ટ્રાફિક દંડમાં કાયદાની સ્પષ્ટતા : પોલીસ રોકડમાં દંડ વસૂલી શકતી નથી, નાગરિકોના અધિકારો અંગે જાગૃતિ જરૂરી

રાજકોટ સહિત સમગ્ર ગુજરાતમાં છેલ્લા કેટલાક સમયથી ટ્રાફિક નિયમોનું પાલન કરાવવા માટે પોલીસે વિશેષ અભિયાન ચલાવ્યું છે. રસ્તા પર હેલ્મેટ વિના વાહન ચલાવવું, સીટબેલ્ટ ન પહેરવી, ટ્રિપલ સવારી કરવી કે મોબાઇલ પર વાત કરતાં વાહન ચલાવવું જેવી ઉલ્લંઘનાઓ સામે દંડ ફટકારવામાં આવે છે. પરંતુ ઘણી વખત નાગરિકો પોતાની અજ્ઞાનતા કે કાયદાની સંપૂર્ણ જાણકારી ન હોવાને કારણે દંડની પ્રક્રિયામાં નુકસાન ભોગવે છે. સૌથી મહત્વનો મુદ્દો એ છે કે ટ્રાફિક પોલીસ રોકડમાં દંડ વસૂલી શકતી નથી.

📍 કાયદો શું કહે છે?

ટ્રાફિક નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરવા બદલ પોલીસે સીધું રોકડમાં દંડ વસૂલવાનો અધિકાર નથી. કાયદા અનુસાર :

પોલીસ અધિકારી જો તમારી ભૂલ પકડે તો તે તમને ચાલાન (પાવતી) આપશે.
આ ચાલાનના આધારે તમારે કોર્ટમાં જઈને સમાધાન શુલ્ક ભરવાનું રહેશે.
ઘણી જગ્યાએ હવે ઓનલાઇન પેમેન્ટ કે ડિજિટલ મોડથી જ દંડ સ્વીકારવામાં આવે છે.

🚫 રોકડમાં દંડ લેવું ગેરકાયદેસર કેમ?

રોકડમાં લેવાતા દંડથી ભ્રષ્ટાચારને પ્રોત્સાહન મળે છે.
નાગરિકો પાસે પુરાવા ન રહેતાં પછીથી દંડની યોગ્ય નોંધણી ન થાય.
કાયદાની પ્રક્રિયા અનુસાર, દંડ કોર્ટ કે મંજૂર થયેલી ઑનલાઇન વ્યવસ્થા મારફતે જ વસૂલ થવો જોઈએ.

🏍️ હેલ્મેટ મુદ્દે જાગૃતિ અભિયાન

રાજકોટ સહિત અનેક શહેરોમાં ટ્રાફિક પોલીસ દ્વારા હેલ્મેટ મુદ્દે વિશેષ જાગૃતિ અભિયાન ચલાવવામાં આવ્યું છે.

શહેરીજનોને સમજાવાયું કે હેલ્મેટ ફક્ત દંડથી બચવા માટે નહીં, પણ પોતાનું જીવન સુરક્ષિત રાખવા માટે પહેરવું જરૂરી છે.
આ અભિયાનમાં અનેક સામાજિક સંસ્થાઓ, કોલેજો અને યુવાનો પણ જોડાયા હતા.
લોકોને સમજાવાયું કે અકસ્માત સમયે મોટાભાગના મોત માથાના ગંભીર ઘા થવાથી થાય છે, જેને હેલ્મેટ ૭૦% સુધી રોકી શકે છે.

⚖️ દંડની પ્રક્રિયા : સમાધાન શુલ્ક

જો ટ્રાફિક નિયમનો ભંગ થાય તો પોલીસ અધિકારી તમારી સામે ચાલાન બનાવશે.
આ ચાલાન કોર્ટમાં પ્રસ્તુત થશે.
કોર્ટ તમારા કેસની ગંભીરતા અનુસાર દંડ નક્કી કરશે.
કોર્ટ જે રકમ નક્કી કરે છે એ જ તમારે ચૂકવવાની રહેશે.

📌 ઉદાહરણ :
જો પોલીસ ૫૦૦ રૂપિયા વસૂલ કરે પરંતુ કોર્ટ નક્કી કરે કે આ ગુનામાં ફક્ત ૧૦૦ રૂપિયાનો જ દંડ છે, તો બાકી ૪૦૦ રૂપિયા નાગરિકને પાછા આપવામાં આવશે.

🚨 હાઇવે પર કોણ દંડ વસૂલશે?

ઘણા લોકોને ખબર નથી કે હાઇવે પર ટ્રાફિક પોલીસ સીધો દંડ લઈ શકતી નથી.

હાઇવે પર દંડ વસૂલવાનો અધિકાર આરટીઓ (રીજનલ ટ્રાન્સપોર્ટ ઓફિસ) પાસે જ હોય છે.
ટ્રાફિક પોલીસ ફક્ત નિયમ તોડનારને રોકી, તેની વિગતો લઈ શકે છે.
દંડની વસૂલીની કાર્યવાહી આરટીઓ દ્વારા જ કરવામાં આવે છે.

