હેલ્થ ચેકઅપમાં કૅન્સર નિદાન થતાં કર્મચારીને નોકરીમાંથી કાઢી મુકાયો; ઉદ્યોગની નૈતિકતા અને કર્મચારીઓના હક અંગે તીવ્ર ચર્ચા
મહારાષ્ટ્રના પુણે શહેરમાં બનેલી એક ઘટના IT ક્ષેત્રમાં કાર્યરત લાખો કર્મચારીઓ માટે ચિંતાનું કારણ બની છે. યરવડા વિસ્તારમાં આવેલી મલ્ટીનેશનલ કંપની SLB (Schlumberger) દ્વારા કૅન્સરથી પીડિત પોતાના અનુભવી કર્મચારીને નોકરીમાંથી કાઢી મૂકવામાં આવ્યો હોવાના આક્ષેપો સામે આવ્યા છે. કૅન્સરની સારવાર લેતા આ કર્મચારીનું નામ સંતોષ પટોલે છે, જેમણે છેલ્લા આઠ વર્ષથી કંપનીમાં સервис મૅનેજર તરીકે મહત્ત્વની જવાબદારીઓ સંભાળેલી.
આ ઘટના માત્ર એક વ્યક્તિની પીડા સુધી મર્યાદિત નથી, પરંતુ IT ઉદ્યોગમાં કર્મચારી સુરક્ષા, નૈતિક જવાબદારીઓ, કોર્પોરેટ હ્યુમન રિસોર્સનાં નિર્ણયો અને કર્મચારી અધિકારો અંગે ગંભીર પ્રશ્નો ઉભા કરે છે.
હેલ્થ ચેકઅપમાં કૅન્સરનું નિદાન — કંપની દ્વારા પૂરી મદદ… પરંતુ થોડા દિવસમાં જ નોકરીમાંથી છૂટા!
સંતોષ પટોલેને કંપની દ્વારા કરવામાં આવતી વાર્ષિક હેલ્થ ચેકઅપ દરમિયાન થાઈરોઇડ નોડ્યુલ ઇસ્થમસ કૅન્સર હોવાનું નિદાન થયું. એપ્રિલમાં મળેલા આ રિપોર્ટ બાદ પટોલેએ તાકીદે મેથી શરૂઆત થતાં સર્જરી અને સારવાર શરૂ કરી. મે અને જૂન દરમિયાન તેઓ મેડિકલ લીવ પર હતા, આ દરમિયાન મોટાભાગનો ખર્ચ કંપનીએ ઉઠાવ્યો.
1 જુલાઈના રોજ ડૉક્ટરે તેઓને કામ પર ફરી જોડાવાની અનુમતિ આપી, પરંતુ તેઓ હકીકતમાં પાછા જોડાઈ શકે તે પહેલાં જ કંપનીએ 23 જુલાઈના રોજ તેમને ટર્મિનેશન લેટર આપી દીધું.
કંપનીનું કારણ—2.5 થી 3 કરોડનું નુકસાન! પીડિતનો પ્રતિભાવ—“આ પ્રોજેક્ટ તો શરૂ જ થયો નહોતો”
કંપનીની તરફથી મળેલા પત્રમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે પટોલેએ એક મહત્વના પ્રોજેક્ટમાં લીધેલા “ખોટા નિર્ણય”ને કારણે કંપનીને ₹2.5 થી ₹3 કરોડનું નુકસાન થઈ શકે છે.
પરંતુ પટોલેનો દાવો છે:
-
પ્રશ્નમાં રહેલો પ્રોજેક્ટ આ સુધી અમલમાં મૂકાયો જ ન હતો, એટલે નુકસાનનું કારણ ગેરવાજબી છે.
-
કંપનીએ કોઈ પણ પ્રકારની સ્પષ્ટતા માંગ્યા વગર અથવા તેમના પક્ષને સાંભળ્યા વગર જ નિર્ણય લીધો.
