જામનગર શહેરમાં રંગમતી રિવરફ્રન્ટ પ્રોજેક્ટ શહેરના સૌંદર્ય અને વિકાસ માટે મહત્વાકાંક્ષી યોજના તરીકે રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ આ વિકાસની આડમાં આજે અનેક ગરીબ, દલિત અને પછાત વર્ગના પરિવારો પોતાનું ઘર ગુમાવીને ન્યાયની રાહ જોઈ રહ્યા છે. બચુનગર, પટણીવાડ બનિયો, પાંચીની ખડકી અને રંગમતી સોસાયટી સહિતના વિસ્તારોમાં અંદાજે છ માસ પૂર્વે કરવામાં આવેલા ડીમોલેશન બાદ પણ અસરગ્રસ્ત પરિવારોને હજુ સુધી વૈકલ્પિક આવાસ ફાળવવામાં આવ્યો નથી, જે બાબતે શહેરમાં ભારે ચર્ચા અને અસંતોષ જોવા મળી રહ્યો છે.
પ્રાપ્ત વિગતો અનુસાર, રંગમતી નદીના કાંઠે રિવરફ્રન્ટ પ્રોજેક્ટના ઉમદા હેતુથી સરકારશ્રી દ્વારા વ્યાપક ડીમોલેશન કાર્યવાહી હાથ ધરવામાં આવી હતી. આ કામગીરી દરમિયાન વર્ષોથી ત્યાં વસવાટ કરતા અનેક ગરીબ પરિવારોના મકાનો ધરાશાયી કરવામાં આવ્યા. સ્થાનિકો જણાવે છે કે આ પરિવારોમાં મોટાભાગે દલિત અને પછાત વર્ગના લોકો હતા, જેઓએ પોતાની જીવનભરની કમાણીથી નાનું ઘર ઊભું કર્યું હતું. ડીમોલેશન સાથે જ તેમની છત છીનવાઈ ગઈ અને તેઓ અચાનક બેઘર બની ગયા.
ડીમોલેશનને આજે છ માસ જેટલો લાંબો સમય વીતી ગયો છે, છતાં આ અસરગ્રસ્ત પરિવારોને કોઈ નક્કર વૈકલ્પિક વ્યવસ્થા આપવામાં આવી નથી. બેઘર થયેલા પરિવારોમાં નાના બાળકો, વૃદ્ધો અને મહિલાઓ સામેલ છે, જેઓ આજે પણ દયનીય સ્થિતિમાં જીવન પસાર કરવા મજબૂર છે. કેટલાક પરિવારો ખુલ્લામાં રહેવા મજબૂર થયા છે, તો કેટલાકે ભારે ભાડું ચૂકવીને અસ્થાયી મકાનોમાં શરણ લેવી પડી છે.
સ્થાનિક સામાજિક કાર્યકરો જણાવે છે કે આ પરિવારોની હાલત દિવસે દિવસે વધુ ખરાબ બનતી જઈ રહી છે. રોજગારી, બાળકોનું શિક્ષણ અને આરોગ્ય જેવી મૂળભૂત બાબતો પર ગંભીર અસર પડી છે. શાળામાં જતાં બાળકો માટે સ્થાયી સરનામું ન હોવાને કારણે મુશ્કેલીઓ વધી રહી છે, જ્યારે વૃદ્ધો માટે ખુલ્લામાં રહેવું સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમરૂપ બન્યું છે.
આ વચ્ચે, હવામાન વિભાગ દ્વારા આગામી દિવસોમાં ભયંકર ઠંડી પડવાની આગાહી કરવામાં આવી છે. આવા સમયમાં બેઘર પરિવારો માટે પરિસ્થિતિ વધુ ગંભીર બનવાની શક્યતા છે. સ્થાનિક લોકો અને સામાજિક સંગઠનો દ્વારા તંત્રને વારંવાર અપીલ કરવામાં આવી છે કે ઠંડી શરૂ થાય તે પહેલા તાત્કાલિક આવાસની વ્યવસ્થા કરવામાં આવે, પરંતુ હજુ સુધી કોઈ સ્પષ્ટ પગલાં લેવામાં આવ્યા નથી.
નાગરિકોમાં ખાસ રોષ એ બાબતે છે કે રાજ્યના અન્ય શહેરોમાં સમાન પરિસ્થિતિમાં તાત્કાલિક રાહત આપવામાં આવી છે. અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન દ્વારા જ્યારે અન્ય વિકાસ પ્રોજેક્ટ હેઠળ ડીમોલેશન કરવામાં આવ્યું હતું, ત્યારે અસરગ્રસ્ત પરિવારોને તાત્કાલિક આવાસ યોજનામાં સમાવેશ કરીને છત આપવામાં આવી હતી. ત્યારે એક જ રાજ્યમાં, એક જ સરકારની નીતિ અમલમાં હોવા છતાં જામનગરમાં અલગ વલણ શા માટે અપનાવવામાં આવી રહ્યું છે, એવો સવાલ લોકો ઉઠાવી રહ્યા છે.
