દ્વારકા ધામ — જ્યાં સમુદ્રની લહેરો ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના નામનો જાપ કરતી હોય છે, જ્યાં દરેક શ્વાસમાં ભક્તિનો સુગંધ વસેલો છે, તે પવિત્ર ધરતી આ રવિવારે ફરી એકવાર દિવ્ય અને આધ્યાત્મિક માહોલથી ગુંજી ઉઠશે. દેવઉઠી અગિયારસના પવિત્ર દિવસે જગતમંદિરમાં તુલસી વિવાહ મહોત્સવ ધામધૂમપૂર્વક ઉજવાશે. આ પ્રસંગે ભગવાન દ્વારકાધીશજી અને તુલસી માતાનો વૈદિક વિધિ પ્રમાણે લગ્ન સંભારંભ યોજાશે. સમગ્ર દ્વારકા આ અનોખા ઉત્સવની સાક્ષી બનશે.
🌺 દેવઉઠી અગિયારસ — શુભ કાર્યોની પુનઃ શરૂઆતનો દિવસ
ચાર માસ બાદ દેવો નિદ્રા ત્યાગી પૃથ્વી પર ઉતરી આવે તેવો માન્યતા ધરાવતો દિવસ એટલે દેવઉઠી અગિયારસ, જેને “પ્રબોધિની એકાદશી” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. હિંદુ ધર્મગ્રંથો અનુસાર આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ ચાર માસની નિદ્રા (ચાતુર્માસ) પૂર્ણ કરીને જાગે છે. તેથી આ દિવસથી શાદી-લગ્ન, વ્રત, ઉપનયન અને નવા ઘરનાં પ્રવેશ જેવા શુભ કાર્ય ફરી શરૂ થાય છે.
દ્વારકાના જગતમંદિર સહિત સમગ્ર બ્રહ્માંડમાં આ દિવસને ધાર્મિક ઉત્સાહ સાથે મનાવવામાં આવે છે. ખાસ કરીને તુલસી વિવાહના અવસરે દ્વારકાધીશના મંદિરમાં ભક્તોનો ઉમટાટ જોવો એ સામાન્ય નથી — તે એક ભક્તિસભર સમુદ્ર જેવું દ્રશ્ય હોય છે.
🌿 તુલસી વિવાહનો આધ્યાત્મિક અર્થ
તુલસી વિવાહનો દિવસ માત્ર વિધિ નથી, એ પ્રેમ, પવિત્રતા અને સંકલ્પનો પ્રતીક છે. હિંદુ પરંપરા મુજબ ભગવાન શ્રી વિષ્ણુના અવતાર શ્રીકૃષ્ણનું તુલસી માતા સાથે વિવાહ થવાનું આ દિવસે ઉજવાય છે. તુલસી દેવીને પવિત્રતા, સમર્પણ અને શાંતિની દેવી માનવામાં આવે છે.
તુલસી વિવાહ એટલે દેવો અને માનવો વચ્ચેનો એક પુલ. આ વિધિ દ્વારા ભગવાનને સમર્પણ, કુદરતની પૂજા અને વૈદિક સંસ્કૃતિનો આદર વ્યક્ત થાય છે.
🛕 દ્વારકાધીશજીના મંદિરમાં વિશેષ પૂજાવિધિ
દ્વારકા જગતમંદિરના મુખ્ય પૂજારી શ્રી પ્રણવભાઈ પૂજારીએ જણાવ્યું કે દેવઉઠી અગિયારસના દિવસે સવારે મંદિરના મુખ્ય દ્વાર ભક્તો માટે વહેલી સવારે 5:30 વાગ્યે ખોલવામાં આવશે. શ્રી દ્વારકાધીશજીની મંગલ આરતી, અભિષેક અને વિશેષ વિષ્ણુપૂજા બાદ તુલસી વિવાહનો કાર્યક્રમ યોજાશે.
