પ્રથમ જ્યોતિર્લિંગના સાનિધ્યમાં મહામહિમ: સોમનાથની પવિત્ર ભૂમિ પર રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુનું ઐતિહાસિક આગમન અને દેવાધિદેવની આરાધના

એક સુવર્ણ પ્રભાત અને ઐતિહાસિક ક્ષણની પ્રતીક્ષા

આસો મહિનાની શરદ ઋતુની એ એક ઉજાસભરી સવાર હતી. અરબી સમુદ્રના મોજાં પ્રભાસ પાટણના કિનારે અથડાઈને સદીઓથી ચાલતા આવતા શાશ્વત સંગીતને ગુંજવી રહ્યા હતા. વાતાવરણમાં એક અનોખી પવિત્રતા અને ગરિમા ભળેલી હતી. દ્વાદશ જ્યોતિર્લિંગમાં પ્રથમ, ચંદ્રના દેવતા દ્વારા સ્થાપિત અને અસંખ્ય ઝંઝાવાતો સામે અડીખમ ઊભેલું શ્રી સોમનાથ મહાદેવનું ભવ્ય મંદિર, આજે એક વિશેષ અતિથિની યજમાની માટે સજ્જ હતું. ભારતના પ્રથમ નાગરિક, રાષ્ટ્રના સર્વોચ્ચ બંધારણીય પદ પર બિરાજમાન, મહામહિમ રાષ્ટ્રપતિ શ્રીમતી દ્રૌપદી મુર્મુ, આજે દેવાધિદેવ મહાદેવના ચરણોમાં શીશ ઝુકાવવા પધારી રહ્યા હતા.

તેમના ગુજરાતના ત્રિદિવસીય પ્રવાસનો આ બીજો દિવસ હતો, અને આ દિવસનું કેન્દ્રબિંદુ આધ્યાત્મિક ચેતના અને રાષ્ટ્રીય ગૌરવના પ્રતિક સમા સોમનાથની મુલાકાત હતી. ત્રિવેણી સંગમ પાસે નવનિર્મિત હેલિપોર્ટ પર સવારથી જ ચહલપહલ હતી. સુરક્ષા વ્યવસ્થા ચુસ્ત અને અભેદ્ય હતી. ગુજરાત સરકારના મંત્રીશ્રીઓ, ઉચ્ચ અધિકારીઓ, અને સ્થાનિક જનપ્રતિનિધિઓ આતુરતાપૂર્વક રાષ્ટ્રપતિના આગમનની પ્રતીક્ષા કરી રહ્યા હતા. આ માત્ર એક VVIP મુલાકાત નહોતી, પરંતુ એક એવો પ્રસંગ હતો જ્યાં ગણરાજ્યના વર્તમાન શિખર અને સનાતન સંસ્કૃતિના પ્રાચીન મૂળનું મિલન થવાનું હતું.

પ્રકરણ 2: હેલિપોર્ટ પર ભાવસભર સ્વાગત

જેમ જેમ નિર્ધારિત સમય નજીક આવતો ગયો, તેમ તેમ આકાશમાં ભારતીય વાયુસેનાના હેલિકોપ્ટરનો ગડગડાટ સંભળાયો. હેલિકોપ્ટર ધીરે ધીરે નીચે આવ્યું અને ત્રિવેણી હેલિપોર્ટના લેન્ડિંગ પેડ પર સુરક્ષિત રીતે ઉતર્યું. દરવાજો ખુલ્યો અને તેમાંથી ભારતીય ગણરાજ્યના પ્રમુખ, શ્રીમતી દ્રૌપદી મુર્મુએ સૌમ્યતા અને ગરિમા સાથે પગ મૂક્યો. તેમની ઉપસ્થિતિ માત્રથી જ વાતાવરણમાં એક વિશેષ ઓજસ પ્રસરી ગયો.

હેલિપોર્ટ પર તેમના સ્વાગત માટે રાજ્ય સરકારનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા પ્રવાસન અને સાંસ્કૃતિક પ્રવૃત્તિઓના મંત્રી શ્રી મૂળુભાઈ બેરા ઉપસ્થિત હતા. તેમની સાથે ગીર-સોમનાથના લોકપ્રિય સાંસદ શ્રી રાજેશભાઈ ચુડાસમા, જિલ્લાના વહીવટી વડા અને કલેક્ટર શ્રી એચ.કે. વઢવાણિયા, તથા જિલ્લાની કાયદો અને વ્યવસ્થાની જવાબદારી સંભાળતા જિલ્લા પોલીસ અધિક્ષક શ્રી જયદિપસિંહ જાડેજા પણ હાજર હતા.

