જામનગર જિલ્લાસહીત સમગ્ર સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં આ વર્ષે મગફળીનું વાવેતર ગયા વર્ષની સરખામણીએ બમણું થયું છે. અનુકૂળ હવામાન, સારા વરસાદ અને ખેડૂતોના મહેનતપૂર્વકના પ્રયાસો બાદ આ વર્ષે મગફળીના રેકોર્ડ ઉત્પાદનની સંભાવના ઉભી થઈ છે. પરંતુ આ આનંદ વચ્ચે ખેડૂતો સામે નવા પ્રશ્નો ઊભા થયા છે — ટેકાના ભાવે મગફળીની મર્યાદિત ખરીદી, ખરીદી કેન્દ્રોની અછત, તથા પાછતરા વરસાદના કારણે પાકને થયેલું નુકસાન.
ખેડૂતોએ રાજ્ય સરકારને સંદેશો આપીને સ્પષ્ટપણે માગણી કરી છે કે જો સરકાર સાચા અર્થમાં ખેડૂત હિતેચ્છુ છે તો દર ખેડૂત ખાતેદાર દીઠ લઘુત્તમ ૩૦૦ મણથી વધારે મગફળીની ટેકાના ભાવે ખરીદી કરવાની વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ. સાથે જ તાલુકા દીઠ ખરીદી કેન્દ્રોની સંખ્યા વધારી ખેડૂતોને રાહત આપવામાં આવે તેમજ પાછતરા વરસાદથી થયેલા નુકસાનનો તાત્કાલિક સર્વે કરી વળતર ચુકવવું જોઈએ.
🌱 બમણું વાવેતર, બમણું ઉત્પાદન — પણ ખરીદીની મર્યાદા યથાવત્
સૌરાષ્ટ્રના વિસ્તારોમાં આ વર્ષે મગફળીની ખેતી માટે ખેડૂતોમાં ઉત્સાહ જોવા મળ્યો હતો. ખાસ કરીને જામનગર, દેવભૂમિ દ્વારકા, રાજકોટ અને જુનાગઢ જિલ્લાઓમાં બિયારણની સારી ઉપલબ્ધતા અને શરૂઆતમાં અનુકૂળ વરસાદને કારણે મગફળીનું વાવેતર ગયા વર્ષની તુલનામાં લગભગ બમણું થયું છે.
જામનગર જિલ્લામાં જ ગયા વર્ષે આશરે ૪૯,૦૦૦ ખેડૂતોનું ટેકાના ભાવે વેચાણ માટે રજીસ્ટ્રેશન થયું હતું જ્યારે આ વર્ષે આ સંખ્યા ૧,૦૨,૭૦૦ સુધી પહોંચી ગઈ છે — એટલે કે બમણાથી વધુ વધારો.
પરંતુ રાજ્ય સરકારે ટેકાના ભાવે ખરીદી માટે પ્રતિ ખેડૂત ૩૦૦ મણની મર્યાદા નક્કી કરી છે. ખેડૂતોનો પ્રશ્ન એ છે કે જ્યારે ઉત્પાદન બમણું છે, ત્યારે ખરીદીની મર્યાદા એ જ રાખવી એ અન્યાયરૂપ છે.
ખેડૂત આગેવાનોના મતે, “આ વર્ષે મગફળીનું ઉત્પાદન જોરશોરથી વધ્યું છે. પરંતુ ખરીદી મર્યાદા ૩૦૦ મણ સુધી રાખવાથી ખેડૂતોને પોતાની ઉપજના મોટા ભાગ માટે ખાનગી વેપારીઓ ઉપર નિર્ભર રહેવું પડશે, જ્યાં ભાવ ઓછા મળે છે.”
💰 “ભાવંતર યોજના” હેઠળ તફાવતની સીધી ચુકવણીની માંગ
ખેડૂતોએ સરકારને સૂચન આપ્યું છે કે જો ટેકાના ભાવે ખરીદીની મર્યાદા વધારવી શક્ય ન હોય તો ભાવંતર યોજના હેઠળ ખેડૂતોને સીધી રકમ ચૂકવવી જોઈએ.
