મુંબઈ, મહારાષ્ટ્રની સાંસ્કૃતિક અને ધાર્મિક રીતે જીવંત ધરતી પર આજે એક અનોખું દ્રશ્ય જોવા મળશે. દાદરના યોગી સભાગૃહમાં “કબૂતર શાંતિદૂત બચાવો – સનાતનીઓં કી પુકાર” નામે એક વિશાળ ધર્મસભાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે, જેમાં જીવદયાનું સંદેશ પૂરા ભક્તિભાવ સાથે પ્રસરાવવાનો નિશ્ચય કરવામાં આવ્યો છે. રાજસ્થાની છતીસ કોમ કમિટી – કોલાબા અને અરિહંત ગ્રુપના સંયુક્ત ઉપક્રમે યોજાતી આ ધર્મસભા સવારે ૯ વાગ્યાથી પ્રારંભ થશે.
આ ધાર્મિક સભાનું વિશેષ મહત્વ એ છે કે તેમાં કોલાબા જૈન સંઘમાં ચાતુર્માસ માટે બિરાજમાન જૈન નરેશમુનિ મહારાજસાહેબના નેજા હેઠળ અનેક સાધુ-સંતો, સનાતનીઓ, જીવદયા પ્રેમીઓ, સામાજિક કાર્યકરો અને પર્યાવરણપ્રેમીઓ હાજરી આપશે. ધર્મસભાનું મુખ્ય ધ્યેય માત્ર કબૂતરખાનાં બચાવવા પૂરતું નથી, પરંતુ માનવતાના મૂલ્યોને ફરી એક વાર જાગૃત કરવાનું છે — જ્યાં પ્રાણી અને મનુષ્ય વચ્ચેની સહઅસ્તિત્વની ભાવના જીવંત રહે.
કબૂતરખાનાં બંધ કરવાનો નિર્ણય અને વિવાદનો આરંભ
જુલાઈ મહિનામાં મહારાષ્ટ્ર સરકારે મુંબઈના ૫૧ કબૂતરખાનાં બંધ કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. બૉમ્બે હાઈકોર્ટના આદેશ મુજબ રહેણાક વિસ્તારોમાં કબૂતરોને ખવડાવવાની મનાઈ ફરમાવવામાં આવી હતી, કારણ કે કબૂતરોના માળામાંથી ઉત્પન્ન થતી ધૂળ અને જીવાતોથી જાહેર આરોગ્યને ખતરો હોવાનું જણાયું હતું.
મુંબઈ મહાનગરપાલિકાએ જાહેર આરોગ્યની ચિંતાને ધ્યાનમાં રાખીને ૧૩ નવી જગ્યાઓને કબૂતરખાનાં માટે સંભવિત સ્થાન તરીકે ચિહ્નિત પણ કરી હતી. આ પગલાં બાદ કબૂતરખાનાં બચાવવા માટેના ધાર્મિક અને સામાજિક સંગઠનોમાં ચિંતા અને અસંતોષ ફેલાયો હતો.
નૅશનલ પાર્ક કબૂતરખાનાંનો વિવાદ
પાલક પ્રધાન મંગલ પ્રભાત લોઢાએ બોરીવલીના નૅશનલ પાર્ક નજીક આવેલા દિગંબર જૈન મંદિર પાસે કબૂતરખાનું શરૂ કરવાની પહેલ કરી હતી. પરંતુ આ પ્રયાસ સામે પર્યાવરણપ્રેમીઓ અને સ્થાનિક રહેવાસીઓએ આકરા વાંધા ઉઠાવ્યા. તેમનું કહેવું હતું કે નૅશનલ પાર્ક વિસ્તાર “ઇકો ઝોન”માં આવતો હોવાથી ત્યાં કબૂતરખાનાં સ્થાપિત કરવાથી પ્રાકૃતિક સંતુલન બગડી શકે છે અને આસપાસની વન્યજીવન પર અસર થઈ શકે છે.
મરાઠી એકીકરણ સમિતિએ પણ કબૂતરખાનાં માટે પસંદ કરેલી જગ્યાઓનો વિરોધ નોંધાવ્યો હતો. આ સતત ચાલી રહેલા વિવાદો વચ્ચે હજારો કબૂતરો ખોરાક અને આશ્રયના અભાવે જીવ ગુમાવી રહ્યાં છે, જે જીવદયા સંગઠનો માટે અત્યંત ચિંતાનો વિષય છે.
“કબૂતર – શાંતિના દૂત” તરીકેનું પ્રતિક
જૈન, હિંદુ તથા અનેક ધર્મોમાં કબૂતર શાંતિ અને અહિંસાનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. જીવદયા જૈન ધર્મના મુખ્ય સિદ્ધાંતોમાંનું એક છે અને કબૂતરને ખવડાવવું એ એક પવિત્ર કાર્ય માનવામાં આવે છે. નરેશમુનિ મહારાજસાહેબે મીડિયા સાથે વાત કરતા જણાવ્યું હતું કે –
“આ માત્ર કબૂતરખાનાંનો પ્રશ્ન નથી, આ માનવતાની કસોટી છે. આપણે ભગવાને બનાવેલા દરેક જીવમાં પ્રાણમાત્રની સમાનતા જોવી જોઈએ. જો કબૂતરખાનાં બંધ કરી દેવામાં આવશે, તો હજારો જીવના પ્રાણ જઈ શકે છે.”