પ્રોટોકોલ મુજબ, મંત્રી શ્રી મૂળુભાઈ બેરાએ સૌ પ્રથમ આગળ વધીને રાષ્ટ્રપતિશ્રીને સુગંધિત પુષ્પગુચ્છ અર્પણ કરી ગુજરાતની ધરતી પર તેમનું હાર્દિક સ્વાગત કર્યું. ત્યારબાદ સાંસદશ્રી, કલેક્ટરશ્રી અને જિલ્લા પોલીસવડાએ પણ પુષ્પગુચ્છ આપીને પોતાની શુભેચ્છાઓ અને આદર વ્યક્ત કર્યો. આ થોડી મિનિટોની સ્વાગત વિધિમાં ગુજરાતની પરંપરાગત મહેમાનગતિની ઉષ્મા અને ભારતીય ગણતંત્રના પ્રોટોકોલની ગરિમાનો સુંદર સમન્વય જોવા મળ્યો. રાષ્ટ્રપતિશ્રીના ચહેરા પર સ્મિત હતું, જે ગુજરાતના લોકોના પ્રેમ અને આદરનો સહજ પ્રતિભાવ હતો.

પ્રકરણ 3: સોમનાથ – માત્ર એક મંદિર નહીં, પરંતુ રાષ્ટ્રીય ચેતનાનું પ્રતિક

રાષ્ટ્રપતિની આ મુલાકાતને સંપૂર્ણ રીતે સમજવા માટે, સોમનાથના ઇતિહાસ અને તેના મહત્વને સમજવું અનિવાર્ય છે. સોમનાથ એ માત્ર પથ્થરોથી બનેલું એક દેવસ્થાન નથી; તે ભારતની અદમ્ય જીજીવિષા, સાંસ્કૃતિક વારસા અને રાષ્ટ્રીય અસ્મિતાનું જીવંત પ્રતિક છે.

પૌરાણિક અને પ્રાચીન ગૌરવ: શાસ્ત્રો અનુસાર, આ મંદિરનું નિર્માણ સ્વયં ચંદ્રદેવે સુવર્ણથી, રાવણે રજતથી, અને ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે ચંદનકાષ્ઠથી કરાવ્યું હતું. તેનો ઉલ્લેખ ઋગ્વેદમાં પણ મળે છે. તે સદીઓ સુધી જ્ઞાન, વૈભવ અને આધ્યાત્મનું કેન્દ્ર રહ્યું.
આક્રમણો અને પુનર્નિર્માણનો ઇતિહાસ: સોમનાથનો ઇતિહાસ અત્યાચારો અને પુનરુત્થાનની ગાથા છે. ઈ.સ. 1026માં મહમૂદ ગઝનવી દ્વારા થયેલો વિનાશ સૌથી કુખ્યાત છે, જેણે મંદિરની સંપત્તિ લૂંટી અને મૂર્તિનો ભંગ કર્યો. પરંતુ આ અંત નહોતો. ગુજરાતના સોલંકી રાજા ભીમદેવ અને માલવાના રાજા ભોજે તેનું પુનર્નિર્માણ કરાવ્યું. ત્યારબાદ પણ અલાઉદ્દીન ખીલજી, મુઝફ્ફર શાહ, અને ઔરંગઝેબ જેવા શાસકો દ્વારા તેના પર વારંવાર હુમલા થયા. દરેક વખતે મંદિરને તોડવામાં આવ્યું, પરંતુ દરેક વખતે લોકોની શ્રદ્ધા અને હિંદુ રાજાઓના સંકલ્પથી તે ફરીથી બેઠું થયું. આ અતૂટ શ્રદ્ધા જ સોમનાથનો આત્મા છે.
આધુનિક ભારત અને સરદાર પટેલનો સંકલ્પ: ભારતની આઝાદી પછી, દેશના લોખંડી પુરુષ અને પ્રથમ નાયબ વડાપ્રધાન સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલે સોમનાથના પુનર્નિર્માણનો દ્રઢ સંકલ્પ કર્યો. 13 નવેમ્બર, 1947ના રોજ તેમણે સમુદ્રનું જળ હાથમાં લઈને પ્રતિજ્ઞા લીધી કે સોમનાથનું ભવ્ય મંદિર ફરીથી બનાવવામાં આવશે. આ સંકલ્પ માત્ર એક મંદિરના નિર્માણનો નહોતો, પરંતુ હજારો વર્ષોના સાંસ્કૃતિક અપમાનના ઘા પર મલમ લગાવવાનો અને ગુમાવેલા રાષ્ટ્રીય ગૌરવને પુનઃસ્થાપિત કરવાનો હતો.
પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ અને સોમનાથ: જ્યારે મંદિરનું નિર્માણ પૂર્ણ થયું, ત્યારે 11 મે, 1951ના રોજ ભારતના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદે પ્રાણપ્રતિષ્ઠા વિધિ સંપન્ન કરી. તત્કાલીન વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુના વિરોધ છતાં, ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદે આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો અને કહ્યું કે, “ધર્મનિરપેક્ષતાનો અર્થ ધર્મવિહીનતા નથી.” આ ઘટનાએ સોમનાથને આધુનિક ભારતના રાષ્ટ્રીય ચરિત્ર સાથે જોડી દીધું.