આ વિધિ માટે વિશેષ તુલસી કુંડ અને સુવર્ણ વિષ્ણુ પ્રતિમાનું શણગાર કરવામાં આવશે. પુજારીઓ દ્વારા વૈદિક મંત્રોચ્ચાર વચ્ચે ભગવાન દ્વારકાધીશજીની પ્રતિમા અને તુલસી માતાને મંડપમાં બેસાડવામાં આવશે. ત્યારબાદ કન્યા પક્ષ તરીકે તુલસી માતાનું કન્યાદાન અને વિષ્ણુજી સાથે વિવાહ વિધિ કરવામાં આવશે.
🎶 ભક્તિગીતો અને ભજનોથી ગુંજી ઉઠશે દ્વારકા ધામ
દ્વારકા શહેરમાં પહેલેથી જ આ ઉત્સવ માટે તૈયારી શરૂ થઈ ગઈ છે. મંદિર પ્રાંગણને ફુલોના હાર, દીવો અને રંગોળીથી સુંદર રીતે શણગારવામાં આવ્યું છે.
આ પ્રસંગે સ્થાનિક ભજનમંડળો અને કિર્તનકારો દ્વારા શ્રીકૃષ્ણ-તુલસી વિવાહના ભજન, ગોપી ગીત અને તુલસી સ્તોત્રોનું ગાન કરવામાં આવશે. રાત્રિના સમય દરમિયાન સંકીર્તન યાત્રા અને આરતી કાર્યક્રમ પણ યોજાશે, જેમાં હજારો ભક્તો તુલસીના દીવા પ્રગટાવી ભગવાનને પ્રાર્થના કરશે.
🌼 ભાવિકોનો ઉમટાટ – ભક્તિનો મહાસાગર
દર વર્ષે જેમ હજારો ભક્તો આ પવિત્ર પ્રસંગે દ્વારકા પહોંચે છે, તેમ આ વર્ષે પણ ગુજરાતના તમામ જિલ્લાઓ ઉપરાંત રાજસ્થાન, મહારાષ્ટ્ર અને મધ્યપ્રદેશમાંથી પણ યાત્રાળુઓ દ્વારકા ધામ તરફ રવાના થયા છે.
જગતમંદિરના બહારના પરિસરમાં તુલસીના છોડ અને તુલસીના હાર વેચાણ માટે નાના વેપારીઓએ સ્ટૉલ લગાવ્યા છે. ભક્તો તુલસીના પાનથી વિષ્ણુજીની પૂજા કરી “તુલસીદળમાત્રેણ જલસિંચનમાત્રકૈઃ।
યત્કૃતં નેન યજ્ઞૈઃ સર્વયજ્ઞફલં લભેત।।” — આ મંત્રનો જાપ કરતા દેખાઈ રહ્યા છે.
🕉️ પૂજારી મંડળ અને સંસ્થાઓની તૈયારીઓ
જગતમંદિર ટ્રસ્ટ અને પૂજારી મંડળે આ પ્રસંગ માટે ખાસ આયોજન કર્યું છે. સફાઈ, સુરક્ષા, પ્રકાશ વ્યવસ્થા અને ભીડ નિયંત્રણ માટે વોલંટિયર્સની ટીમો તહેનાત કરવામાં આવી છે.
દ્વારકા પોલીસ વિભાગ અને સ્થાનિક પાલિકા તંત્રે પણ માર્ગદર્શન અને સુરક્ષા માટે સંપૂર્ણ સહયોગ આપ્યો છે. તહેવાર દરમિયાન ભીડને સંભાળવા મંદિરના પ્રવેશ અને નીકળવાના માર્ગોને એકમાર્ગી (one-way) બનાવવામાં આવ્યા છે.
🍃 તુલસીના ધાર્મિક અને ઔષધીય મહત્વ પર વિશેષ પ્રવચન
તુલસી વિવાહના દિવસે સાંજે મંદિરમાં ધાર્મિક જ્ઞાન સભાનું આયોજન કરવામાં આવશે. જેમાં વિખ્યાત સંતો અને વૈદિક પંડિતો તુલસીના આધ્યાત્મિક તથા ઔષધીય મહત્વ પર પ્રવચન આપશે.
તુલસીના છોડને પ્રાચીન શાસ્ત્રોમાં “અમૃત તુલ્યા ઔષધી” તરીકે ઓળખાવવામાં આવ્યો છે. તે હવાના શુદ્ધિકરણ, આરોગ્ય અને મનની શાંતિ માટે અત્યંત લાભદાયી છે. સંતોએ ભક્તોને ઘરમાં તુલસી રોપવાની પ્રેરણા આપી છે.