ધર્મસભાનો ઉદ્દેશ અને કાર્યક્રમની વિશેષતાઓ
આ ધર્મસભામાં જીવદયા, પર્યાવરણ અને માનવતાના મૂલ્યોને ઉજાગર કરતા અનેક પ્રવચનો યોજાશે.
-
નરેશમુનિ મહારાજસાહેબ “જીવને જીવવા દો” વિષય પર મુખ્ય ભાષણ આપશે.
-
સનાતની સંતો દ્વારા “કબૂતર – પ્રકૃતિનો સંતુલનકારક જીવ” પર ચર્ચા થશે.
-
ધર્મસભા દરમિયાન કબૂતર બચાવ અભિયાનના સ્વયંસેવકો દ્વારા તસવીરો અને ડોક્યુમેન્ટરી પણ રજૂ કરાશે.
આ કાર્યક્રમમાં કોલાબા જૈન સંઘ, અરિહંત ગ્રુપ, છતીસ કોમ કમિટી, તેમજ અન્ય અનેક ધાર્મિક સંસ્થાઓના પ્રતિનિધિઓ હાજરી આપશે.
દિવાળી બાદ અનશનની જાહેરાત
નરેશમુનિ મહારાજસાહેબે જણાવ્યું હતું કે જો સરકાર કબૂતરખાનાં બચાવ બાબતે સ્પષ્ટ નીતિ જાહેર નહીં કરે, તો દિવાળીના તહેવારો બાદ આઝાદ મેદાનમાં અનશન શરૂ કરવામાં આવશે. આ અનશનનું ઉદ્દેશ સરકારને જીવદયા પ્રેમીઓની લાગણીઓ સમજાવવાનું છે.
“અમે હિંસા નહિ કરીએ, પરંતુ અહિંસાથી આપણો સંદેશ પહોંચાડશું. જીવ બચાવવો એ જ સૌથી મોટું ધર્મ છે,” મહારાજસાહેબે કહ્યું.
નાગરિકો અને જીવદયા પ્રેમીઓનો પ્રતિસાદ
દાદર અને બોરીવલી સહિતના વિસ્તારોમાં રહેતા અનેક નાગરિકોએ આ અભિયાનને સમર્થન આપ્યું છે. ઘણા લોકોનું માનવું છે કે કબૂતરખાનાંઓનું યોગ્ય સ્થળાંતર અને સંચાલન શક્ય છે, પરંતુ સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ યોગ્ય નથી.
જૈન, વૈષ્ણવ, તેમજ અન્ય જીવદયા સંગઠનોએ છેલ્લા કેટલાક અઠવાડિયાંથી હસ્તાક્ષર અભિયાન, શાંતિમાર્ચ અને જનજાગૃતિ કાર્યક્રમો પણ શરૂ કર્યા છે.
બૉમ્બે હાઈકોર્ટનો અભિપ્રાય અને તાજેતરનો વલણ
બૉમ્બે હાઈકોર્ટે અગાઉ એક જનહિત અરજીના આધારે કબૂતરખાનાંઓ અંગે સૂચના આપી હતી કે રહેણાક વિસ્તારોમાં કબૂતરખાનાંના કારણે થતી સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ દૂર કરવા માટે પાલિકાએ કાર્યવાહી કરવી જોઈએ. અનેક તબીબી અહેવાલોમાં કબૂતરનાં પંખો અને માળામાંથી ઉત્પન્ન થતી ધૂળ શ્વસન સંબંધિત રોગો ફેલાવે છે, તેવી માહિતી આપી હતી.
પરંતુ જીવદયા સંગઠનોનું કહેવું છે કે યોગ્ય સફાઈ અને સંભાળથી આ જોખમ ટાળી શકાય છે. તેથી “બંધ” કરતા “વ્યવસ્થિત સંચાલન” એ જ ઉકેલ છે.
ધર્મસભા – એક સામાજિક સંદેશ
આ ધર્મસભા માત્ર ધાર્મિક કાર્યક્રમ નથી, પણ માનવતા, સહઅસ્તિત્વ અને પર્યાવરણ જાગૃતિનું પ્રતિક છે. સનાતન ધર્મની વિચારધારામાં “જીવોને જીવવા દો” એ મંત્ર મુખ્ય છે, જે આજના યુગમાં વધુ પ્રસ્તુત બની રહ્યો છે.
યોગી સભાગૃહમાં આજે હજારો લોકોની ઉપસ્થિતિ રહેવાની શક્યતા છે. ધાર્મિક સંગઠનોની સાથે સાથે અનેક સામાજિક સંસ્થાઓ, પર્યાવરણ કાર્યકરો, વિદ્યાર્થીઓ અને સામાન્ય નાગરિકો પણ આ અભિયાન સાથે જોડાશે.
અંતિમ સંદેશ
દાદરમાં યોજાતી આ ધર્મસભા એક સંદેશ આપે છે —
કે પ્રગતિ અને માનવતાના માર્ગે ચાલતાં આપણે પ્રકૃતિના અન્ય જીવોનાં અસ્તિત્વને ભૂલવી ન જોઈએ.
કબૂતર માત્ર એક પક્ષી નથી, પરંતુ શાંતિ, અહિંસા અને સહઅસ્તિત્વનું પ્રતિક છે.
આજે દાદરનું યોગી સભાગૃહ એ ભાવનાથી ગુંજશે કે –
“જ્યાં જીવ માટે કરુણા છે, ત્યાં જ ભગવાનનું નિવાસ છે.”
