નાશિક | વિશ્વવિખ્યાત નાશિક કુંભમેળામાં આવનારા કરોડો શ્રદ્ધાળુઓને શાસ્ત્રોક્ત અને સુવ્યવસ્થિત ધાર્મિક સેવાઓ મળી રહે તે હેતુસર રાજ્ય સરકાર દ્વારા મહત્વપૂર્ણ પહેલ કરવામાં આવી છે. નાશિક કુંભમેળા દરમિયાન પ્રશિક્ષિત અને જાણકાર પૂજારીઓ ઉપલબ્ધ રહે તે માટે રાજ્ય સરકારના સ્કિલ ડેવલપમેન્ટ ડિપાર્ટમેન્ટ દ્વારા ખાસ ૨૧ દિવસનો ટૂંકા ગાળાનો પુરોહિત તાલીમ કોર્સ શરૂ કરવામાં આવ્યો છે. આ કોર્સ ૧૬ ડિસેમ્બરથી નાશિકમાં શરૂ થયો છે.
આ વિશેષ તાલીમ કોર્સ નાશિક સ્થિત શ્રી સ્વામી અખંડાનંદ વેદ વેદાંગ સંસ્કૃત મહાવિદ્યાલય ખાતે યોજવામાં આવી રહ્યો છે. આ કોર્સના માધ્યમથી કુંભમેળા દરમિયાન થનારી વિવિધ ધાર્મિક વિધિઓ, પૂજાપાઠ, યજ્ઞ, સંસ્કાર અને અન્ય ધાર્મિક સેવાઓ માટે પ્રશિક્ષિત પૂજારીઓ તૈયાર કરવાનો રાજ્ય સરકારનો ઉદ્દેશ છે.
કુંભમેળા માટે આગોતરું આયોજન
નાશિક કુંભમેળો માત્ર ધાર્મિક મેળો નહીં પરંતુ વિશ્વના સૌથી મોટા આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક સમાગમોમાંથી એક ગણાય છે. દેશ-વિદેશમાંથી કરોડો શ્રદ્ધાળુઓ અહીં ગોદાવરી નદીમાં સ્નાન, પૂજાપાઠ અને ધાર્મિક વિધિઓ માટે આવે છે. આવા વિશાળ આયોજનમાં ધાર્મિક સેવાઓ યોગ્ય રીતે સંપન્ન થાય તે માટે પ્રશિક્ષિત માનવ સંસાધન જરૂરી બને છે.
આ જ જરૂરિયાતને ધ્યાનમાં રાખીને રાજ્ય સરકારે કુંભમેળાની તૈયારીઓમાં હવે માનવ સંસાધન વિકાસ પર ખાસ ભાર મૂક્યો છે. પ્રશિક્ષિત પૂજારીઓ દ્વારા શાસ્ત્રોક્ત રીતે વિધિઓ સંપન્ન થાય તો શ્રદ્ધાળુઓનો આધ્યાત્મિક અનુભવ વધુ સુદૃઢ બનશે.
૨૧ દિવસના કોર્સમાં શું શીખવાશે?
આ ૨૧ દિવસના પુરોહિત તાલીમ કોર્સમાં ભાગ લેનારા ઉમેદવારોને હિન્દુ ધર્મની વૈદિક અને પૌરાણિક પરંપરાઓ અંગે વિસ્તૃત તાલીમ આપવામાં આવશે. કોર્સના અભ્યાસક્રમમાં ખાસ કરીને નીચેના મુદ્દાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે:
-
વૈદિક પરંપરા અને પૌરાણિક વિધિઓનો પરિચય
-
વિવિધ ધાર્મિક વિધિઓનું મહત્ત્વ અને તેનું શાસ્ત્રીય આધાર
-
શાસ્ત્રોક્ત પૂજાવિધિ, હવન, યજ્ઞ અને સંસ્કારો
-
મંત્રોચ્ચારણ, જાપ અને તેનું યોગ્ય ઉચ્ચારણ
-
કુંભમેળા દરમિયાન થતી વિશેષ ધાર્મિક ક્રિયાઓ
-
શ્રદ્ધાળુઓ સાથે વ્યવહાર અને સેવા ભાવ
આ તાલીમ દ્વારા ઉમેદવારોને માત્ર પૂજાપાઠ પૂરતું જ્ઞાન નહીં પરંતુ ધાર્મિક શિસ્ત, સેવા ભાવ અને જવાબદારીની સમજ પણ આપવામાં આવશે.
સંસ્કૃત મહાવિદ્યાલયની ભૂમિકા
નાશિકનું શ્રી સ્વામી અખંડાનંદ વેદ વેદાંગ સંસ્કૃત મહાવિદ્યાલય વર્ષોથી સંસ્કૃત શિક્ષણ અને વૈદિક પરંપરાના સંરક્ષણ માટે જાણીતું છે. અહીં અનુભવી આચાર્યો અને વિદ્વાનો દ્વારા શિક્ષણ આપવામાં આવે છે. કુંભમેળા માટેનો આ કોર્સ આ સંસ્થામાં યોજાતો હોવાથી તાલીમની ગુણવત્તા અને શાસ્ત્રીય પ્રમાણિકતા અંગે વિશ્વાસ વ્યક્ત કરવામાં આવી રહ્યો છે.