સરકારશ્રી દ્વારા ઘોષિત ટેકાનો ભાવ રૂ. ૧૪૫૨ પ્રતિ મણ છે. ખેડૂતોનું કહેવું છે કે જો તેમણે યાર્ડમાં કે વેપારીઓને ઓછા ભાવે મગફળી વેચવાની ફરજ પડે, તો જે તફાવત ભાવ રહેશે તે ખેડૂતના ખાતામાં સીધો જમા કરવો જોઈએ.
ઉદાહરણ તરીકે, જો ખેડૂતે પ્રતિ મણ રૂ. ૧૨૦૦ ના ભાવે વેચાણ કર્યું હોય, તો બાકી રહેલો રૂ. ૨૫૨ પ્રતિ મણનો તફાવત સરકારે ભાવાંતર સહાયરૂપે ચૂકવવો જોઈએ. આ પગલું લીધાથી ખેડૂતોને ન્યાય મળશે અને તેમના ખર્ચનું યોગ્ય વળતર પ્રાપ્ત થશે.
ખેડૂતોના પ્રતિનિધિઓએ આ બાબત સ્પષ્ટ કરી છે કે, “ખેડૂત ટેકાના ભાવે રજીસ્ટર થાય છે એટલે તે સહાય માટે પાત્ર છે. હવે જો ખરીદી કેન્દ્રો પર તેમની આખી ઉપજ નહીં લેવાય તો બાકી રહેલા પાકનો ભાવંતર ચૂકવીને સરકાર પોતાની જવાબદારી નિભાવવી જોઈએ.”
🚜 ખરીદી કેન્દ્રોની અછત — લાંબી કતારોમાં ખેડૂતોની હાલાકી
જામનગર જિલ્લામાં હાલ તાલુકા દીઠ માત્ર એક ખરીદી કેન્દ્ર કાર્યરત છે. મગફળીનું ઉત્પાદન બમણું થવાથી ખેડૂતોની સંખ્યા પણ વધી છે, જેના પરિણામે કેન્દ્રો પર લાંબી કતારો, ભારે રાહજોઇ, વાહન ખર્ચ અને સમયનો બગાડ જેવી પરિસ્થિતિ ઊભી થઈ છે.
તાલુકા મુજબ જો ખરીદી કેન્દ્રોની સંખ્યા એકના બદલે બે કે ત્રણ કરવામાં આવે, તો ખેડૂતોને ભારે રાહત મળશે. ગામડાઓમાંથી મગફળી લઈને આવતાં ખેડૂતોને વાહનભાડાનો મોટો ખર્ચ થાય છે અને દિવસો સુધી રાહ જોવી પડે છે.
ખેડૂતોએ વિનંતિ કરી છે કે રજીસ્ટ્રેશનની સંખ્યા મુજબ દરેક તાલુકામાં ખરીદી કેન્દ્રો વધારવામાં આવે જેથી મગફળીની ઝડપી ખરીદી, ગુણવત્તાનો યોગ્ય અંદાજ અને ખેડૂતોની સમયસર ચુકવણી થઈ શકે.
☔ કમોસમી પાછતરા વરસાદે પાકમાં ભારે નુકસાન
હાલમાં જામનગર જિલ્લાસહીત સૌરાષ્ટ્રમાં પાછતરા વરસાદે ખેડૂતોની આશાઓ પર પાણી ફેરવી દીધું છે. ઘણા વિસ્તારોમાં સતત વરસાદને કારણે મગફળી અને કપાસના પાકને ભારે નુકસાન થયું છે.
જ્યાં પાક કાપણીની તૈયારીમાં હતો ત્યાં વરસાદના કારણે જમીન કાદવમય બની ગઈ છે, મગફળી જમીનમાં જ સડી રહી છે અને કપાસના ખેતરોમાં ભેજ વધવાથી ફૂગ લાગવાની ભીતિ ઊભી થઈ છે.
ખેડૂતોએ માગ કરી છે કે જામનગર જિલ્લામાં તાત્કાલિક કૃષિ વિભાગ દ્વારા યોગ્ય સર્વે કરાવી પાક નુકસાનનું પ્રમાણ નક્કી કરાય અને વળતર ચૂકવવામાં આવે.
