ભારતના વિજ્ઞાપન જગતનો એક સુવર્ણ અધ્યાય આજે સમાપ્ત થયો છે. ભારતીય જાહેરાતોને નવી દિશા આપનાર, ‘ફેવિકોલ કા જોડ’, ‘કુછ ખાસ હે કેડબરી મેં’, ‘હર ખુશી મેં રંગ લાયે’ અને ‘અબ કી બાર મોદી સરકાર’ જેવા અમર નારાઓના સર્જક પિયુષ પાંડે (Piyush Pandey) હવે નથી રહ્યા. 70 વર્ષની વયે તેમનું અવસાન થતા સમગ્ર એડવર્ટાઈઝિંગ, મીડિયા અને ક્રિએટિવ જગત શોકમાં ગરકાવ થયું છે.
🎙️ વિજ્ઞાપન જગતનો કવિ – પિયુષ પાંડેનો પ્રેરણાદાયી પ્રવાસ
પિયુષ પાંડેનો જન્મ 1955માં થયો હતો. મધ્યવર્ગીય પરિવારના નવ સંતાનોમાં તેઓ આઠમા ક્રમે હતા. તેમના પરિવારનો સાંસ્કૃતિક પરિચય પણ રસપ્રદ રહ્યો છે — જાણીતી લોકગાયિકા ઇલા અરુણ તેમની બહેન હતી અને અભિનેત્રી ઇશિતા અરુણ તેમની ભાણી. બાળપણથી જ પિયુષ શબ્દો, ભાવનાઓ અને માનવીય અભિવ્યક્તિઓ પ્રત્યે અદ્ભુત સંવેદનશીલ હતા.
પ્રારંભિક શિક્ષણ બાદ તેમણે ક્રિકેટમાં પોતાનું ભાગ્ય અજમાવ્યું. તેઓ રાજસ્થાન માટે રણજી ટ્રોફીમાં પણ રમી ચૂક્યા હતા. પરંતુ તેમની અંદરનું સર્જનાત્મક મન પછી જાહેરાતની દુનિયા તરફ ખેંચાઈ ગયું. 1982માં તેઓ “Ogilvy & Mather” સાથે જોડાયા અને પછીની ચાર દાયકામાં તેમણે એજન્સીને વૈશ્વિક સ્તરે ભારતીયતાનો અવાજ આપ્યો.
🧠 પિયુષ પાંડેનો એડવર્ટાઈઝિંગ ફિલસૂફી : ‘જાહેરાત એ જીવનનો અરીસો છે
પિયુષ પાંડેએ હંમેશા માન્યું હતું કે જાહેરાત લોકો માટે છે, બ્રાન્ડ માટે નહીં. તેમણે ભારતની બોલચાલની ભાષા, સંસ્કૃતિ, રમૂજ, લાગણી અને સામાન્ય માનવીની ભાષાને એડવર્ટાઈઝિંગની મુખ્ય ધારા બનાવી દીધી.
તેમના વિચારો હતા કે જો જાહેરાત “હિન્દી ફિલ્મ જેવી” નથી લાગતી, તો તે ભારતીય નથી.
તેમણે કહ્યું હતું,
“બ્રાન્ડ્સ ફક્ત પ્રોડક્ટથી નહીં, વાર્તાઓથી જીવે છે. અને વાર્તા એ વ્યક્તિના દિલમાં ઉતરવી જોઈએ.”
તેમની અનેક રચનાઓ આ ફિલસૂફીનું પ્રતિબિંબ છે. ફેવિકોલની જાહેરાતમાં ગામડાની હળવી હાસ્યપ્રદ શૈલી, એશિયન પેઇન્ટ્સની ખુશીના રંગો, કેડબરીની મીઠી લાગણીઓ કે હચ ડૉગની નાનકડી નિર્દોષતા – દરેકમાં પિયુષની માનવીયતા છલકાતી હતી.
🎬 અમર બની ગયેલી કેટલીક જાહેરાતો
1️⃣ ફેવિકોલ – “જોડ ટૂટે નહિ”
એક સામાન્ય એડહેસિવને રાષ્ટ્રીય ભાવનામાં ફેરવવાનો કૃત્ય માત્ર પિયુષ પાંડે જ કરી શક્યા. ફેવિકોલની જાહેરાતોમાં ગામડાની હળવી હાસ્યપ્રદ સંસ્કૃતિ, શબ્દરચનાની સરળતા અને અભિનયની પ્રામાણિકતા જોઈને લોકો આજેય સ્મિત વિના રહી શકતા નથી.