-
આ કામગીરી કૅન્સરની સારવારને કારણે તેમની હાજરી પ્રભાવિત થવીને ધ્યાનમાં રાખીને લેવામાં આવી હોવાનું જણાય છે.
આ બાબતે પૂછપરછ કરવા મીડિયાએ SLB મેનેજમેન્ટનો સંપર્ક કર્યો, પરંતુ કંપનીએ કોઈ પ્રતિભાવ આપ્યો નથી.
નાણાકીય તાણ વધ્યું: કંપનીએ હોસ્પિટલ સારવાર પણ બંધ કરાવી
સંતોષ પટોલે અનુસાર, જૂન સુધી સારવારનો ખર્ચ કંપની ભરી રહી હતી, પરંતુ નોકરીમાંથી છૂટા કર્યા બાદ:
-
તેમની સારવાર બંધ થઈ ગઈ,
-
હેલ્થ ઈન્સ્યોરન્સ ક્લેઈમ પણ બંધ કરાવી દેવામાં આવ્યો,
-
નવી સારવાર માટેનો ખર્ચ તેમને જ ઉઠાવવો પડશે.
કોર્પોરેટ નૈતિકતાઓ પર પ્રશ્ન—કૅન્સર જેવી બીમારી દરમ્યાન કર્મચારીને કાઢી મૂકવું યોગ્ય?
કાયદાકીય નિષ્ણાતો કહે છે:
-
ગંભીર બીમારીમાં કર્મચારીને નોકરીમાંથી કાઢી મૂકવાનું ભેદભાવપૂર્ણ વર્તન ગણાય શકે.
-
Rights of Persons with Disabilities Act, CSR Guidelines, Industrial Employment Act જેવા કાયદા હેઠળ કંપનીની જવાબદારીઓ સ્પષ્ટ છે.
-
ગંભીર અથવા લાંબા ગાળાની બીમારી હોય ત્યારે નોકરી રક્ષિત મેડિકલ લીવનો હક પણ કર્મચારીને મળે છે.
IT ઉદ્યોગમાં કાર્યરત લોકોએ સોશિયલ મીડિયા પર પણ આ ઘટનાની ટીકા કરી છે:
-
“કંપનીઓને કર્મચારીઓ મશીન લાગે છે.”
-
“કૅન્સર જેવી પરિસ્થિતિમાં કોઈને કાઢી મૂકવું અત્યંત અનૈતિક છે.”
-
“HR નીતિઓમાં પરિવર્તનની જરૂર.”
આ મુદ્દે શ્રમ વિભાગ અને માનવ અધિકાર સંગઠનો પણ હવે ધ્યાન દોરે તેવી માગ વધી રહી છે.
21 વર્ષનો અનુભવ, 8 વર્ષ કંપનીમાં—તેમ છતાં માનવતા ન દેખાડવાનો આક્ષેપ
સંતોષ પટોલે પાસે કુલ 21 વર્ષનો IT ઉદ્યોગનો અનુભવ છે, જેમાંથી 8 વર્ષ SLB જેવી વિશ્વ પ્રસિદ્ધ MNC સાથે.
તેમના મતે—
-
કંપની તેમના લાંબા ગાળાના યોગદાનની સરાહના કરવાની જગ્યાએ
-
ગંભીર સારવાર દરમિયાન સહયોગ આપવાની જગ્યાએ
-
“ડિસ્પોઝેબલ એસેટ”ની જેમ વર્તી રહી છે.
આ બાબત IT ઉદ્યોગની વર્તમાન કાર્યશૈલી અંગે મોટા પ્રશ્નો ઊભા કરે છે.
કર્મચારીઓના અધિકારો: સુપ્રિયા સુળે દ્વારા લોકસભામાં રજૂ થયેલું “Right to Disconnect Bill 2025” ફરી ચર્ચામાં
પુણેની આ ઘટનાને લઈ સમગ્ર દેશભરમાં ચર્ચા ચાલી રહી છે ત્યારે NCPની સંસદસભ્ય સુપ્રિયા સુળેએ લોકસભામાં Right to Disconnect Bill 2025 રજૂ કર્યું છે.
