દ્વારકા – જિલ્લાના ધાર્મિક, સાંસ્કૃતિક અને આધ્યાત્મિક માહોલમાં એક નવી અને ગંભીર ચર્ચાનો માળો બંધાયો છે. વિશ્વવિખ્યાત શ્રી નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ મંદિરના એક ટ્રસ્ટીને પ્રાંત અધિકારી (પ્રાંત કક્ષાના કાર્યાલય) દ્વારા ભારતીય નાગરિક સુરક્ષા સંહિતા (BHARATIYA NAGARIK SURAKSHA SANHITA – BNSS) ની કલમ 152 મુજબ કાર્યવાહી શરૂ કરવા પૂર્વે નોટિસ આપવામાં આવી છે.
આ નોટિસ અનુસાર સંબંધિત ટ્રસ્ટીને 25 નવેમ્બર 2025ના રોજ પ્રાંત અધિકારી સમક્ષ તેમનો પક્ષ રજૂ કરવા તાકીદ કરવામાં આવી છે.
આ ઘટના માત્ર નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ સુધી સીમિત નથી રહી—
પરંતુ સમગ્ર દ્વારકા-ઓખા-ગુમતી પ્રદેશમાં આ સમાચારને લઈને લોકોમાં ભારે ચર્ચા, વિવાદ અને જિજ્ઞાસા ઉભી થઈ છે.
નોટિસનું મૂળ : શા માટે કલમ 152?
BNSSની ક્લોઝ 152 સામાન્ય રીતે શાંતિભંગ, જાહેર વ્યવસ્થા ભંગ થવાની આશંકા, વ્યવસ્થાપન સંબંધિત ઉલ્લંઘન, અથવા જાહેર હિતને અસર કરે તેવી પ્રવૃત્તિઓ માટે વહીવટી કાર્યવાહી શરૂ કરવા માટે વપરાય છે.
આ કલમ હેઠળ વ્યક્તિને બોલાવી,
-
સ્પષ્ટીકરણ
-
તેમના ભાવિ વર્તન અંગે બાંયધરી
-
અને કેટલીક ઘટના અંગે સબૂતો
રુજુ કરવાની તક આપવામાં આવે છે.
સરકારી સબબો મુજબ,
મંદિર વ્યવસ્થાપન સંબંધિત એક ચોક્કસ મામલે પ્રાથમિક તપાસના તારણોમાં કેટલાક પાસાઓ અંગે સવાલો ઉભા થયા, જેના આધારે નોટિસ આપવામાં આવી હોવાનું સૂત્રો જણાવી રહ્યા છે.
હાલમાં અધિકારીઓએ સત્તાવાર રીતે કોઈ ખાસ વિગતો જાહેર કરી નથી.
નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ – માત્ર મંદિર નહીં, પરંતુ આસ્થાનું કેન્દ્ર
નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ સોમનાથ પછી સૌરાષ્ટ્રના સૌથી પ્રાચીન અને પ્રચલિત જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે.
ભારતનું એક પૌરાણિક તીર્થ—
જે પાંચ હજાર વર્ષથી વધુનો આધ્યાત્મિક ઇતિહાસ ધરાવે છે.
હિંદુ શાસ્ત્રોમાં વર્ણવાયું છે કે અહીં ભગવાન શંકરે દૈત્ય દરુકાસુરનો સંહાર કરીને ભક્તિરક્ષાનું વ્રત નિભાવ્યું હતું.
દ્વારકા, બેટ દ્વારકા અને નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ – આ ત્રણેયને ભક્તો “ત્રિ-ધામ-યાત્રા” ના રૂપમાં માને છે.
આ મંદિરમાં દરરોજ હજારો યાત્રાળુઓ આવવા ઉપરાંત મહાશિવરાત્રી, શ્રાવણ, પ્રદોષ, સોમવારની વિશેષ પૂજા દરમિયાન લાખો લોકોનો પ્રવાહ રહે છે.
આવા મહત્વના તીર્થસ્થાને જો ટ્રસ્ટી પર કોઈ કાર્યવાહી શરૂ થાય—
તો તે સ્વાભાવિક રીતે રાષ્ટ્રીય સ્તર પર ચર્ચાનું કેન્દ્ર બને છે.
ટ્રસ્ટી સામે કયા આરોપો? – સત્તાવાર રીતે મૌન, પરંતુ ચર્ચાઓ ગરમ
પ્રશાસન તરફથી હજી સુધી કોઈ સત્તાવાર જાહેરનામું બહાર પડ્યું નથી,
પરંતુ સૂત્રો અનુસાર,
ટ્રસ્ટી દ્વારા મંદિર વ્યવસ્થાપનમાં કેટલાક નિયમોનું ઉલ્લંઘન, નિર્ણયો લેવામાં પારદર્શિતા અંગે પ્રશ્નો, ચોક્કસ નાણાકીય પ્રક્રિયાઓમાં ગડબડની પ્રાથમિક શંકા, અને ટ્રસ્ટ એક્ટ મુજબ જરૂરી નોટિસ/મીટિંગ્સમાં વિલંબ જેવી બાબતો ચર્ચામાં છે.