2️⃣ કેડબરી – “કુછ ખાસ હે”
એક છોકરીનો ક્રિકેટ મેદાનમાં દોડીને છલાંગ લગાવતો આનંદ – એ ક્ષણોએ ભારતીય મહિલાની છબી બદલી નાંખી. કેડબરીની એ જાહેરાત આજેય “હેપીનેસ”નું પ્રતિક છે.
3️⃣ એશિયન પેઇન્ટ્સ – “હર ખુશી મેં રંગ લાયે”
ઘર એટલે લાગણી, અને રંગ એ લાગણીનો પ્રતિબિંબ. પિયુષે એ જ વિચારને સ્પર્શી લીધો હતો.
4️⃣ Hutch – “યુ એન્ડ આઈ”
નાનકડી ડૉગ અને બાળકની મીઠી મિત્રતા – કોઈ બોલ્યા વગર કહેલી લાગણીની વાર્તા.
5️⃣ “અબ કી બાર, મોદી સરકાર”
આ નારો રાજકીય એડવર્ટાઈઝિંગમાં એક માઈલસ્ટોન બની ગયો. લોકસભા ચૂંટણીમાં આ નારાએ આખા દેશને એક વાક્યમાં જોડ્યો.
👑 ભારતીય એડવર્ટાઈઝિંગને વૈશ્વિક માન આપનાર મહારથી
પિયુષ પાંડેને “પદ્મશ્રી”થી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. તેઓ કાન્સ લાયન્સ ફેસ્ટિવલમાં જજ તરીકે સેવા આપી ચૂક્યા હતા અને તેમને વિશ્વના સૌથી પ્રતિષ્ઠિત ક્રિએટિવ ડિરેક્ટરોમાં સ્થાન મળ્યું હતું.
તેમણે અનેક આંતરરાષ્ટ્રીય એવોર્ડ જીત્યા — પરંતુ તેમણે હંમેશા કહ્યું હતું,
“મારે એવોર્ડ નહીં, અસર જોઈએ.”
તેમની લીડરશિપ હેઠળ Ogilvy India વિશ્વના શ્રેષ્ઠ એડ એજન્સી નેટવર્કમાંની એક બની.
🕊️ દિગ્ગજોના શોક સંદેશો : “જાહેરાત જગતનું ગ્લૂ ખોયું છે”
કેન્દ્રિય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે લખ્યું —
“પિયુષ પાંડેના નિધનના સમાચાર સાંભળીને દિલ દુઃખી થઈ ગયું છે. તેમણે ભારતીય જાહેરાત જગતને સામાન્ય માનવીની ભાષામાં રજૂ કર્યું. તેમની સ્મૃતિઓ પેઢીઓને પ્રેરણા આપતી રહેશે.”
ફિલ્મ નિર્માતા હંસલ મહેતાએ ટ્વીટ કર્યું —
“ફેવિકોલ કા જોડ ટૂટ ગયા. જાહેરાત જગતનું ગ્લૂ ખોયું છે.”
કેન્દ્રિય મંત્રી પીયુષ ગોયલએ ભાવુક શબ્દોમાં કહ્યું —
“પદ્મશ્રી પિયુષ પાંડેના અવસાનથી હું શોકમગ્ન છું. તેઓ ફક્ત એક ક્રિએટિવ માસ્ટર નહોતા, પરંતુ વિચારોના કવિ હતા. તેમની સ્મિતભરી હાજરી અને ઉષ્મા હંમેશા યાદ રહેશે.”
💬 સર્જનાત્મકતા અને સાદગીનો સંગમ
પિયુષ પાંડેની ઓફિસના સહયોગીઓ કહે છે કે તેઓ હંમેશા કહતા,
“જાહેરાત એ લોકોની વાર્તા છે, કસ્ટમરની નહીં.”
તેમના માટે દરેક સ્ક્રિપ્ટ એક ગીત જેવી હતી, દરેક શબ્દ એક તાન જેવી હતી.
તેઓનો દફતર હંમેશા ખુલ્લો રહેતો, કોઈ પણ યુવાન ક્રિએટિવ તેમની પાસે આવીને વિચાર રજૂ કરી શકે.