ખેડૂતોનું કહેવું છે કે વીમા યોજના હેઠળ અથવા આપત્તિ સહાય હેઠળ જે પણ નીતિ લાગુ પડે તે મુજબ વળતર ઝડપથી મંજૂર કરી ખેડૂતોના ખાતામાં જમા કરવું જોઈએ. કારણ કે ખેડૂત પહેલેથી જ ખાતર, બિયારણ, મજૂરી અને સિંચાઈ પર ભારે ખર્ચ કરી ચૂક્યો છે અને હવે વરસાદથી નુકસાન થતા તેની આર્થિક સ્થિતિ કથળી ગઈ છે.
📢 ખેડૂત હિત માટે સરકારને ખુલ્લી અપીલ
આ સમગ્ર મુદ્દાને ધ્યાનમાં રાખીને જામનગર જિલ્લાના ખેડૂત સંગઠનોએ રાજ્ય સરકારને ખુલ્લી અપીલ કરી છે. અપીલમાં જણાવાયું છે કે —
“જો રાજ્ય સરકાર ખરેખર ખેડૂત હિતમાં કાર્યરત છે, તો ૩૦૦ મણની મર્યાદા તાત્કાલિક દૂર કરીને દરેક ખેડૂતની સંપૂર્ણ મગફળી ખરીદવી જોઈએ. જો સરકાર એ રીતે ન કરી શકે, તો ભાવંતર સહાય તરત જ અમલમાં મૂકી ખેડૂતના ખાતામાં રકમ જમા કરવી જોઈએ. સાથે ખરીદી કેન્દ્રોની સંખ્યા વધારી ખેડૂતોને રાહત આપવી જોઈએ અને વરસાદથી થયેલા પાકનુકસાન માટે યોગ્ય વળતર ચુકવવું જોઈએ.”
ખેડૂતોએ ચેતવણી સ્વરૂપે જણાવ્યું છે કે જો તેમની માગણીઓને અવગણવામાં આવશે તો તેઓ આગામી સમયમાં તાલુકા અને જિલ્લા સ્તરે આંદોલનાત્મક પગલાં લેવા મજબૂર બનશે.
🌾 ખેડૂતની અવાજ સરકાર સુધી પહોંચે તે માટે સામાજિક સંગઠનો સક્રિય
ખેડૂત હિતના પ્રશ્નો ઉઠાવવા માટે વિવિધ કૃષિ સંગઠનો, સહકારી મંડળો અને સ્થાનિક પ્રતિનિધિઓ પણ આગળ આવ્યા છે. તેઓએ જણાવ્યું છે કે સરકારના તંત્રે રજીસ્ટ્રેશનના આંકડા જોઈને જ સમજી લેવું જોઈએ કે આ વર્ષે ખરીદીની માંગ કેટલી વધારે છે.
તેમના જણાવ્યા મુજબ, જો સરકાર સમયસર યોગ્ય આયોજન નહીં કરે તો ખેડૂતને મગફળીના ન્યાયસંગત ભાવથી વંચિત થવું પડશે, જે સૌરાષ્ટ્રની આર્થિક સ્થિતિ માટે મોટું નુકસાનરૂપ સાબિત થશે.
💬 અંતમાં — ખેડૂતોની આશા અને સંદેશ
આપણે સૌ જાણીએ છીએ કે મગફળી માત્ર એક પાક નહીં પરંતુ સૌરાષ્ટ્રના ખેડૂત માટે જીવનરેખા સમાન છે. જો સરકાર યોગ્ય નીતિ અમલમાં લાવે તો ખેડૂતની મહેનતનું વળતર મળે, ગામડાઓમાં નાણાંની અવરજવર વધે અને ગ્રામ્ય અર્થતંત્ર મજબૂત બને.
જામનગર જિલ્લાના ખેડૂતોનો સ્પષ્ટ સંદેશ એ છે —
“અમને દાન ન જોઈએ, અમને આપણા પરિશ્રમનું યોગ્ય મૂલ્ય જોઈએ. અમારી મગફળી ખરીદો, અમારો પાક બચાવો — એટલું જ અમારું આહ્વાન છે.”
📰 સમાપન નોંધ:
જામનગર જિલ્લા સહિત સૌરાષ્ટ્રના ખેડૂતોની આ માગણી હવે રાજ્ય સરકારના નિર્ણયની રાહ જોઈ રહી છે. જો સરકાર ઝડપથી પગલાં લેશે તો ખેડૂતોના ચહેરા પર ખુશી અને વિશ્વાસના દીવા પ્રગટશે — અને તે જ સાચી દિવાળી ગણાશે.