આ આરોપો હજી માત્ર ચર્ચાના સ્તરે છે.
કોર્ટ કે વહીવટી તંત્ર તરફથી એકપણ બાબતનું પુષ્ટીકરણ નથી.
અધિકારીઓ અને ટ્રસ્ટ બન્નેએ “પ્રક્રિયા ચાલે છે” એટલું જ કહ્યું છે.
નોટિસમાં શું લખાયું છે?
ભલે નોટિસનું મૂળ લખાણ જાહેર કરવામાં આવ્યું નથી,
પરંતુ વહીવટી તંત્રમાં ચાલી રહેલી માહિતી અનુસાર પ્રાંત અધિકಾರીએ ટ્રસ્ટીને સ્પષ્ટ આદેશ આપ્યો છે:
-
BNSS કલમ 152 હેઠળ શરૂ થનારી કાર્યવાહી અંગે તમારો પક્ષ રજૂ કરો
-
લાગતી દસ્તાવેજી પુરાવા રજૂ કરો
-
મંદિર ટ્રસ્ટની નીતિ, નાણાકીય પાસાઓ, બેઠક નોટિસો અને નિર્ણયો અંગે જમા કરાવેલી વિગતો સ્પષ્ટ કરો
-
વ્યવસ્થાપનપ્રક્રિયા અંગે ઉઠેલા મુદ્દાઓનો જવાબ આપો
તે ઉપરાંત ટૂંકમાં લખાયું છે કે—
“તમે 25/11/2025ના રોજ વ્યક્તિગત રીતે હાજર થશો,
અન્યથા કાયદેસર કાર્યવાહી એકતરફી રીતે હાથ ધરવામાં આવશે.”
આ વહીવટી ભાષામાં ખૂબ ગંભીર માનવામાં આવે છે.
ટ્રસ્ટ પર તેનો શું પ્રભાવ?
ટ્રસ્ટ કોઈપણ મોટા મંદિરમાં હૃદય સમાન હોય છે.
તે—
-
નાણાંનું સંચાલન
-
યાત્રાળુઓની સુવિધા
-
પૂજા-અર્ચના નિયમો
-
કર્મચારીઓની ભરતી
-
મંદિરના વિકાસકાર્યો
-
ધરોહરનું સંરક્ષણ
બધું સંભાળે છે.
એક ટ્રસ્ટી સામે આવી કાર્યવાહી શરૂ થવાથી આખા ટ્રસ્ટના કાર્ય પર અસર થાય છે.
કોઈપણ વિવાદો, તણાવો અથવા કાયદાકીય પ્રક્રિયાઓ યાત્રાળુઓની વિશ્વસનીયતા પર પણ અસર કરી શકે છે.
મંદિર વ્યવસ્થાપનના નિષ્ણાતો અનુસાર,
“મંદિર ટ્રસ્ટ હોવા છતાં, તે કોઈ ખાનગી સંસ્થા નથી. તે એક જાહેર dharma-institution છે, તેથી તેના સ્થાનીક તથા રાજ્ય વહીવટીતંત્ર બંને પાસે સાવચેતી, પારદર્શિતા અને નિયમિત દેખરેખની જવાબદારી હોય છે.”
શા માટે BNSS કલમ 152?—કાયદાકીય દૃષ્ટિકોણ
BNSSની કલમ 152 મૂળતઃ પ્રિવેન્ટિવ એક્શન માટે બનાવવામાં આવી છે, જે પોલીસ અને વહીવટીતંત્રને સમયસર હસ્તક્ષેપ કરવા સક્ષમ બનાવે છે.
આ કલમનો ઉપયોગ ત્યારે થાય છે જ્યારે:
-
કોઈ વ્યક્તિની પ્રવૃત્તિ જાહેર હિતને અસર કરે
-
વ્યવસ્થાપનમાં ગંભીર વિસંગતિ જણાય
-
વહીવટી નિયમોના ઉલ્લંઘનથી ભવિષ્યમાં મોટો વિવાદ કે નુકસાન થવાની શક્યતા હોય
-
અથવા કોઈ વ્યક્તિના વર્તન અંગે પૂર્વચેતવણી આપવી જરૂરી હોય
આ કલમના આધારે વ્યક્તિને બોલાવવામાં આવે છે અને સ્પષ્ટીકરણ માંગવામાં આવે છે.
આ દંડાત્મક નહીં પરંતુ પ્રારંભિક નિયંત્રણાત્મક પ્રક્રિયા છે.
