મુંબઈ – દેશભરમાં સાયબર ગુનેગારોની નવી અને ભયજનક રીત “ડિજિટલ ધરપકડ” હવે સૌથી મોટી છેતરપિંડીના રૂપમાં સામે આવી છે. મુંબઈ સ્થિત 72 વર્ષીય વરિષ્ઠ ઉદ્યોગપતિ અને તેમની પત્ની સાથે એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ED) અને સેન્ટ્રલ બ્યુરો ઓફ ઇન્વેસ્ટિગેશન (CBI)ના અધિકારીઓ હોવાનો ઢોંગ કરનારા સાયબર ઠગોએ લગભગ ₹58 કરોડની છેતરપિંડી કરી છે. મહારાષ્ટ્ર સાયબર વિભાગે આ કૌભાંડ સાથે સંકળાયેલા ત્રણ આરોપીઓને ઝડપ્યા છે, જ્યારે વધુ આરોપીઓની શોધખોળ ચાલી રહી છે.
આ કેસને દેશના અત્યાર સુધીના સૌથી મોટા “ડિજિટલ ધરપકડ” છેતરપિંડી કિસ્સા તરીકે ગણવામાં આવી રહ્યો છે. પોલીસના જણાવ્યા મુજબ, આ છેતરપિંડી ૧૯ ઓગસ્ટથી ૮ ઓક્ટોબર વચ્ચે ધીમે ધીમે ઘટી હતી, જેમાં ઠગોએ વોટ્સએપ વિડિયો કોલ, નકલી દસ્તાવેજો અને માનસિક દબાણનો સહારો લઈને ઉદ્યોગપતિ પાસેથી કરોડો રૂપિયાની રકમ RTGS મારફતે ૧૮ અલગ અલગ બેંક ખાતાઓમાં ટ્રાન્સફર કરાવી લીધી.
🔹 ‘ડિજિટલ ધરપકડ’ એટલે શું? — ભૌતિક નહીં પરંતુ માનસિક કેદ
પોલીસે આ કેસના અનુસંધાનમાં સમજાવ્યું છે કે “ડિજિટલ ધરપકડ” (Digital Arrest) એ એક એવી નવી પ્રકારની છેતરપિંડી છે, જેમાં ગુનેગારો પીડિતને સતત વિડિયો કોલ અથવા ઑડિયો કોલ પર રાખીને તેમની મનોસ્થિતિને કાબૂમાં લે છે.
તેઓ દાવો કરે છે કે પીડિત કોઈ ગંભીર ગુનામાં સંડોવાયેલ છે અને હવે તપાસ ચાલી રહી છે. પછી પીડિતને કહેવામાં આવે છે કે “તમારા વિરુદ્ધ વોરન્ટ જારી છે”, “તમારો પાસપોર્ટ બ્લોક થયો છે” અથવા “તમારું નામ મની લોન્ડરિંગમાં આવ્યું છે”.
પીડિત વ્યક્તિ ભયમાં આવી જાય છે અને જે પણ કહેવામાં આવે તે કરવા તૈયાર થઈ જાય છે. આ દરમિયાન ઠગો તેને કહે છે કે, “તમે હાલ અમારી ડિજિટલ કસ્ટડીમાં છો, તમારી દરેક ક્રિયા અમારી નજરમાં છે.”
આ રીતે પીડિતને એક પ્રકારની માનસિક કેદમાં રાખવામાં આવે છે, જ્યાં તે બહારની દુનિયા સાથે કોઈ વાતચીત કરી શકતો નથી.
🔹 ઉદ્યોગપતિને કેવી રીતે ફસાવવામાં આવ્યા?
માહિતી અનુસાર, 72 વર્ષીય આ ઉદ્યોગપતિને પ્રથમ વખત એક અજાણી વ્યક્તિએ ફોન કર્યો હતો અને જણાવ્યું હતું કે તેની બેંક એકાઉન્ટમાંથી વિદેશમાં શંકાસ્પદ ટ્રાન્ઝેક્શન થયા છે.