✨ મંદિર પરિસરમાં શણગાર અને રાત્રિ આરતીનો ઉલ્લાસ
તુલસી વિવાહના દિવસે દ્વારકાધીશજીના મંદિર પરિસરમાં દીવોની ઝળહળાટ, ધૂપ અને ચંદનના સુગંધિત વાતાવરણમાં ભક્તિની ધૂન ગુંજી ઉઠશે.
રાત્રે 8 વાગ્યે વિશેષ શૃંગાર દર્શન માટે મંદિર ખુલ્લું રહેશે, જ્યાં ભગવાન દ્વારકાધીશજી અને તુલસી માતાને વૈવાહિક વેશભૂષામાં દર્શન આપવામાં આવશે. ભક્તો માટે આ દર્શન અતિ દુર્લભ ગણાય છે.
🌊 દ્વારકાના દરિયામાં ભક્તિમય આરતી
આ પ્રસંગે દ્વારકાના દરિયાકાંઠે પણ વિશેષ દીપ આરતી યોજાશે. હજારો દીવો સમુદ્રમાં વહાવી ભક્તો ભગવાનને પ્રાર્થના કરશે કે તેમની જીવનનૌકા પણ એ જ રીતે ભક્તિની પ્રકાશથી ઝગમગી રહે.
ભક્તોનો માનવું છે કે તુલસી વિવાહના દિવસે સમુદ્રકાંઠે દીપદાન કરવાથી અખંડ સુખ, સમૃદ્ધિ અને કુટુંબમાં શાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે.
🌸 તુલસી વિવાહનો સામાજિક સંદેશ
આ તહેવાર માત્ર ધાર્મિક વિધિ નથી, પણ પર્યાવરણ અને સમર્પણનો સંદેશ પણ આપે છે. તુલસીની પૂજા કરવાથી કુદરત પ્રત્યેનો આદર અને સંતુલિત જીવનશૈલીનો સંદેશ મળે છે.
દ્વારકાના સંતોએ જણાવ્યુ કે, “તુલસીનું રક્ષણ એટલે ધર્મનું રક્ષણ. તુલસી વિના યજ્ઞ અધૂરો છે, અને તુલસી વિના વિષ્ણુ પૂજા અધૂરી છે.”
🌺 ભક્તિ અને આનંદથી ગુંજતું દ્વારકા ધામ
આ રવિવારે દ્વારકા શહેરમાં દરેક રસ્તા પર “હરિ બોલ”ના સ્વર ગુંજશે. હોટેલ, ધર્મશાળા, યાત્રિક ભવન બધે જ ભક્તોની ચહલપહલ જોવા મળશે.
મંદિરના મહંતશ્રી તથા ટ્રસ્ટના સભ્યો દ્વારા જણાવ્યું કે, “આવો ઉત્સવ દ્વારકામાં મનાવવામાં આવે એ ભક્તિની પવિત્રતા અને શ્રીકૃષ્ણના આશીર્વાદથી શક્ય બને છે. ભગવાનના લગ્નોત્સવમાં જોડાવું એ સ્વર્ગ સમાન પુણ્ય છે.”
🌿 અંતિમ શબ્દ
દ્વારકા ધામમાં ઉજવાતો તુલસી વિવાહ મહોત્સવ માત્ર વિધિ નથી — તે અનંત ભક્તિ, સંસ્કાર અને આધ્યાત્મિક સમર્પણનો મહાપર્વ છે. જ્યારે દ્વારકાધીશજી અને તુલસી માતાના વૈદિક વિવાહનો ઉચ્ચાર થાય છે, ત્યારે આખી દ્વારકા ધૂન, શંખ અને ઘંટના સ્વરોથી ગુંજી ઉઠે છે.
આ રવિવારે દેવઉઠી અગિયારસે જગતમંદિર ભક્તિની પ્રકાશમય ઝાંખી બનશે — જ્યાં દરેક ભક્તના દિલમાં એક જ ભાવ હશે :
“જય દ્વારકાધીશ… તુલસી માતા કી જય!” 🌼