તેમણે અનેક યુવાનોને શીખવ્યું કે “રચનાત્મકતા ક્યારેય કૉમ્પ્યુટરમાં જન્મતી નથી, પણ ચા ની ચસકી વચ્ચે જન્મે છે.”
🏆 પદ્મશ્રીથી કાન્સ સુધી : અવિસ્મરણીય સિદ્ધિઓ
-
પદ્મશ્રી પુરસ્કાર (2016)
-
Adman of the Century – Advertising Agencies Association of India
-
Lifetime Achievement Award – Clio Awards
-
Hall of Fame Inductee – Campaign Asia
-
Author of ‘Pandeymonium’ – તેમની આત્મકથા, જે ભારતમાં એડવર્ટાઈઝિંગ શીખવા ઈચ્છુકો માટે બાઇબલ બની ગઈ.
📚 ‘Pandeymonium’ – એક પુસ્તક, એક ફિલસૂફી
પિયુષ પાંડેએ લખેલું પુસ્તક Pandeymonium: Piyush Pandey on Advertising એ ફક્ત આત્મકથા નથી, પણ ભારતીય એડવર્ટાઈઝિંગનો જીવંત ઇતિહાસ છે.
આ પુસ્તકમાં તેમણે લખ્યું છે,
“જાહેરાત એ એવી કલા છે જે માનવીના દિલને સ્પર્શી શકે, જો તમે તેને ઇમાનદારીથી કહો.”
🌈 માનવીય મૂલ્યો અને સંવેદનાની જાહેરાતો
તેમની જાહેરાતોમાં હંમેશા માનવીય લાગણીઓનું સ્થાન રહેલું છે.
એક ખેડૂત, એક બાળક, એક મા – દરેકના ચહેરા પર સ્મિત લાવવાની તેમની શક્તિ અનોખી હતી.
ફેવિકોલના ટૅગલાઇનમાં જેટલો હાસ્ય હતો, એટલો જ એશિયન પેઇન્ટ્સમાં ઘરપ્રેમ અને કેડબરીમાં મીઠાશ હતી.
પિયુષ પાંડે માટે જાહેરાત ફક્ત વેચાણ નહીં, પણ જોડાણ હતું.
🕯️ વિદાય : એક અવાજ, જે હંમેશા ગુંજતો રહેશે
પિયુષ પાંડેના અવસાન સાથે ભારતીય એડવર્ટાઈઝિંગ જગતમાં ખાલીપો છવાઈ ગયો છે.
જે માણસે જાહેરાતમાં “ભારતીય આત્મા” ભરી દીધી, તે હવે આપણા વચ્ચે નથી, પણ તેમનો અવાજ, તેમનો સ્ટાઇલ અને તેમનો વિચાર સદાય જીવંત રહેશે.
જેમ હંસલ મહેતાએ કહ્યું,
“ફેવિકોલ કા જોડ ટૂટ ગયો, પણ પિયુષ પાંડેના વિચારોનો જોડ ક્યારેય ટૂટશે નહીં.”
✍️ ઉપસંહાર : ભારતીય એડવર્ટાઈઝિંગનો અમર નાયક
પિયુષ પાંડે માત્ર એડમેન નહોતા — તેઓ વાર્તાકાર હતા, દાર્શનિક હતા, અને લોકોના મનમાં હાસ્ય, પ્રેમ અને ગૌરવ જગાવનાર સર્જક હતા.
તેમણે આપણને શીખવ્યું કે હિન્દી, અંગ્રેજી કે કોઈ ભાષા મોટી કે નાની નથી — મહત્વનું એ છે કે તમે કેટલા સચ્ચાઈથી વાત કરો છો.
તેમનું જીવન એક પાઠ છે કે સર્જનાત્મકતા માટે ભવ્ય માળખાની જરૂર નથી, ફક્ત ખરા દિલની જરૂર છે.
ભારત આજે એક “બ્રાન્ડ સ્ટોરીટેલર” ગુમાવી ચૂક્યું છે, પરંતુ પિયુષ પાંડેના શબ્દો, અવાજ અને સ્મિત એડવર્ટાઈઝિંગના દરેક ખૂણામાં ગુંજતા રહેશે.
🕊️ ઓમ શાંતિ, પિયુષ પાંડે – તમારું નામ સદાય સ્મૃતિમાં જીવંત રહેશે.