થોડીવારમાં વોટ્સએપ પર વીડિયો કોલ આવ્યો, જેમાં એક વ્યક્તિએ પોતાને “સુબ્રમણ્યમ” તરીકે ઓળખાવ્યો, જે EDમાં ડિરેક્ટર લેવલના અધિકારી હોવાનું કહ્યું. ત્યારબાદ બીજા વ્યક્તિએ પોતાનું નામ “કરણ શર્મા” બતાવીને CBI અધિકારી હોવાનો દાવો કર્યો.
બન્નેએ ઉદ્યોગપતિને બતાવ્યું કે તેમના નામે નકલી પેન કાર્ડનો ઉપયોગ કરીને વિદેશી હવાળા ટ્રાન્ઝેક્શન થઈ છે. નકલી ઓળખપત્રો, CBIની સીલવાળા દસ્તાવેજો અને ફેક FIR બતાવીને તેમણે વિશ્વાસ જીત્યો.
ઠગોએ કહ્યું કે જો તેઓ સહકાર આપશે નહીં, તો ED અને CBI તેમની ધરપકડ કરશે, બેંક એકાઉન્ટ ફ્રીઝ કરશે અને મીડિયા સામે નામ જાહેર કરશે.
ભય અને માનસિક દબાણના કારણે ઉદ્યોગપતિ અને તેમની પત્ની બંને સહમત થયા કે “તેમનું નામ સાફ કરવા માટે” જે કહેવામાં આવશે તે કરશે.
🔹 પૈસા ટ્રાન્સફર કરવાની ચાલ – ‘ચકાસણી માટે રકમ મોકલો’
ઠગોએ દંપતીને કહ્યું કે તપાસ માટે કેટલાક નાણાકીય વ્યવહારો ‘સ્વચ્છતા ચકાસણી’ હેઠળ ટ્રાન્સફર કરવા પડશે.
આ રીતે તેમણે ઉદ્યોગપતિ પાસેથી સતત દબાણ કરીને ₹58 કરોડની રકમ ૧૮ અલગ અલગ બેંક ખાતાઓમાં RTGS મારફતે ટ્રાન્સફર કરાવી લીધી.
દરેક એકાઉન્ટમાં સરેરાશ ₹25 લાખથી ₹50 લાખ સુધીની રકમ જમા કરવામાં આવી. ઠગોએ સતત તેમને વીડિયો કોલ પર રાખીને બહારની દુનિયા સાથે સંપર્ક કરવા ન દીધો.
આ સમયગાળા દરમિયાન દંપતીને જણાવ્યું હતું કે “તમે હાલ અમારી ઇલેક્ટ્રોનિક કસ્ટડીમાં છો, તમે કોઈ સાથે વાતચીત નહીં કરો.”
આ રીતે, ડિજિટલ ધરપકડ દ્વારા તેમને લગભગ ૨૦ દિવસ સુધી વર્ચ્યુઅલ કેદમાં રાખવામાં આવ્યા.
🔹 ઠગોની ટેકનિકઃ માનસિક દબાણ, ડર અને વિશ્વસનીયતા
આ ગુનેગારો ખૂબ સજાગ અને ટેક્નિકલી કુશળ હતા.
તેઓએ નકલી “CBI-ED”ના લેટરહેડ, ડિજિટલ સહી, સરકારી લોગો અને ઑફિશિયલ દેખાતા વિડિયો બેકગ્રાઉન્ડનો ઉપયોગ કર્યો.
વિડિયો કોલ દરમિયાન તેઓ સરકારી ઑફિસ જેવી જગ્યા બતાવતા હતા જેથી વિશ્વાસ વધે.
આટલું જ નહીં, તેમણે ઉદ્યોગપતિને ઈમેઈલ પર ફેક સમન્સ મોકલ્યું જેમાં લખેલું હતું કે “તમે મની લોન્ડરિંગ એક્ટ હેઠળ તપાસમાં છો.”
પીડિત દંપતીને લાગ્યું કે આ વાસ્તવિક કાયદાકીય કાર્યવાહી છે અને તેઓ વધુ મુશ્કેલીમાં ન પડે તે માટે કહ્યું તેમ કરતા રહ્યા.