👥 નાગરિકોના અધિકારો

નાગરિક તરીકે તમારે નીચેના અધિકારોની જાણ હોવી જરૂરી છે :

જો પોલીસ અધિકારી દંડ વસૂલે તો તેની સામે યોગ્ય પાવતી આપવી ફરજિયાત છે.
જો પાવતી ન અપાય તો તમે તેના વિરુદ્ધ લેખિત ફરિયાદ કરી શકો છો.
તમને કોર્ટમાં જઈને તમારા પર લાગેલા દંડનો વિરોધ કરવાની છૂટ છે.
કાયદા મુજબ નક્કી કરતાં વધુ દંડ વસૂલવામાં આવ્યો હોય તો વધારાની રકમ તમને પરત મળી શકે છે.

📰 ભૂતકાળના કિસ્સા

૨૦૨૩માં અમદાવાદમાં એક કિસ્સો સામે આવ્યો હતો જ્યાં પોલીસે હેલ્મેટ વિના વાહન ચલાવતા વ્યક્તિ પાસેથી ₹૧૦૦૦ વસૂલ્યા હતા. પરંતુ કોર્ટએ સ્પષ્ટતા કરી કે તે સમયે આ ગુનામાં ફક્ત ₹૫૦૦ દંડ લાગુ હતો. વધારાની વસૂલેલી રકમ પરત કરવાનું કોર્ટએ આદેશ આપ્યો હતો.
રાજકોટમાં પણ અનેક વાહનચાલકો દ્વારા ફરિયાદો કરવામાં આવી હતી કે પોલીસ સીધો રોકડમાં દંડ લે છે. ત્યાર બાદ ટ્રાફિક વિભાગે પોતાના અધિકારીઓને સૂચના આપી હતી કે તમામ દંડ ફક્ત ડિજિટલ કે કોર્ટ મારફતે જ વસૂલવા.

🧑‍⚖️ કાયદા અંગે નિષ્ણાતોની વાત

કાનૂની નિષ્ણાતોના કહેવા મુજબ, નાગરિકો કાયદાની જાણકારી રાખે તો ભ્રષ્ટાચારની શક્યતાઓ ઘટી શકે છે.

“દરેક નાગરિકે પાવતી વગર ક્યારેય દંડ ચૂકવવો નહીં.”
“ડિજિટલ વ્યવસ્થાથી પારદર્શિતા વધે છે.”
“કોર્ટમાં જઈને પોતાની દલીલ રજૂ કરવાનો અધિકાર દરેકને છે.”

🌍 સામાજિક અસર

ટ્રાફિક નિયમોનું પાલન કરવું દરેક નાગરિકની ફરજ છે. પરંતુ દંડ વસૂલીની પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતા ન રહે તો લોકોમાં પોલીસ પ્રત્યે的不信 ઉભું થાય છે.

નાગરિકો નિયમોનું પાલન કરતાં હોવા છતાં જો તેમને અન્યાયી રીતે દંડ ફટકારવામાં આવે તો તેઓમાં અસંતોષ ફેલાય છે.
તેથી પોલીસ અને નાગરિક બંનેએ કાયદાનો યોગ્ય અભિગમ રાખવો જરૂરી છે.

🚦 ટ્રાફિક પોલીસની નવી વ્યવસ્થા

તાજેતરમાં ટ્રાફિક વિભાગે ડિજિટલ વ્યવસ્થા શરૂ કરી છે :

ઈ-ચાલાન સિસ્ટમ : કેમેરા દ્વારા નિયમ તોડનારની ગાડીનો ફોટો કૅપ્ચર થાય છે.
ગાડીના માલિકને મોબાઇલ પર દંડની નોટિસ આવે છે.
નાગરિક પોતાના મોબાઇલથી જ દંડની ચુકવણી કરી શકે છે.

આ સિસ્ટમથી પારદર્શિતા વધે છે અને પોલીસ સાથે સીધો રોકડ વ્યવહાર કરવાની જરૂર નથી રહેતી.

✍️ સમાપન

રાજકોટ સહિત ગુજરાતભરમાં નાગરિકો માટે આવશ્યક છે કે તેઓ ટ્રાફિક દંડની સાચી પ્રક્રિયા વિશે માહિતગાર રહે. પોલીસ રોકડમાં દંડ લઈ શકતી નથી – આ મૂળભૂત જાણકારી દરેક વાહનચાલક પાસે હોવી જ જોઈએ.

કાયદાનો પાલન દરેક માટે ફરજિયાત છે, પરંતુ દંડ વસૂલવાની પ્રક્રિયામાં પણ કાયદાની જ જાળવણી થવી જોઈએ. જો નાગરિકો પોતાના અધિકારો વિશે સજાગ રહેશે તો ન માત્ર ભ્રષ્ટાચાર ઘટશે, પરંતુ ટ્રાફિક નિયમોમાં વધુ કડકાઈ અને પારદર્શિતા આવશે.

WhatsApp link-
https://chat.whatsapp.com/L18FV1R9B1r42hmCOLc6QL

FACEBOOK LINK –
https://www.facebook.com/SamaySandesh…

Instagram link –
https://t.me/joinchat/g1_gPdcFxtM1NDZl

TELEGRAM LINK –
https://t.me/joinchat/uIljpkLp6VViYjRl

જનતાના અવાજને અમે કરીશુ ઉજાગર…
સંપર્ક કરો. +91 88660 66060