મહાવિદ્યાલયના આચાર્યો દ્વારા ઉમેદવારોને પ્રાયોગિક તેમજ સિદ્ધાંત આધારિત તાલીમ આપવામાં આવશે, જેથી તેઓ વાસ્તવિક પરિસ્થિતિમાં પણ નિડરતાથી અને શાસ્ત્રોક્ત રીતે ધાર્મિક વિધિઓ કરી શકે.
પરીક્ષા અને પ્રમાણપત્રની વ્યવસ્થા
આ કોર્સને માત્ર ઔપચારિક બનાવવામાં આવ્યો નથી, પરંતુ તેમાં મૂલ્યાંકન વ્યવસ્થાનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. કોર્સ દરમિયાન:
-
સાપ્તાહિક મૌખિક પરીક્ષાઓ લેવામાં આવશે
-
અભ્યાસ પૂર્ણ થયા બાદ MCQ આધારિત લેખિત પરીક્ષા યોજાશે
આ પરીક્ષાઓમાં સફળ થનાર ઉમેદવારોને રાજ્ય સરકાર દ્વારા માન્ય પ્રમાણપત્ર આપવામાં આવશે. આ પ્રમાણપત્ર કુંભમેળા ઉપરાંત અન્ય ધાર્મિક કાર્યક્રમોમાં પણ ઉપયોગી બનશે.
રોજગાર અને સ્વરોજગારની તક
રાજ્ય સરકારના સ્કિલ ડેવલપમેન્ટ ડિપાર્ટમેન્ટ દ્વારા શરૂ કરાયેલો આ પુરોહિત કોર્સ માત્ર ધાર્મિક હેતુ પૂરતો સીમિત નથી, પરંતુ તે રોજગાર સર્જનનો પણ એક મહત્વપૂર્ણ માર્ગ બની શકે છે. આ કોર્સ પૂર્ણ કર્યા બાદ ઉમેદવારોને:
-
કુંભમેળા દરમિયાન પૂજારી તરીકે સેવા આપવાની તક
-
મંદિરો, ધાર્મિક સંસ્થાઓ અને યજ્ઞ-વિધિઓમાં કામ કરવાની સંભાવના
-
સ્વરોજગાર તરીકે પૂજાપાઠ અને સંસ્કાર કરાવવાની તક
મળવાની શક્યતાઓ ઊભી થશે. આ રીતે ધાર્મિક પરંપરાનું સંરક્ષણ થવાની સાથે યુવાનો માટે રોજગારની નવી દિશાઓ પણ ખુલશે.
શ્રદ્ધાળુઓ માટે સુવિધા અને વિશ્વાસ
કુંભમેળામાં અનેક વખત શ્રદ્ધાળુઓને અપ્રશિક્ષિત અથવા અધૂરી જાણકારી ધરાવતા પૂજારીઓને કારણે મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડે છે. આ નવી પહેલ દ્વારા રાજ્ય સરકાર એ સુનિશ્ચિત કરવા માગે છે કે કુંભમેળામાં આવનારા દરેક શ્રદ્ધાળુને શાસ્ત્રોક્ત, સુવ્યવસ્થિત અને વિશ્વસનીય ધાર્મિક સેવા મળી રહે.
પ્રશિક્ષિત પૂજારીઓ દ્વારા કરવામાં આવતી વિધિઓથી ધાર્મિક કાર્યક્રમોની ગૌરવતા અને પવિત્રતા વધુ મજબૂત બનશે.
સરકારની વ્યાપક તૈયારીનો ભાગ
નાશિક કુંભમેળા માટે રાજ્ય સરકાર દ્વારા માળખાકીય સુવિધાઓ, માર્ગ, પાણી, સ્વચ્છતા, સુરક્ષા અને આરોગ્ય સેવાઓ ઉપરાંત હવે ધાર્મિક સેવાઓ માટે પણ આયોજનબદ્ધ તૈયારી કરવામાં આવી રહી છે. પુરોહિત તાલીમ કોર્સ એ આ વ્યાપક આયોજનનો એક મહત્વપૂર્ણ અંગ છે.
સરકારી સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, આવનારા સમયમાં આવા વધુ તાલીમ કાર્યક્રમો શરૂ કરવાની પણ યોજના છે, જેથી કુંભમેળા દરમિયાન દરેક ક્ષેત્રે વ્યવસ્થા સુદૃઢ બની રહે.
પરંપરા અને આધુનિક આયોજનનો સંગમ
નાશિક કુંભમેળા માટે શરૂ કરાયેલો આ ૨૧ દિવસનો પુરોહિત તાલીમ કોર્સ પરંપરા અને આધુનિક આયોજનનો સુંદર સંગમ માનવામાં આવી રહ્યો છે. એક તરફ હજારો વર્ષ જૂની વૈદિક પરંપરાઓને જીવંત રાખવાનો પ્રયાસ છે, તો બીજી તરફ આધુનિક સ્કિલ ડેવલપમેન્ટના માધ્યમથી વ્યવસ્થિત માનવ સંસાધન તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યું છે.
આ પહેલથી નાશિક કુંભમેળો વધુ સુવ્યવસ્થિત, શિસ્તબદ્ધ અને આધ્યાત્મિક રીતે સમૃદ્ધ બનશે એવી આશા વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે.