🔹 નાણાકીય ટ્રેઇલઃ તપાસ શરૂ થતાં ચોંકાવનારા ખુલાસા
ફરિયાદ નોંધાયા બાદ મહારાષ્ટ્ર સાયબર સેલની ટીમે તરત જ નાણાકીય ટ્રેઇલ ટ્રૅક કરવાનું શરૂ કર્યું.
તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે ટ્રાન્સફર કરાયેલી રકમ નાના નાના હિસ્સામાં દેશભરના અલગ અલગ ખાતાઓમાં વહેંચાઈ ગઈ હતી —
મુંબઈ, રાજસ્થાન, દિલ્હીની બેંકો સહિત ૧૮ એકાઉન્ટ્સમાં નાણાં ખસેડવામાં આવ્યા હતા.
પ્રત્યેક ખાતામાં રૂ. ૨૫ લાખથી ૫૦ લાખ સુધીની રકમ જમા થતી હતી અને થોડી કલાકોમાં તે રકમ બીજા ખાતામાં મોકલી દેવામાં આવતી હતી, જેથી ટ્રેઇલ ગુમ થઈ જાય.
પરંતુ સમયસર પગલાં લેતાં પોલીસ ટીમે કેટલાક ખાતાઓ ફ્રીઝ કરવામાં સફળતા મેળવી અને અંદાજે ૭.૫ કરોડ રૂપિયા પુનઃપ્રાપ્ત કરાયા હોવાનું સૂત્રો કહે છે.
🔹 ત્રણ આરોપીઓ ઝડપાયા – વધુ ગુનેગારોની શોધખોળ ચાલુ
સાયબર વિભાગે ટેક્નિકલ સર્વેલન્સ અને બેંક રેકોર્ડના આધારે ત્રણ મુખ્ય આરોપીઓને ઝડપી પાડ્યા છે.
-
અબ્દુલ ખુલ્લી (47) – મલાડ, મુંબઈ
-
અર્જુન કડવાસરા (55) – મુંબઈ સેન્ટ્રલ
-
જેઠારામ કડવાસરા (35) – અર્જુનનો ભાઈ
ત્રણેયને પોલીસે રિમાન્ડમાં લઈ પૂછપરછ શરૂ કરી છે. પ્રાથમિક પૂછપરછમાં જાણવા મળ્યું છે કે આ વ્યક્તિઓ એક મોટા આંતરરાજ્ય નેટવર્કનો ભાગ છે, જે ભારતની બહારથી પણ સંચાલિત થાય છે.
તેઓ ચીન, દુબઈ અને સિંગાપોરમાં રહેલા સાથીઓ મારફતે બેંક ખાતાઓ ખોલાવતા અને ક્રિપ્ટો કરન્સી મારફતે પૈસા ટ્રાન્સફર કરતા.
🔹 કાયદાકીય કાર્યવાહીઃ સાયબર ગુનાનો મોટો ચેતવણી સંકેત
પોલીસે આ કેસમાં ભારતીય ન્યાય સંહિતા (BNS) તેમજ **માહિતી ટેકનોલોજી અધિનિયમ (IT Act)**ની વિવિધ કલમો હેઠળ ગુનો નોંધ્યો છે.
સાથે જ એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ પણ હવે નાણાંની ધોવાણની દિશામાં તપાસ કરી રહ્યું છે.
મહારાષ્ટ્ર સાયબર વિભાગના અધિકારીએ કહ્યું,
“આ કેસ માત્ર આર્થિક ગુનો નથી, પરંતુ માનસિક રીતે લોકો પર કાબૂ મેળવવાનો ઉદાહરણ છે. આ ડિજિટલ ધરપકડ કૌભાંડ બતાવે છે કે ટેક્નોલોજી કેટલી ખતરનાક રીતે વપરાઈ શકે છે.”
🔹 ‘ED’ કે ‘CBI’ બનીને ઠગતી ગેંગોનો ઉછાળો
છેલ્લા બે વર્ષમાં દેશમાં આવા અનેક કેસો સામે આવ્યા છે જેમાં ઠગોએ CBI, Income Tax, NCB અથવા ED અધિકારી બનીને લોકો પાસેથી કરોડો રૂપિયાની ઉઘરાણી કરી છે.
