મહારાષ્ટ્રની રાજકીય હવામાનમાં શાંતિપૂર્વક દેખાતું આકાશ ફરી ગરમાયું છે. મુંબઈના બાન્દ્રામાં સ્થિત પ્રખ્યાત ઠાકરે નિવાસસ્થાન “માતોશ્રી” પર રવિવારની બપોરે થયેલી એક સાદી દેખાતી લંચ મિટિંગ હવે રાજ્યની રાજનીતિમાં ભારે ચરચાનો વિષય બની ગઈ છે. મહારાષ્ટ્ર નવનિર્માણ સેના (MNS)ના પ્રમુખ રાજ ઠાકરે અને તેમના પિતરાઈ ભાઈ, શિવસેના (UBT)ના નેતા ઉદ્ધવ ઠાકરે વચ્ચે આ મુલાકાત ફક્ત પારિવારિક હોવાનો દાવો કરવામાં આવ્યો હોવા છતાં, રાજકીય નિષ્ણાતો તેને આવનારી *બૃહન્મુંબઈ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન (BMC)*ની ચૂંટણીઓ પૂર્વેની વ્યૂહરચના તરીકે જોઈ રહ્યા છે.
🔹માતોશ્રીમાં “પારિવારિક” લંચ, પરંતુ રાજકીય હવા ગરમ
રવિવારે બપોરે બરાબર 12.30 વાગ્યે રાજ ઠાકરે મુંબઈના દાદર સ્થિત પોતાના નિવાસ “શિવતીર્થ” પરથી નીકળ્યા હતા. તેમની સાથે તેમની માતા શ્રીમતી સાધનાતાઈ ઠાકરે પણ હાજર હતાં. થોડી જ વારમાં તેઓ ઉદ્ધવ ઠાકરેના નિવાસસ્થાન “માતોશ્રી” પર પહોંચ્યા હતા. લંચ મિટિંગમાં બંને ઠાકરે પરિવારના સભ્યો હાજર રહ્યાં હોવાનો સૂત્રો દ્વારા ખુલાસો થયો છે.
મિડિયા સામે ટૂંકું નિવેદન આપતા રાજ ઠાકરેએ કહ્યું કે, “આ ફક્ત એક પારિવારિક મુલાકાત છે. હું મારી માતા સાથે આવ્યો છું. રાજકારણની ચર્ચા અહીં થઈ નથી.” પરંતુ રાજકારણના પંડિતો માટે આ એક સામાન્ય મુલાકાત ન હતી, કારણ કે આ બે મહિનામાં તેમની સાતમી મુલાકાત હતી. રાજ અને ઉદ્ધવ વચ્ચેની વધતી નજીકીએ અનેક નવા રાજકીય સમીકરણોના દરવાજા ખોલી નાખ્યા છે.
🔹બે દાયકાના અંતર પછી ફરી જોડાતાં ઠાકરે પરિવારમાં નવા સંકેત
જો રાજ ઠાકરે અને ઉદ્ધવ ઠાકરેના સંબંધોનો ઇતિહાસ જોવામાં આવે તો, 2005માં રાજ ઠાકરે શિવસેનાથી અલગ થઈને *મહારાષ્ટ્ર નવનિર્માણ સેના (MNS)*ની સ્થાપના કરી હતી. તે સમયથી બંને વચ્ચે રાજકીય અંતર ઉભું થયું હતું. બાલાસાહેબ ઠાકરેના નિધન બાદ બંને પરિવારો વચ્ચેના સંબંધો વધુ ઠંડા પડી ગયા હતા.
પરંતુ છેલ્લા બે વર્ષમાં દ્રશ્ય ધીમે ધીમે બદલાતું ગયું છે. 2024 પછી બંને વચ્ચેની મુલાકાતોની આવર્તન વધતી ગઈ છે. જુલાઈમાં બંને NSCI ડોમ ખાતે એક મંચ પર જોવા મળ્યા હતા, જ્યાં તેઓએ રાજ્ય સરકારના હિન્દી ભાષાના ફરજીયાત આદેશનો વિરોધ કર્યો હતો. ત્યારબાદ રાજ ઠાકરે ઉદ્ધવ ઠાકરેનાં 65મા જન્મદિવસે માતોશ્રી પર જઈને શુભેચ્છા પાઠવી હતી — આ તેમની દાયકાથી વધુ સમય પછીની પ્રથમ મુલાકાત હતી.
