ્કર્ષ

જામનગરનો વેસ્ટ ટુ એનર્જી પ્લાન્ટ એક એવો ઉદાહરણ બની ગયો છે કે, કેવી રીતે જાહેર હિતના નામે મોટા પ્રોજેક્ટ શરૂ થાય છે પરંતુ પારદર્શિતા, જવાબદારી અને અમલના અભાવે નિષ્ફળ થઈ જાય છે.

આજે નાગરિકો સામે ત્રણ મોટાં પ્રશ્નો ઊભાં છે: