મહારાષ્ટ્રની રાજનીતિ એ તેના પોતાના અંદાજ, ભાષા અને શૈલી માટે જાણીતી છે. અહીંના રાજકારણમાં પ્રભાવ, વ્યક્તિત્વ, ગોંડલ, અને ચૂંટણી દરમિયાન થતા ટીકા-ટિપ્પણીઓ—બધું જ સામાન્ય છે. પરંતુ કેટલીક વખત કેટલીક વાણીઓ એવી હોય છે જે સામાન્ય ચૂંટણી ભાષણને પાર કરીને મોટા વિવાદનું સ્વરૂપ ધારણ કરે છે.
તાજેતરનો વિવાદ મહારાષ્ટ્રના ડેપ્યુટી ચીફ મિનિસ્ટર તથા નૅશનલિસ્ટ કૉન્ગ્રેસ પાર્ટી (NCP – અજિત ગૃપ)ના શીર્ષ નેતા અજિત પવારના નિવેદનને લઈને સર્જાયો છે. બારામતી તાલુકાના માલેગાવમાં થયેલી પ્રચારસભામાં અજિત પવારે જે શબ્દો બોલ્યા, તે રાજકીય ગરમીને અંકુશ વિના સળગી ઉઠાવી—
“તમે મતમાં કટ મારશો તો હું ફંડમાં કટ મારીશ.”
આ એક જ વાક્યે મહારાષ્ટ્રની રાજનીતિમાં ભૂકંપ સમાન પરિસ્થિતિ આપી દીધી. વિરોધ પક્ષો એટલા આક્રમક બન્યા કે સોશિયલ મીડિયા થી વિધાનસભા સુધી ચર્ચાનો માહોલ ગરમાઈ ગયો.
આ લેખમાં આ સમગ્ર પ્રકરણનું ખૂબ વિસ્તૃત અને વિશ્લેષણાત્મક વર્ણન મૂકવામાં આવ્યું છે.
■ ૧. પ્રચારસભાનું તે ક્ષણ – જ્યાંથી વિવાદની શરૂઆત
માલેગાવ ખાતે સ્વરાજ સંસ્થા ચૂંટણી માટે આયોજિત થયેલી એક વિશાળ સભામાં હજારો લોકો હાજર હતા. અજિત પવાર તેમના નેતૃત્વને અનુરૂપ ઉત્સાહભેર ભાષણ આપી રહ્યા હતા. તેમના ભાષણની શૈલી હંમેશા સ્પષ્ટ, અખડ અને બેઝીઝક હોય છે. તેઓ ઘણી વખત રાજકીય correctness કરતાં પ્રમાણિક bluntness પસંદ કરે છે.
એ જ સ્વભાવના કારણે તેઓએ કહ્યું—
“તમારા હાથમાં મત છે અને મારા હાથમાં ફંડ. તમે મતમાં કટ મારશો તો હું ફંડમાં કટ મારીશ.”
તેમના મતલબ અનુસાર મતદારોએ તેમના 18માંથી 18 ઉમેદવારોને જીતાડવા જોઈએ, જેથી વિકાસનાં કાર્યો ઝડપથી થઈ શકે. પરંતુ રાજકારણમાં શબ્દોના અર્થ માત્ર શબ્દોથી નક્કી થતા નથી, પરંતુ તેની પાછળની રાજકીય ગૂંથણી અને વ્યાખ્યા પર આધારિત હોય છે. આ વાક્યને ઘણા લોકોએ મતદારોને ધમકી તરીકે વ્યાખ્યાયિત કર્યું.
■ ૨. નિવેદન બાદ તરત જ રાજકીય તોફાન – વિરોધ પક્ષોનો પ્રહાર
આ નિવેદન બહાર આવતા જ—
-
કૉન્ગ્રેસ
-
શિવસેના (UBT)
-
MVA
-
રાષ્ટ્રવાદી જૂની NCP (શરદ પવાર ગૃપ)
-
સામાજિક સંગઠનો
બધાએ આને મતદાતાઓના અપમાન તરીકે ગણાવ્યું.
કૉન્ગ્રેસના નેતા નાના પટોળેનો સખત પ્રહાર
નાના પટોળેએ આ નિવેદનને ભ્રષ્ટાચાર અને અહંકારનું પ્રતિબિંબ ગણાવ્યું. તેમણે અજિત પવાર તથા ભાજપ પર નિશાન સાધતા કહ્યું:
“બંધારણે તમને રાજ્યની તિજોરી લૂંટવાનો અધિકાર આપ્યો નથી. તમે જનતાના નોકર છો, માલિક નહીં. ફંડ આપવાની ધમકી આપવી એ લોકશાહીનો સ્વભાવ નથી.”
પટોળેએ આગળ કહ્યું:
“વિકાસના નામે મત માગો, પરંતુ ભ્રષ્ટાચારના ગૌરવમાં મત ન માંગો.”
આ નિવેદન પછી ચર્ચા તેજ થઈ કે રાજ્યનાં ફંડનો રાજકીય લાભ માટે ઉપયોગ કરવાની માનસિકતા લોકશાહી માટે વિનાશકારી છે.
■ ૩. શિવસેના (UBT)નું ‘સામના’માં ટકોરતું લેખન
શિવસેના (ઉદ્ધવ બાલાસાહેબ ઠાકરે ગૃપ)નાં મોખરાં મુખપત્ર **‘સામના’**માં લખાયું કે—
-
BJP હવે એકનાથ શિંદેને બહાર કરવાનો મહા-ઓપરેશન (“ઑપરેશન લોટસ 2.0”) શરૂ કરી રહી છે.
-
શિવસેનાના 35 જેટલા વિધાનસભ્યો BJPમાં જવા તૈયાર છે.
-
શિંદેએ જે વિભાજનનું બીયું વાવ્યું હતું, હવે તેનો ઘેરો પાક મળશે.
જયારે સામનામાં અજિત પવારના નિવેદનનું પણ ઉલ્લેખ કરીને પ્રશ્ન પૂછ્યો:
“રાજ્યના ખજાના પર ‘નિજી ફંડ’ની જેમ વર્તાવ કરવાનો અધિકાર તમને કોણે આપ્યો?”
■ ૪. અજિત પવારની સ્પષ્ટતા – “ચૂંટણી વખતે આવું બોલવું પડે છે”
વિવાદને શાંત કરવા અજિત પવારે બીજી જ દિવસે સ્પષ્ટતા આપી. તેમણે કહ્યું—
“ચૂંટણી વખતે બધા જ પક્ષો વિકાસના વચનો અને ફંડની વાત કરે છે. આ કોઈ ધમકી નહોતી.”
તેમણે બિહારનું ઉદાહરણ આપીને કહ્યું કે—
“તેજસ્વી યાદવે બિહારમાં કહ્યું હતું કે અમને ચૂંટી આપશો તો અમે વધારેમાં વધારે ફંડ આપીશું. તો ચૂંટણીમાં આવું બોલવું પડતું હોય છે.”
આ સ્પષ્ટતા બાદ થોડો માહોલ ઠંડો થયો, પરંતુ સંપૂર્ણ રીતે વિવાદ સમાપ્ત થયો નથી.
■ ૫. ભાષા પ્રયોગ કે રાજકીય પ્રેશર? — રાજકીય વિશ્લેષકોની નજરે
રાજકીય વિશ્લેષકો માને છે કે—
-
અજિત પવાર હમેશા blunt, સ્પષ્ટ અને બેઝીઝક બોલે છે.
-
તેમની ભાષણ શૈલી કાર્યકરોને પ્રેરિત કરે છે, પરંતુ ક્યારેક વિવાદ ઉભો કરતી હોય છે.
-
આ નિવેદન development politics બતાવવા કરવામાં આવ્યો હશે, પરંતુ પ્રસ્તુતિ ખોટી પડી ગઈ.
કેટલાક વિશ્લેષકો કહે છે કે NCP (અજિત ગૃપ) BJP સાથે જોડાયા બાદ તેમની જવાબદારી વધી છે. તેથી તેમની દરેક વાણીનું રાજકીય વજન અનેકગણું વધી ગયું છે.
■ ૬. શું આ નિવેદન ચૂંટણી નિયમોનો ભંગ કરે છે?
ચૂંટણી પંચના માર્ગદર્શિકાઓ અનુસાર—
-
કોઈ નેતા મતદારોને ફંડ, સ્કીમ, અથવા લાભ દ્વારા પ્રલોભન આપી શકતો નથી.
-
ધમકી આપવી અથવા ન આપવા પર વિકાસ અટકાવવાની વાત કરવી—આચાર સંહિતાનો ભંગ ગણાય છે.
વિપક્ષો આ મુદ્દે ચૂંટણી પંચમાં લેખિત ફરિયાદ કરવાની તૈયારી બતાવી રહ્યા છે.
કાંઇ નિષ્ણાતો કહે છે કે—
જો આ નિવેદન બાફેલી ભાષા ગણાય તો ગુનો નથી. પરંતુ જો તેને ‘ધમકી’ ગણવામાં આવે તો ચોક્કસ કાર્યવાહી શક્ય છે.
■ ૭. અજિત પવારની રાજકીય શૈલી – તેમની ક્લાસિક bluntness
અજિત પવાર મહારાષ્ટ્રના એવા નેતા છે—
-
જે સીધી ભાષા બોલે છે
-
જુલ્મો અને માજ્જા સાથેના વક્તવ્ય માટે જાણીતા
-
પ્રબંધનક્ષમ અને aggressive નેતા
-
પાવર પોલિટિક્સના માસ્ટર
તેમની આખી રાજકીય કારકિર્દીમાં આવા વાક્યો ઘણી વખત ચર્ચામાં આવ્યા છે, જેમ કે—
“पाणी नहीं है तो टँकर बुलाओ, और क्या?”
