મુંબઈ — સપનાઓનું શહેર. રોજ લાખો લોકો આ શહેરની લોકલ ટ્રેનોમાં પોતાના સપના સાથે દોડતા જોવા મળે છે. કેટલાક પોતાના કામ પર જઈ રહ્યા હોય છે, કેટલાક ઘરે પરત ફરતા હોય છે, તો કેટલાક માટે આ મુસાફરી જ જીવનનું પ્રતિબિંબ બની જાય છે. આવી જ એક લોકલ ટ્રેનની ભીડમાં, જ્યાં થોડીક જગ્યાએ ઊભા રહેવું પણ મુશ્કેલ બને છે, ત્યાંથી અચાનક એક મધુર ધૂન ગુંજવા લાગે છે. ક્યારેક “લગ જા ગલે”ની કરુણતા, તો ક્યારેક “યે શામ મસ્તાની”ની મીઠાશ. એ ધૂનના સૂર જે મુસાફરોના મનને અચાનક શાંત કરી દે છે.
એ વાંસળી વગાડતો યુવાન છે આનંદ મહલદાર — જેની દૃષ્ટિ માત્ર ૨૦ ટકા છે, પણ તેની સંગીત પ્રત્યેની દૃષ્ટિ અનંત છે.
🌟 એક જુસ્સાભરેલી શરૂઆત
આનંદનો જન્મ પશ્ચિમ બંગાળના કલકત્તામાં થયો હતો. બાળપણથી જ તેને સંગીત પ્રત્યે રસ હતો. તે સમયે પણ જ્યારે મિત્રો ક્રિકેટ રમતા કે ટીવી જોતા, આનંદ વાંસળીના સ્વર પર પોતાના સપના બાંધી રહ્યો હતો. પરંતુ નાનપણમાં જ તેને આંખની દૃષ્ટિ સાથેની તકલીફ જણાઈ. ડૉક્ટરોએ કહ્યું કે તેની આંખોમાં એવી સમસ્યા છે કે સમય જતાં તેની દૃષ્ટિ ધીમે ધીમે ઘટશે.
કિશોરાવસ્થામાં જ તેને સમજાઈ ગયું કે કદાચ એક દિવસ બધું અંધારું થઈ શકે છે. પરંતુ એ અંધકાર સામે લડવાની હિંમત એને સંગીતે આપી. એ દિવસથી આનંદે નક્કી કરી લીધું કે આંખ ભલે ધૂંધળી થઈ જાય, પણ સ્વપ્ન ક્યારેય ધૂંધળાં નહીં બને.
📚 શિક્ષણ અને સ્વાવલંબનનો માર્ગ
આનંદ મહલદારએ કલકત્તાની ઓપન યુનિવર્સિટીમાંથી અંગ્રેજીમાં ઑનર્સ ડિગ્રી મેળવી. દૃષ્ટિની સમસ્યા હોવા છતાં તેણે ક્યારેય દયા કે સહાનુભૂતિની અપેક્ષા રાખી નથી. તે કહે છે,
“લોકો ઘણીવાર કહે છે કે મને દેખાતું નથી, પરંતુ હું કહેું છું – મને દુનિયા અલગ રીતે દેખાય છે.”
અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યા બાદ આનંદે એક હોમ લોન કંપનીમાં કામ શરૂ કર્યું. શરૂઆતમાં બધું સારું ચાલ્યું, પરંતુ ધીમે ધીમે તેની આંખોની દૃષ્ટિ માત્ર ૨૦ ટકા રહી ગઈ. કમ્પ્યુટર સ્ક્રીન સામે કામ કરવું મુશ્કેલ બનતું ગયું.
🎵 સંગીત તરફ વળેલો જીવનનો રાગ
આ સમયે આનંદના જીવનમાં સંગીત ફરી પાછું આવ્યું. તેના એક મિત્રે કહ્યું – “તારી વાંસળીની ધૂન કોઈ દિવસ પણ ભીડને શાંત કરી શકે છે, તું એને દુનિયા સુધી પહોંચાડ.” એ વાત આનંદના મનમાં વસી ગઈ.
થોડા દિવસ બાદ આનંદે મુંબઈની લોકલ ટ્રેનમાં વાંસળી વગાડવાનું શરૂ કર્યું. શરૂઆતમાં થોડા લોકો ચકિત થઈ જતા — “ભીડમાં વાંસળી?” પરંતુ જ્યારે ધૂન વહેતી શરૂ થઈ, ત્યારે લોકો અટકી જતા. કેટલાકે સ્મિત આપ્યું, કેટલાકે વિડિયો બનાવ્યો, તો કેટલાકે રૂપિયા આપ્યા.
🚆 મુંબઈ લોકલની ધડકનમાં ગુંજતો સ્વર
આનંદ હવે રોજ સવારે અને સાંજે અલગ અલગ રૂટની લોકલ ટ્રેનોમાં ચડે છે — ક્યારે CST થી દાદર, ક્યારે અંધેરીથી બોરીવલી. ભીડ ભરેલી ટ્રેનમાં જ્યારે વાંસળીના સૂર ગુંજે છે ત્યારે મુસાફરોના ચહેરા પર અચાનક શાંતિ છવાઈ જાય છે.
એ ધૂન ક્યારેક ફિલ્મી હોય છે, ક્યારેક લોકગીત. મુસાફરો કહે છે કે “મુંબઈની ધમાલ વચ્ચે એની વાંસળી આત્માને શાંતિ આપે છે.”