ત્યાર બાદ સપ્ટેમ્બરમાં ઉદ્ધવ ઠાકરે રાજના નિવાસ “શિવતીર્થ” ખાતે ગણેશોત્સવના પ્રસંગે આવ્યા હતા, જ્યાં બંનેએ સાથે આરતી ઉતારી હતી. આ સતત વધતા સંપર્કોએ મહારાષ્ટ્રના રાજકીય વર્તુળોમાં “ઠાકરે ભાઈઓની સંભવિત એકતા” અંગેની અટકળોને વધુ વેગ આપ્યો છે.
🔹BMC ચૂંટણીનો રાજકીય હિસાબ – એકતા થઈ શકે છે ‘ગેમ ચેન્જર’
બૃહન્મુંબઈ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનની (BMC) ચૂંટણી મહારાષ્ટ્રની રાજનીતિમાં “મિની વિધાનસભા” સમાન માનવામાં આવે છે. મુંબઈની સત્તા પર કબ્જો મેળવવો એટલે રાજકીય પ્રભાવનું કેન્દ્ર હાંસલ કરવું.
શિવસેના (UBT) હાલમાં મહા વિકાસ આઘાડી (MVA)નો ભાગ છે, જેમાં કોંગ્રેસ અને શરદ પવારની એનસિપી (એસપી)નો સમાવેશ થાય છે. બીજી તરફ ભાજપ અને એકનાથ શિંદેની શિવસેના વચ્ચે ગઠબંધન છે. આવી સ્થિતિમાં જો રાજ ઠાકરેની MNS, ઉદ્ધવ ઠાકરેના પક્ષ સાથે જોડાય છે, તો તે મુંબઈમાં મરાઠી મતદાતાઓના વિભાજનને અટકાવવાની દિશામાં નિર્ણાયક સાબિત થઈ શકે છે.
રાજકીય વિશ્લેષક મનોજ જોષીએ જણાવ્યું કે, “શિવસેના અને MNS વચ્ચે જો મત એકઠા થાય તો ભાજપને ગંભીર નુકસાન થઈ શકે છે. અત્યાર સુધી ભાજપને જે ફાયદો મરાઠી મત વિભાજનથી થતો હતો, તે હવે બંધ થઈ શકે છે.”
🔹રાજ અને ઉદ્ધવ – રાજકીય વિચારોમાં સુમેળ?
રાજ ઠાકરે અને ઉદ્ધવ ઠાકરે બંનેનો રાજકીય આધાર સમાન છે – મરાઠી માનસ અને મુંબઈનો હક. પરંતુ છેલ્લા દાયકામાં તેમની કાર્યશૈલી અને બોલવાની ભાષા અલગ થઈ ગઈ હતી. રાજ ઠાકરે જ્યાં બોલાચાલી, વ્યંગ અને તીક્ષ્ણ પ્રહાર માટે જાણીતા છે, ત્યાં ઉદ્ધવ ઠાકરે વધુ સંયમિત અને રાજકીય સંતુલિત વ્યક્તિત્વ ધરાવે છે.
તથા છતાં, તાજેતરમાં બંનેના ભાષણોમાં એક પ્રકારનો સુમેળ જોવા મળ્યો છે. રાજ્ય સરકારની નીતિઓ સામે બંનેએ સમાન મુદ્દાઓ ઉઠાવ્યા છે – ખાસ કરીને મરાઠી યુવાનો માટેની રોજગારી, મુંબઈના વિકાસ પ્રોજેક્ટમાં “સ્થાનિક અધિકાર”, અને હિન્દી-મરાઠી તણાવના પ્રશ્નો પર. આ મુદ્દાઓ બંને પક્ષના પરંપરાગત મતદાતાઓને એકસાથે લાવી શકે છે.