આમ, જ્યારે રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુ સોમનાથની મુલાકાત લે છે, ત્યારે તેઓ માત્ર એક ધાર્મિક સ્થળની મુલાકાત નથી લેતા, પરંતુ તેઓ સરદાર પટેલના સંકલ્પ અને ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદની પરંપરાને આગળ ધપાવે છે.

પ્રકરણ 4: દેવાધિદેવના દરબારમાં રાષ્ટ્રપતિની પૂજા-અર્ચના

હેલિપોર્ટથી રાષ્ટ્રપતિનો કાફલો સોમનાથ મંદિર પરિસર તરફ રવાના થયો. ચુસ્ત સુરક્ષા બંદોબસ્ત વચ્ચે કાફલો આગળ વધી રહ્યો હતો. મંદિર પરિસરમાં પ્રવેશતા જ અરબી સમુદ્રના ઘૂઘવાટ સાથે મંદિના શિખર પર લહેરાતી ધજા એક દિવ્ય અનુભૂતિ કરાવતી હતી. ચાલુક્ય શૈલીમાં બનેલા આ ભવ્ય મંદિરની સ્થાપત્ય કલા અને તેનું દરિયાકિનારા પરનું સ્થાન અદ્વિતીય છે.

સોમનાથ ટ્રસ્ટના પદાધિકારીઓ અને મુખ્ય પૂજારીઓએ મંદિરના મુખ્યદ્વાર પર રાષ્ટ્રપતિનું સ્વાગત કર્યું. વૈદિક મંત્રોચ્ચારના ગાન સાથે તેમને ગર્ભગૃહ તરફ લઈ જવામાં આવ્યા.

જળાભિષેક અને સંકલ્પ: ગર્ભગૃહના ગંભીર અને શાંત વાતાવરણમાં, રાષ્ટ્રપતિશ્રીએ પૂજારીઓના માર્ગદર્શન હેઠળ સોમનાથ મહાદેવના જ્યોતિર્લિંગ પર પવિત્ર જળથી અભિષેક કર્યો. તેમણે દેશની સુખ, શાંતિ, સમૃદ્ધિ અને સુરક્ષા માટે સંકલ્પ કર્યો. એક રાષ્ટ્રના પ્રમુખ જ્યારે દેશના 140 કરોડ લોકો વતી પ્રાર્થના કરે, તે દ્રશ્ય અત્યંત ભાવુક અને પ્રેરણાદાયી હોય છે.
મહાપૂજા અને આરતી: ત્યારબાદ સંપૂર્ણ વિધિ-વિધાન સાથે મહાપૂજા કરવામાં આવી. રાષ્ટ્રપતિ શ્રીમતી મુર્મુ અત્યંત શ્રદ્ધા અને ભક્તિભાવ સાથે દરેક વિધિમાં ભાગ લઈ રહ્યા હતા. જ્યારે મહાઆરતી શરૂ થઈ અને ઘંટારવ તથા ‘હર હર મહાદેવ’ના નાદથી સમગ્ર ગર્ભગૃહ ગુંજી ઉઠ્યું, ત્યારે વાતાવરણ સંપૂર્ણપણે દિવ્ય બની ગયું. તેમની આંખોમાં દેવાધિદેવ પ્રત્યેની અતૂટ શ્રદ્ધા સ્પષ્ટપણે દેખાઈ રહી હતી.
ધ્વજારોહણ: પૂજા સંપન્ન કર્યા પછી, તેમણે સોમનાથ મંદિરના મુખ્ય શિખર પર ધ્વજારોહણ વિધિમાં પણ ભાગ લીધો. આ ધજા માત્ર એક ધાર્મિક પ્રતિક નથી, પરંતુ તે સોમનાથની અજેયતા અને શાશ્વતતાનું ચિહ્ન છે.

આ સમગ્ર પૂજા-અર્ચના દરમિયાન, તેમણે એક સામાન્ય ભક્તની જેમ જ મહાદેવની આરાધના કરી, જે તેમની સાદગી અને આધ્યાત્મ પ્રત્યેના ઊંડા લગાવને દર્શાવે છે.

પ્રકરણ 5: પરદા પાછળની વ્યવસ્થા – એક મોટો પડકાર

રાષ્ટ્રપતિની મુલાકાત જેટલી સરળ અને દિવ્ય દેખાય છે, તેની પાછળ એક વિશાળ વહીવટી તંત્રની મહિનાઓની મહેનત અને ઝીણવટભર્યું આયોજન છુપાયેલું હોય છે.