એક નિયમિત મુસાફરે સોશિયલ મીડિયા પર લખ્યું હતું —
“જ્યારે હું રોજ ઓફિસ જાઉં છું ત્યારે ચીડચીડાપણું, અવાજ, ભીડથી થાકી જાઉં છું. પણ એક દિવસ આ યુવાનની વાંસળી સાંભળી, મને સમજાયું કે જીવનની ઝડપ વચ્ચે થોડી ક્ષણો સંગીત માટે પણ જરૂરી છે.”
❤️ ભીડમાં સહાનુભૂતિનો સ્પર્શ
આનંદ કોઈ દાન માગતો નથી. તે કહે છે,
“હું પૈસા માટે નથી વગાડતો. હું ઈચ્છું છું કે લોકો થોડા પળ માટે ખુશ થાય. જો કોઈ મદદ કરે તો એ તેમની દયા નથી, એ તેમની કદર છે.”
ઘણા મુસાફરો તેને થોડા રૂપિયા આપે છે, કેટલાક ખાવાનું આપે છે, તો કેટલાકએ તેને સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ કરીને તેની પ્રતિભાને ઉજાગર કરી છે. હવે ઘણા સંગીતપ્રેમી સંગઠનો આનંદને નાના પ્રોગ્રામમાં આમંત્રણ આપે છે.
🌈 અંધકારમાં પ્રકાશ શોધવાની કળા
આનંદ કહે છે કે જ્યારે દૃષ્ટિ ઘટી ગઈ ત્યારે પ્રથમ વખત તેને ડર લાગ્યો. પરંતુ એક દિવસ ટ્રેનમાં જ એક વૃદ્ધાએ કહ્યું –
“બેટા, તું અંધકારમાં પણ પ્રકાશ ફેલાવી રહ્યો છે. તું ધન્ય છે.”
આ શબ્દોએ તેને નવી ઉર્જા આપી. ત્યારબાદ આનંદે નક્કી કર્યું કે તે અન્ય દૃષ્ટિબાધિત બાળકો માટે પણ પ્રેરણા બનશે. હવે તે વીકએન્ડ પર NGOમાં જઈને દૃષ્ટિબાધિત બાળકોને સંગીત શીખવે છે. તે કહે છે કે,
“દૃષ્ટિ ન હોવા છતાં સ્વપ્ન જોવામાં કોઈ રોક નથી. ભગવાને મને આંખ ઓછી આપી છે, પણ દિલ વધારે આપ્યું છે.”
🎶 સંગીત જે જીવંત કરે છે આત્માને
આનંદના હાથમાં વાંસળી છે, પણ એ ફક્ત એક વાદ્ય નથી. એ તેની આત્માની અવાજ છે. તેના દરેક સૂર પાછળ એક વાર્તા છે — હિંમતની, આશાની અને પ્રેમની.
તેનું મનપસંદ ગીત છે “એક પ્યાર કા નગમા હૈ.” તે કહે છે,
“જીવન પણ એ જ ગીત છે — ક્યારેક હાસ્ય, ક્યારેક આંસુ. પણ જે તેને વગાડે છે, તે પોતાનો સંગીત શોધી લે છે.”
📸 સોશિયલ મીડિયાથી લોકપ્રિયતા
આનંદના વાંસળીના અનેક વિડિયો સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થયા છે. ઇન્સ્ટાગ્રામ અને યુટ્યુબ પર “Flute Traveller Anand” નામે તેની ચેનલ છે, જ્યાં લોકો તેના સૂરને લાખો વખત સાંભળે છે.
ઘણા મ્યુઝિક ડિરેક્ટરોએ પણ તેની પ્રતિભાને વખાણી છે. કેટલાક સંગીતકારોએ તેને મ્યુઝિક સ્ટુડિયો રેકોર્ડિંગ માટે આમંત્રણ આપ્યું છે. તેમ છતાં આનંદ હંમેશા કહે છે,
“મારો મંચ લોકલ ટ્રેન છે. અહીં લોકો સાચા છે, અહીં સ્મિત ખરાં છે.”
🌻 પડકારો વચ્ચે જીવનનો પાઠ
આનંદ મહલદારની વાર્તા એ યાદ અપાવે છે કે શારીરિક અક્ષમતા ક્યારેય સપનાઓ માટે અવરોધ નથી. અસલ અંધકાર આંખમાં નહીં, મનમાં હોય છે.
તે કહે છે,
“જે દિવસે લોકો મારી વાંસળી સાંભળી ખુશ થાય છે, એ દિવસે મને લાગે છે કે હું દેખું છું — દરેકના ચહેરા પર પ્રકાશ.”
🌟 અંતિમ વિચાર
મુંબઈની લોકલ ટ્રેન જ્યાં હજારો અવાજો એકસાથે ભળી જાય છે, ત્યાં આનંદની વાંસળી એ યાદ અપાવે છે કે જીવનમાં સૂર હંમેશા રહે છે — ફક્ત આપણે તેને સાંભળવાની તૈયારી રાખવી જોઈએ.
જેમ વિઝન ઘટ્યું તેમ આનંદની દૃષ્ટિ સંગીત તરફ વધતી ગઈ. તેણે સાબિત કર્યું કે પ્રતિભા આંખોથી નહીં, આત્માથી જોવામાં આવે છે.