દ્વારકામાં મિશ્ર પ્રતિસાદ – ભક્તોમાં ચિંતા, તો કેટલાક કહે: “કાયદો સૌ માટે સમાન”
જ્યારે આ નોટિસની ખબર ફેલાઈ, ત્યારે ભક્તોમાં મિશ્ર પ્રતિસાદ જોવા મળ્યો:
ભક્તોમાં ચિંતા:
-
“આટલું મોટું તીર્થ છે, અહીં કોઈ નકારાત્મક ચર્ચા ન ચાલે તે જરૂરી છે.”
-
“યાત્રાળુઓના વિશ્વાસને અસર ન થવી જોઈએ.”
-
“શિવજીના મંદિરમાં વિવાદ થાય તે યોગ્ય નથી.”
કેટલાકજનોનું કહેવું:
-
“ટ્રસ્ટ હોય કે કોઈપણ—નિયમભંગ સામે કાનૂની કાર્યવાહી થવી જ જોઈએ.”
-
“પારદર્શિતા રહે તો આવા મામલાઓ જ જન્મતા નથી.”
સમાજના વડીલો અને ધર્મગુરુઓએ પણ કહ્યું કે—
“આ પ્રકારની કાર્યવાહી દરમ્યાન શાંતિ અને વ્યવસ્થા જળવાઈ રહે તે સૌની જવાબદારી છે.”
ટ્રસ્ટીનો સંભવિત પક્ષ – શું હોઈ શકે છે સ્પષ્ટીકરણ?
ટ્રસ્ટીનો સત્તાવાર મત હજી બહાર આવ્યો નથી,
પરંતુ સામાન્ય રીતે આવી નોટિસોમાં ટ્રસ્ટીઓ નીચેના મુદ્દાઓ સ્પષ્ટ કરે છે:
-
સંબંધિત આરોપો અસત્ય છે
-
તમામ નિર્ણય ટ્રસ્ટની મંજૂરીથી લીધેલા છે
-
નાણાંકીય પ્રક્રિયાઓ કાયદેસર રીતે હાથ ધરવામાં આવી છે
-
મંદિરની સમિતિના રજિસ્ટર અને મિનિટ્સ સમયસર તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે
-
કોઈપણ વહીવટી નિયમનો ભંગ થયેલો નથી
ટ્રસ્ટી 25 નવેમ્બરે સમક્ષ હાજર રહી આ બાબતો અંગે પોતાના પુરાવા રજૂ કરશે.
મોદી સરકારના નવા કાયદા બાદ આ પ્રથમ મોટી કાર્યવાહી
BNSS (ભારતીય નાગરિક સુરક્ષા સંહિતા), BNS અને BSA –
ભારતના ત્રણ નવા કોડ્સ 2024થી લાગુ થયા છે.
આ સંબંધિત રાજ્ય અને જિલ્લા સ્તરે પ્રથમવાર કોઈ મોટા ધાર્મિક સંસ્થાનના ટ્રસ્ટી સામે કલમ 152 હેઠળ પ્રક્રિયા શરૂ થઈ છે.
તે કારણે આ પગલું સમગ્ર રાજ્યમાં “એક નવા નજરીઆથી વહીવટી સાવચેતી” તરીકે જોવામાં આવી રહ્યું છે.
25 નવેમ્બર – નિર્ણાયક દિવસ
આ દિવસે:
-
ટ્રસ્ટી હાજર રહેશે
-
દસ્તાવેજો રજૂ થશે
-
પ્રાંત અધિકારી પ્રાથમિક વિચારણા કરશે
-
અને ત્યાર બાદ નક્કી થશે કે:
-
આગળ કાર્યવાહી કરવી?
-
નોટિસ ખારિજ કરવી?
-
ચેતવણી આપવી?
-
અન્ય કાયદાકીય પગલાં લેવા?
-
દ્વારકા જિલ્લાના વહીવટી અધિકારીઓ તેમજ મંદિર ટ્રસ્ટ બન્ને આ દિવસ માટે તૈયારીઓ કરી રહ્યા છે.
ઉપસંહાર : શ્રદ્ધા, પારદર્શિતા અને કાયદો—ત્રણેનું સંતુલન જાળવવાનું મહત્ત્વ
શ્રી નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ માત્ર મંદિર નથી—
તે કરોડો ભક્તોની આસ્થા, પરંપરા અને અધ્યાત્મનો સ્તંભ છે.
આવા સ્થળે—
ટ્રસ્ટ, વહીવટીતંત્ર અને ભક્તો—
ત્રણેની ભૂમિકા અત્યંત મહત્વની છે.
આ કેસમાં સત્ય શું છે તે 25 નવેમ્બર બાદ જ સ્પષ્ટ થશે.
પરંતુ એક વાત ચોક્કસ છે:
આસ્થાની જગ્યા પર પારદર્શિતા અને કાનૂનબદ્ધ વ્યવસ્થાપન અનિવાર્ય છે.
દ્વારકા અને નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગના ભક્તો આશા રાખે છે કે—
આ પ્રકરણ શાંતિપૂર્વક, પારદર્શક રીતે અને કાયદેસરની પ્રક્રિયા આધારે ઉકેલાશે.