જિલ્લા વહીવટીતંત્રની ભૂમિકા: કલેક્ટર શ્રી એચ.કે. વઢવાણિયાના નેતૃત્વ હેઠળ, જિલ્લા વહીવટીતંત્રે રાષ્ટ્રપતિ ભવન અને રાજ્ય સરકાર સાથે સતત સંકલનમાં રહીને તમામ વ્યવસ્થાઓ ગોઠવી હતી. હેલિપોર્ટનું નિર્માણ અને તેની સુરક્ષા, કાફલા માટેના માર્ગોનું સમારકામ, મેડિકલ ઈમરજન્સી માટે એમ્બ્યુલન્સ અને ડૉક્ટરોની ટીમની તૈનાતી, વીજળી અને પાણી પુરવઠાની ખાતરી, અને પ્રોટોકોલ મુજબની તમામ વ્યવસ્થાઓનું ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું હતું.
પોલીસ તંત્રનો બંદોબસ્ત: જિલ્લા પોલીસવડા શ્રી જયદિપસિંહ જાડેજાના માર્ગદર્શન હેઠળ હજારો પોલીસકર્મીઓને સુરક્ષા બંદોબસ્તમાં તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા. આખા રૂટને સેનિટાઈઝ કરવામાં આવ્યો હતો. બોમ્બ ડિસ્પોઝલ સ્ક્વોડ, ક્વિક રિસ્પોન્સ ટીમ (QRT), અને ગુપ્તચર એજન્સીઓ સતત સક્રિય હતી. ટ્રાફિક મેનેજમેન્ટ એક મોટો પડકાર હતો, જેને પોલીસે કુશળતાપૂર્વક પાર પાડ્યો. આ સુરક્ષા વ્યવસ્થાનો ઉદ્દેશ્ય રાષ્ટ્રપતિની સુરક્ષાની સાથે સાથે સામાન્ય નાગરિકોને ઓછામાં ઓછી તકલીફ પડે તે જોવાનો પણ હતો.

આમ, વહીવટી અને પોલીસ તંત્રની કર્તવ્યનિષ્ઠાને કારણે જ આટલી ઉચ્ચ સ્તરીય મુલાકાત કોઈપણ વિઘ્ન વિના સફળતાપૂર્વક સંપન્ન થઈ શકી.

પ્રકરણ 6: આ મુલાકાતનું સામાજિક અને રાજકીય મહત્વ

રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુની સોમનાથ મુલાકાત અનેક ગહન સંદેશાઓ આપે છે.

સામાજિક સમરસતાનો સંદેશ: શ્રીમતી દ્રૌપદી મુર્મુ ભારતના પ્રથમ આદિવાસી મહિલા રાષ્ટ્રપતિ છે. તેમનું ભારતના સૌથી પ્રમુખ હિંદુ તીર્થસ્થાનોમાંના એકની મુલાકાત લેવી એ સામાજિક સમરસતા અને સર્વસમાવેશકતાનો એક શક્તિશાળી સંદેશ છે. તે દર્શાવે છે કે ભારતીય સંસ્કૃતિ અને આધ્યાત્મ કોઈ એક વર્ગ કે સમુદાય પૂરતા સીમિત નથી, પરંતુ તે સમાજના દરેક વર્ગને પોતાની અંદર સમાવે છે.
રાષ્ટ્રીય એકતાનું પ્રતિક: રાષ્ટ્રપતિ એ કોઈ પક્ષના નહીં, પરંતુ સમગ્ર રાષ્ટ્રના પ્રતિનિધિ છે. તેમની આ મુલાકાત રાજનીતિથી પર છે. તે દર્શાવે છે કે ભારત એક એવો દેશ છે જ્યાં રાજ્યના વડા દેશના સાંસ્કૃતિક અને આધ્યાત્મિક વારસાનું સન્માન કરે છે, જે રાષ્ટ્રીય એકતાની ભાવનાને વધુ મજબૂત બનાવે છે.
પ્રવાસનને વેગ: જ્યારે દેશના પ્રથમ નાગરિક કોઈ સ્થળની મુલાકાત લે છે, ત્યારે તે સ્થળનું મહત્વ અનેકગણું વધી જાય છે. આ મુલાકાતથી સોમનાથ અને તેની આસપાસના પ્રવાસન સ્થળો જેવા કે ભાલકા તીર્થ, ત્રિવેણી સંગમ, અને ગીર અભયારણ્યને રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે વધુ પ્રસિદ્ધિ મળશે. તેનાથી સ્થાનિક પ્રવાસન ઉદ્યોગને મોટો વેગ મળશે અને રોજગારીની નવી તકો ઊભી થશે.