આ બિલનો મુખ્ય હેતુ:
-
કામના કલાકો સિવાય કર્મચારીઓ પર
-
કૉલ,
-
ઈમેઇલ,
-
મેસેજ,
-
ઑનલાઇન મીટિંગ
—ફરમાવવાનો દબાણ ન રહે.
-
આ બિલ કહે છે:
-
કર્મચારીને કામ-સમય બાદ Fully Off रहने का अधिकार હોવો જોઈએ.
-
તેઓને પરિવાર સાથેનો સમય, આરામ અને માનસિક શાંતિ માટે પૂરતો સમય મળવો જોઈએ.
-
સતત જોડાયેલા રહેવાની ફરજ કર્મચારીઓમાં
-
બર્નઆઉટ
-
ડિપ્રેશન
-
માનસિક ટૂંટી પડવાની સમસ્યાઓ
—વધારે છે.
-
આ બિલને કારણે ફરી એક વાર વર્ક-લાઈફ બેલેન્સ, કર્મચારી સ્વાસ્થ્ય, અને કોર્પોરેટ જવાબદારી જેવા મુદ્દાઓ રાષ્ટ્રીય પાટા પર આવી ગયા છે.
IT સેક્ટર પર બિલનો સીધો પ્રભાવ
જો આ બિલ અમલમાં આવે તો:
-
સતત ઑનલાઇન રહેવાની ફરજ આપતી કંપનીઓ પર કાર્યવાહી થઈ શકે.
-
કર્મચારીઓની હેલ્થ-સેફ્ટી મુખ્ય પ્રાથમિકતા બનશે.
-
“Call anytime culture” પર નિયંત્રણ આવશે.
-
આ પ્રકારની ઘટનાઓમાં કંપનીઓને કર્મચારી માટે જવાબદાર થવું પડશે.
પુણેની ઘટના તેને વધુ વાસ્તવિકતા આપે છે—
કંપનીઓ કામકાજની બાધ્યતાઓ અને માનવતા વચ્ચે ક્યાં ઊભી છે?
કર્મચારીઓના હક માટે બની રહેશે આગવી લડત?
પટોલેના કેસને આધારે—
-
શ્રમ વિભાગ
-
માનવ અધિકાર આયોગ
-
IT Employee Associations
આવતા દિવસોમાં તપાસની માગ કરી શકે છે.
કૅન્સર જેવી બીમારીમાંથી પસાર થઈ રહેલા વ્યક્તિને નોકરીમાંથી કાઢી મૂકવું IT ઉદ્યોગમાં માનવતા આધારિત નીતિઓના અભાવને ઉજાગર કરે છે.
-
પુણેની MNC IT કંપની SLB દ્વારા કૅન્સરથી પીડિત કર્મચારીને નોકરીમાંથી કાઢી મૂકવાની ઘટના સામે આવી.
-
પીડિતનું કહેવું—પ્રોજેક્ટના નુકસાનનું કારણ ખોટું, કંપનીએ મારી વાત સાંભળી પણ નહિ.
-
ટર્મિનેશન બાદ સારવાર વધુ મુશ્કેલ બની, હેલ્થ ઇન્સ્યોરન્સ પણ અટકાવાયું.
-
IT ઉદ્યોગમાં કર્મચારી સુરક્ષા અને નૈતિકતા અંગે ચર્ચા.
-
શ્રમ વિભાગ અને માનવ અધિકાર મંડળો સુધી મામલો પહોંચવાની શક્યતા.
-
સુપ્રિયા સુળેનું Right to Disconnect Bill 2025—વર્ક-લાઈફ બેલેન્સ અને કર્મચારી હકનું રક્ષણ.
આ ઘટના માત્ર એક કર્મચારીની નહિ, પરંતુ સમગ્ર IT ઉદ્યોગની કાર્યપદ્ધતિ, કોર્પોરેટ માનસિકતા અને કર્મચારીની માનવિયતા પર પ્રશ્નાર્થ દાખવી રહી છે.