“काम करायचंय तर शिस्त बाळगा.”
તેમની શૈલી રાજકારણના ‘નિષ્કપટ ટોળા’માં લોકપ્રિય છે, પરંતુ શિસ્તબધ્ધ રાજકારણમાં વિવાદ ઊભો કરતી રહે છે.
■ ૮. મહારાષ્ટ્રની વર્તમાન રાજકીય માહોલ – ત્રણ ખેમોની લડાઈ
મહારાષ્ટ્રની રાજનીતિ હાલમાં ત્રણ મોટી શક્તિઓ વચ્ચે વહેંચાઈ છે—
1. BJP + Eknath Shinde Sena + Ajit Pawar NCP (શાસક મોરચો)
સરકારમાં હોવા છતા આંતરિક દબાણો, સ્વાર્થો અને પ્રભાવની સ્પર્ધા ચાલી રહી છે.
2. MVA – Congress, NCP (Sharad Pawar), UBT Shiv Sena
એકોમાં ગોઠવાયેલો વિરોધ, પરંતુ હજુ આંતરિક વિચારભેદો છે.
3. મતદાર – જેઓ ગુંચવાયેલા અને થાકી ગયા છે
રાજ્યની રાજનીતિના તોડ-ફોડ, ફૂટ, બળવો, ગઠબંધનો, સરકાર બદલાઈ બદલાઈ જવાથી સામાન્ય મતદાર મૂંઝાયેલો છે.
અજિત પવારનું નિવેદન એ ગુંચવણને વધુ ગાઢ બનાવે છે.
■ ૯. સોશિયલ મીડિયા પર ઉઠેલો સવાલ – “ફંડ ખેડૂતોનું, શહેરનું કે પક્ષનું?”
ચર્ચામાં સૌથી મહત્વનો સવાલ લોકો ઉઠાવી રહ્યા છે—
“રાજ્યનું ફંડ જાહેર છે, લોકપક્ષી છે… તે કોઈ નેતાનો ખાનગી ખજાનો નથી.”
ટ્વિટર, ફેસબુક અને ઇન્સ્ટાગ્રામ પર હજારો પોસ્ટ્સ આવી—
-
“આ તો સ્પષ્ટ ધમકી છે.”
-
“લોકશાહીનું અપમાન.”
-
“મત ન આપો તો વિકાસ નહીં, આ કઈ રીતે યોગ્ય?”
-
“રાજ્યનું ફંડ નેતાઓનું માલિકી હક નથી.”
■ ૧૦. આ સમગ્ર ઘટનાનો મતદારો પર શું અસર પડશે?
મતદારોને બે શ્રેણીમાં ભાગી શકાય—
A) અજિત પવારના સમર્થકો
-
કહે છે કે આ માત્ર રાજકીય વાક્ય હતું
-
વિકાસની વાતને ખોટી રીતે રજૂ કરવામાં આવી
-
અજિત પવાર હંમેશા આવી blunt ભાષા માટે જાણીતા છે
B) વિરોધીઓ
-
મતદાતાઓને ધમકી
-
હાઈહેન્ડેડનેસ
-
અભિમાનભરેલી રાજકીય પ્રથા
-
આકરી પ્રતિક્રિયા
ચૂંટણી દરમિયાન આવી ભાષણોનો અસર મતદાન ટકાવારી પર કઈ રીતે પડે છે, તે આ વખતે ખાસ જોવા મળશે.
■ સમાપન :
અજિત પવારના ‘કટ-મારીશ’ નિવેદનથી લઈને રાજકીય ભૂકંપ સુધી – મહારાષ્ટ્રમાં શરૂ થયો ‘વાણી’નો સંગ्राम**
આ ઘટના માત્ર એક વાક્યનું વિવાદ નથી.
તે છે—
-
રાજકીય પાવર-પ્લે
-
ચૂંટણીની ગરમી
-
ફંડ અને વિકાસની રાજનીતિ
-
પક્ષોની આંતરિક સ્પર્ધા
-
અને સૌથી મહત્વનું—મતદાતાની અસહાય સ્થિતિ
અજિત પવાર આ નિવેદનથી ચર્ચાના કેન્દ્ર બની ગયા છે. તેમના સમર્થકો અને વિરોધીઓ બંને આ વાક્યને પોતપોતાના એજન્ડા મુજબ વ્યાખ્યાયિત કરી રહ્યા છે.
ચૂંટણી નજીક હોય ત્યારે આવી હલચલ સામાન્ય છે, પરંતુ રાજકીય નેતાઓએ ભાષા પ્રયોગમાં સંયમ રાખવો જોઈએ—કારણ કે લોકશાહીમાં મતદાર માલિક છે, નેતા નહીં.