🔹માતોશ્રી પરની મીટિંગના અંતરંગમાં શું થયું?
સત્તાવાર રીતે આ મીટિંગને “પારિવારિક” ગણાવવામાં આવી છે, પરંતુ સૂત્રો અનુસાર રાજ અને ઉદ્ધવે લાંબી વાતચીત કરી હતી. બંનેની માતાઓ વચ્ચે પણ ખાસ મુલાકાત થઈ હતી. રાજ ઠાકરેની માતા સાધનાતાઈ, બાલાસાહેબ ઠાકરેની પત્ની મીનાતાઈ ઠાકરેની બહેન છે. એટલે બંને પરિવારો વચ્ચે સંબંધો મૂળથી નજીકના છે.
સૂત્રોના મતે, લંચ દરમિયાન BMC ચૂંટણીમાં સંયુક્ત લડત અંગે સામાન્ય ચર્ચા થઈ હોવાનું અનુમાન છે. રાજ ઠાકરેએ ઉદ્ધવ ઠાકરને સૂચન કર્યું હોવાનું કહેવાય છે કે “મરાઠી મતને એકસાથે રાખવો હવે સમયની જરૂર છે.” જોકે, આ અંગે કોઈ સત્તાવાર નિવેદન આપવામાં આવ્યું નથી.
🔹ભાજપ માટે નવી રાજકીય ચિંતાનો વિષય
જો આ ઠાકરે ભાઈઓ વચ્ચે કોઈ પ્રકારની રાજકીય સમજૂતી બને છે, તો ભાજપ માટે મુશ્કેલી ઊભી થઈ શકે છે. મુંબઈમાં ભાજપ અત્યાર સુધી શિવસેના (શિંદે) સાથે ગઠબંધન કરીને મજબૂત સ્થિતીમાં હતું. પરંતુ જો મરાઠી મત એકઠો થાય, તો પરિણામો પર મોટો પ્રભાવ પડી શકે છે.
ભાજપના એક વરિષ્ઠ નેતાએ અપ્રત્યક્ષ રીતે પ્રતિભાવ આપતા કહ્યું કે, “રાજકારણમાં સંબંધો બદલાતા રહે છે, પરંતુ ભાજપના માટે જમીન પરનો કામ વધુ મહત્વનો છે. અમે દરેક મતદાતા સુધી પહોંચ્યા છીએ.” તેમ છતાં, આંતરિક સ્તરે ભાજપની રણનીતિમાં હવે ઠાકરે એકતાની શક્યતા પર ચર્ચા ચાલી રહી છે.
🔹ઉદ્ધવ-રાજ સંબંધોના બદલાતા રંગ
બાલાસાહેબ ઠાકરેના સમયની શિવસેના એક જ નારાથી ચાલતી હતી – “મરાઠી માનસ, હિંદુ હૃદય સમ્રાટ”. પરંતુ સમય બદલાતા પાર્ટીમાં વિચારોમાં પણ ફેરફાર આવ્યો. રાજ ઠાકરે શિવસેનાની જૂની શૈલી જાળવી રાખવા માગતા હતા, જ્યારે ઉદ્ધવ ઠાકરે પાર્ટીને “મોડર્ન અને પ્રશાસકીય દિશામાં” લઈ જવા ઈચ્છતા હતા.
આ વિચારોના અથડામણને કારણે રાજ ઠાકરેએ 2005માં અલગ માર્ગ અપનાવ્યો. ત્યારથી બંને વચ્ચે દૂરાવ રહ્યો, પરંતુ હવે બંનેની વચ્ચેના “ટોન”માં પરિવર્તન દેખાઈ રહ્યું છે. ઉદ્ધવ ઠાકરે રાજને “મહારાષ્ટ્રનો અગત્યનો અવાજ” ગણાવી ચૂક્યા છે, જ્યારે રાજ ઠાકરેએ ઉદ્ધવના નેતૃત્વની પ્રશંસા કરતાં કહ્યું હતું કે “ઉદ્ધવે મુશ્કેલ સમયમાં પણ હિંમત ગુમાવી નથી.”