માત્ર મહારાષ્ટ્રમાં જ છેલ્લા ૧૦ મહિનામાં ૨૫૦થી વધુ ફરિયાદો નોંધાઈ છે.
સાયબર ગુનેગારો મોટાભાગે વરિષ્ઠ નાગરિકો, ઉદ્યોગપતિઓ અને વિદેશી સંપર્ક ધરાવતા લોકો પર નિશાન સાધે છે, કારણ કે તેઓ ડરથી ઝડપથી માનસિક દબાણમાં આવી જાય છે.
🔹 નાગરિકોને ચેતવણીઃ કોઈ સરકારી અધિકારી ક્યારેય પૈસા માંગતો નથી
મહારાષ્ટ્ર સાયબર વિભાગે આ કેસ બાદ જનજાગૃતિ અભિયાન શરૂ કર્યું છે.
તેઓએ સ્પષ્ટ ચેતવણી આપી છેઃ
“કોઈપણ એજન્સી – ED, CBI, અથવા પોલીસ – તપાસ દરમિયાન વ્યક્તિને પોતાના ખાતામાંથી પૈસા ટ્રાન્સફર કરવાની માંગ નથી કરતી. જો કોઈ આવી માંગ કરે તો તે ચોક્કસ છેતરપિંડી છે.”
લોકોને સલાહ આપવામાં આવી છે કે આવી કૉલ કે વીડિયો મેસેજ મળતાં જ ૧૯૩૦ હેલ્પલાઇન પર ફરિયાદ નોંધાવો અથવા નજીકના સાયબર પોલીસ સ્ટેશનમાં સંપર્ક કરો.
🔹 નિષ્ણાતોની ટિપ્પણીઃ “માનવીના ભયનો વ્યાપારી ઉપયોગ”
સાયબર ક્રાઇમ વિશ્લેષકોના જણાવ્યા મુજબ, આ પ્રકારના ગુનાઓમાં ટેક્નોલોજી કરતા વધુ ખતરનાક છે માનસિક દબાણ.
લોકોના મનમાં સરકાર, કાયદા અને તપાસ એજન્સી પ્રત્યેનો ભય આ ગુનેગારો માટે હથિયાર બની જાય છે.
નિષ્ણાતો કહે છે કે આ પ્રકારે “ડિજિટલ ધરપકડ”ની ટર્મ હવે આખા દેશમાં ફેલાઈ રહી છે અને લોકોને વધુ સાવધાન રહેવાની જરૂર છે.
🔹 સમાપ્તીઃ ટેક્નોલોજીનો યુગ – સાવચેતી જ સાચી સુરક્ષા
મુંબઈના આ કિસ્સાએ ફરી એકવાર સાબિત કર્યું છે કે ટેક્નોલોજીનું જમાનું જેટલું સુવિધાજનક છે, એટલું જ જોખમી પણ છે.
ડિજિટલ કૉલ, વોટ્સએપ વિડિયો અને નકલી દસ્તાવેજો દ્વારા હવે ગુનેગારો કોઈને પણ ભયમાં મૂકી શકે છે.
પરંતુ સાચી સાવચેતી એ છે કે
-
કોઈ અજાણી વ્યક્તિને ક્યારેય વ્યક્તિગત કે નાણાકીય માહિતી ન આપવી,
-
કોઈ સરકારી અધિકારી તરીકે કૉલ આવે તો પહેલાં તેની અસલિયત ચકાસવી,
-
અને કોઈ દબાણ હેઠળ પૈસા ટ્રાન્સફર ન કરવા.
આ કેસ માત્ર એક ઉદ્યોગપતિની દુઃખદ ઘટના નથી, પરંતુ આખા દેશ માટે ચેતવણી છે કે “ડિજિટલ ધરપકડ” નામની નવી ઠગાઈ હવે વાસ્તવિક ખતરો બની ગઈ છે.

Author: samay sandesh
9