અસરગ્રસ્ત પરિવારોનો આક્ષેપ છે કે તેઓ છેલ્લા છ માસથી તંત્રના દરવાજા ખખડાવી રહ્યા છે. વારંવાર રજૂઆતો કરવા છતાં, તેમને માત્ર મંજૂરી, કાગળપત્રો અને ડોક્યુમેન્ટ્સના બહાના બતાવીને પ્રક્રિયા લંબાવવામાં આવી રહી છે. ગરીબ અને નિરક્ષર પરિવારો માટે આ તમામ પ્રક્રિયા સમજવી અને પૂર્ણ કરવી અઘરી બની ગઈ છે, જે તંત્રની સંવેદનહીનતા દર્શાવે છે.
સ્થાનિક આગેવાનોનું કહેવું છે કે ડીમોલેશન પહેલા યોગ્ય સર્વે અને પુનર્વસન યોજના બનાવવી જરૂરી હતી. જો રિવરફ્રન્ટ પ્રોજેક્ટ ખરેખર લોકોના હિત માટે છે, તો વિકાસ સાથે માનવીય અભિગમ પણ જરૂરી છે. વિકાસના નામે ગરીબોને બેઘર કરવું અને પછી તેમને અનિશ્ચિતતામાં મૂકી દેવું યોગ્ય નથી.
આ મુદ્દે રજૂ કરાયેલી માંગણીઓ સ્પષ્ટ છે. અસરગ્રસ્ત પરિવારો માટે ટાઉન પ્લાનિંગ (ટી.પી.) સ્કીમ હેઠળ તાત્કાલિક પ્લોટની ફાળવણી કરવામાં આવે. જે પરિવારો ખરેખર ઘરવિહોણા બન્યા છે, તેમને મુખ્યમંત્રી આવાસ યોજના અથવા અન્ય સરકારી આવાસ યોજનાઓ હેઠળ તૈયાર મકાનો ફાળવવામાં આવે. જો તૈયાર મકાનો ઉપલબ્ધ ન હોય, તો નવા આવાસનું નિર્માણ કરીને પણ આ પરિવારોને છત આપવામાં આવે.
સામાજિક કાર્યકરો અને સ્થાનિક નાગરિકોનું કહેવું છે કે આ માત્ર રહેણાંકનો પ્રશ્ન નથી, પરંતુ માનવ અધિકારનો મુદ્દો છે. બંધારણ મુજબ દરેક નાગરિકને માનવસન્માનપૂર્વક જીવન જીવવાનો અધિકાર છે, જેમાં છત એક મૂળભૂત જરૂરિયાત છે. આ અધિકારથી ગરીબ અને પછાત વર્ગના લોકોને વંચિત રાખવું ગંભીર બાબત છે.
રંગમતી રિવરફ્રન્ટ પ્રોજેક્ટ શહેર માટે ગૌરવની બાબત બની શકે છે, પરંતુ જો તેની પાછળ માનવીય કરુણાની કમી રહેશે, તો આ વિકાસ અધૂરો ગણાશે. આજે પ્રશ્ન એ છે કે શહેરના સૌંદર્ય માટે ગરીબોની બલિ શા માટે?
અસરગ્રસ્ત પરિવારો સરકાર અને તંત્ર તરફ આશાભરી નજરે જોઈ રહ્યા છે. તેમની નમ્ર પરંતુ દૃઢ માંગ છે કે આ મુદ્દે ઉચ્ચસ્તરીય હસ્તક્ષેપ કરીને તાત્કાલિક ન્યાય આપવામાં આવે. ખાસ કરીને ગરીબ અને પછાત વર્ગના લોકોના હિતમાં સંબંધિત અધિકારીઓએ વ્યક્તિગત રસ લઈને માનવીય અભિગમ દાખવવો જરૂરી છે.
હવે જોવાનું રહ્યું કે જામનગરનું તંત્ર અને રાજ્ય સરકાર આ ગંભીર મુદ્દે કેટલો ઝડપથી પગલાં લે છે. શું છ માસથી બેઘર રહેલા પરિવારોને આખરે છત મળશે? કે પછી વિકાસની ચમકમાં તેમની વેદના વધુ સમય સુધી દબાઈ રહેશે? શહેરના નાગરિકો આજે આ પ્રશ્નનો જવાબ ઈંતજારમાં બેઠા છે.