🔹વિપક્ષી રણનીતિમાં ઠાકરે ફેક્ટરનો ઉછાળો
મહા વિકાસ આઘાડી (MVA) માટે પણ રાજ ઠાકરેનું સહકાર મહત્વનું સાબિત થઈ શકે છે. જો MNS આ ખેમામાં જોડાય છે, તો મુંબઈ ઉપરાંત પુણે, નાશિક અને ઠાણે જેવા શહેરોમાં પણ MVAના પ્રભાવમાં વધારો થઈ શકે છે.
વિપક્ષના એક સૂત્રે જણાવ્યું કે, “રાજ ઠાકરે પાસે એક ખાસ પ્રકારની યુવાશક્તિ છે. તેમની ભાષણ શૈલી અને વ્યક્તિગત આકર્ષણ MVAના માટે ઉમદા સાબિત થઈ શકે છે.”
🔹મીડિયાના પ્રશ્નો અને રાજનો જવાબ
માતોશ્રીથી બહાર નીકળતા રાજ ઠાકરેને મીડિયાએ પૂછ્યું કે, “શું આ રાજકીય મીટિંગ છે?” તેના જવાબમાં રાજ ઠાકરેએ હસતાં કહ્યું — “ના, આ મારી માતા સાથેનો લંચ છે, રાજકારણની વાત પછી કરીશું.”
પરંતુ રાજની સ્મિતભરી ટિપ્પણી પણ ચર્ચાને અટકાવી શકી નથી. મીડિયા ચેનલો પર ચર્ચાનો માહોલ ગરમ છે. “ઠાકરે ભાઈઓ વચ્ચે ગઠબંધન?” “BMC પહેલાં શું મોટો રાજકીય ધમાકો?” જેવા સવાલો સોશિયલ મીડિયામાં ટ્રેન્ડ થઈ રહ્યા છે.
🔹વિશ્લેષણઃ પરિવારીક લંચ કે રાજકીય લંચ?
જો રાજકીય સમયગાળો જોવામાં આવે તો, આ મુલાકાતનો અર્થ સ્પષ્ટ છે. મુંબઈમાં BMC ચૂંટણી માટે દરેક પક્ષ પોતાની વ્યૂહરચના બનાવી રહ્યો છે. આ સ્થિતિમાં ઠાકરે ભાઈઓ વચ્ચે વધતી નજીકીને માત્ર ‘પારિવારિક’ તરીકે જોવું મુશ્કેલ છે.
તથાપિ, બંને પક્ષો હાલમાં ખુલ્લા મોરચે ગઠબંધનની જાહેરાત કરતા બચી રહ્યા છે. પરંતુ રાજકીય નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે “આ ધીમો રાજકીય સંદેશ છે — ઠાકરે પરિવારમાં એકતા એટલે મરાઠી માનસના મનમાં નવી આશા.”
🔹અંતિમ સમારોપઃ માતોશ્રી પર રાજકારણની સુગંધ
માતોશ્રી, જે ક્યારેય બાલાસાહેબ ઠાકરેના ગઢ તરીકે જાણીતી હતી, હવે ફરી રાજકીય ચર્ચાનો કેન્દ્ર બની છે. રાજ અને ઉદ્ધવ ઠાકરે વચ્ચેની આ મુલાકાત કદાચ હજુ પારિવારિક કહેવામાં આવી રહી હોય, પરંતુ મહારાષ્ટ્રની રાજનીતિમાં તેની અસર ઊંડે સુધી પહોંચી રહી છે.
રાજ ઠાકરેની વધતી રાજકીય હરકતો અને ઉદ્ધવ ઠાકરેની નવી વ્યૂહરચના બંનેને એક મંચ પર લાવી શકે છે. આગામી મહિનાઓમાં આ સંબંધો શું સ્વરૂપ લે છે તે જોવું રસપ્રદ રહેશે.
એક વાત તો નિશ્ચિત છે — ઠાકરે પરિવારની દરેક મુલાકાત હવે ફક્ત સમાચાર નથી, પરંતુ મહારાષ્ટ્રની રાજકીય દિશા નક્કી કરનારી સંકેત બની ગઈ છે.
