માનવતાનું અમર પ્રતીક – ઇઝરાયેલમાં જામનગરના મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજીની પ્રતિમાનું અનાવરણ, દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધમાં પોલિશ બાળકોના ત્રાણદાતા રાજાને વિશ્વનો નમન

જામનગરથી યેરૂશલેમ સુધી માનવતાની ગુંજ – “જામનગરના રાજા” તરીકે ઓળખાતા મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજીના કરુણાભર્યા કાર્યોને ઇઝરાયેલે આપ્યું સદાભાર સ્મરણ

જામનગરઃ
દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધના ભયાનક દિવસોમાં જ્યારે સમગ્ર વિશ્વ માનવતાને ભૂલી ગયું હતું, ત્યારે ભારતના સૌરાષ્ટ્રના નાનકડા શહેર જામનગરના રાજા શ્રી દિગ્વિજયસિંહજી રણજીતસિંહજીએ માનવતાનું એક અમર પાનું લખ્યું હતું. પોલેન્ડમાંથી યુદ્ધના કારણે ભાગી રહેલા સૈંકડો નિર્દોષ બાળકોને પોતાનો આશરો આપી તેમણે જે કરુણાભર્યો ઉપકાર કર્યો હતો, તેની યાદ આજે પણ ઇઝરાયેલના લોકોના હૃદયમાં જીવંત છે.
આજથી લગભગ ૮૦ વર્ષ બાદ, એ જ માનવતાના અનોખા પ્રતિકરૂપ કાર્યોને શ્રદ્ધાંજલિરૂપે ઇઝરાયેલના શહેર હોલોનમાં મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજીની પ્રતિમાનું ભવ્ય અનાવરણ કરવામાં આવ્યું છે.

આ સ્મારક માત્ર એક પ્રતિમા નથી, પરંતુ એ સમયના એ ભારતીય રાજાની માનવતાની ચમકનો વિશ્વ સ્તરે સ્વીકાર છે, જેણે જાતિ-ધર્મની દીવાલો તોડી દયા અને મિત્રતાનું પવિત્ર ઉદાહરણ સ્થાપ્યું હતું.

🔶 દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધનો ભયાનક સમયગાળો

૧૯૩૯માં શરૂ થયેલા દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન યુરોપના અનેક દેશો જર્મન નાઝી સૈન્યના હુમલાથી ધ્વસ્ત થઈ રહ્યા હતા. ખાસ કરીને પોલેન્ડમાં લાખો લોકો પોતાના ઘરથી ઉખડી ગયા, હજારો બાળકો અનાથ બન્યા, અને હજારોને જેલોમાં કે કેમ્પોમાં મૃત્યુ મળ્યું.
તે સમયમાં હજારો પોલિશ નાગરિકોએ એશિયાના દેશોમાં આશ્રય મેળવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો, જેમાં ભારત એક સહાનુભૂતિપૂર્ણ આશ્રયસ્થાન બન્યું. પરંતુ ભારતમાં પણ માત્ર થોડા રાજાઓ અને પ્રાંતો જ એવા હતા જેઓએ ખુલ્લા હૃદયથી વિદેશી શરણાર્થીઓને આવકાર્યા.

જામનગરના રાજા, મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજી રણજીતસિંહજી એવા એક મહાન વ્યક્તિત્વ હતા જેમણે રાજવી હોવા છતાં માનવતાને રાજકીય સરહદોથી ઉપર રાખી.

🔷 જામનગરનો “પોલિશ બાળકોનો પિતા”

સન ૧૯૪૨માં, જ્યારે પોલેન્ડમાંથી આશરે ૧૦૦૦ જેટલા યહૂદી અને પોલિશ બાળકો અને તેમની સંભાળ રાખતા વડીલો ઈરાન મારફતે ભારતમાં પહોંચ્યા, ત્યારે તેમને ક્યાંય આશરો મળતો ન હતો.
તે સમયે મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજીએ પોતાના “બાલાચાડી પેલેસ”ના વિશાળ પરિસર અને સંલગ્ન જમીન પોલિશ બાળકો માટે ખોલી આપી.

તેમણે ત્યાં વિશેષ કેમ્પ સ્થાપ્યો – “પોલિશ ચિલ્ડ્રન કેમ્પ – બાલાચાડી, જામનગર”
અહીં આશરે ૮૦૦થી વધુ પોલિશ બાળકોને રહેઠાણ, ખોરાક, શિક્ષણ અને માતાપિતાની માફક સ્નેહપૂર્ણ સંભાળ મળી.
મહારાજાએ એમને પોતાના સંતાનોની જેમ ઉછેર્યા – એ માટે જ વિશ્વમાં આજે તેઓ “King of Jamnagar – the father of Polish children” તરીકે ઓળખાય છે.

🔶 “તમે આપણા ભગવાન સમાન છો” – પોલિશ બાળકોની લાગણી

તે સમયના અનેક પોલિશ બાળકો આજે વૃદ્ધ વયે પણ કહે છે કે, “જો જામનગરના રાજા ન હોત, તો અમારું અસ્તિત્વ જ ન હોત.”
તેમના શબ્દોમાં –

“મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજીએ માત્ર અમને આશરો આપ્યો ન હતો, તેમણે અમને ફરી જીવવાની આશા આપી. તેમણે અમારું બાળપણ બચાવ્યું.”

બાલાચાડી કેમ્પમાં રહેલા બાળકોને નિયમિત શિક્ષણ માટે શાળાઓ ખોલવામાં આવી, તેમને ક્રિસમસ અને અન્ય તહેવારો ઉજવવાની છૂટ હતી. રાજવી પરિવારના સભ્યો વ્યક્તિગત રીતે કેમ્પની મુલાકાતે જતા અને બાળકો સાથે સમય વિતાવતા.

🔷 માનવતાના રાજાને વિશ્વનો નમન

ઇઝરાયેલ સરકારે મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજીના આ માનવતાભર્યા કાર્યને શ્રદ્ધાંજલિ આપવા માટે હોલોન શહેરમાં તેમના સમ્માનમાં પ્રતિમાનું અનાવરણ કર્યું.
આ પ્રસંગે ભારતના પ્રતિનિધિઓ, ઇઝરાયેલના વિદેશ મંત્રાલયના અધિકારીઓ, પોલિશ રાજદૂત અને એ સમયના બચેલા બાળકોના પરિવારજનો ઉપસ્થિત રહ્યા.

પ્રતિમાનું અનાવરણ કરતા ઇઝરાયેલના સાંસ્કૃતિક મંત્રી રોન ડર્મરે જણાવ્યુંઃ

“દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધના અંધકારમાં, ભારતના એક નાના શહેરના રાજાએ માનવતાનું એવું દીવટું પ્રગટાવ્યું જે આજે પણ પ્રકાશ આપે છે. આ પ્રતિમા માત્ર તેમની યાદ નથી, પરંતુ સમગ્ર માનવજાત માટે આશાનું પ્રતીક છે.”

🔶 ભારત-ઇઝરાયેલ મિત્રતાના પુલનો એક અધ્યાય

આ પ્રતિમાનું અનાવરણ માત્ર એક ઐતિહાસિક ઘટનાનું સ્મરણ નથી, પરંતુ ભારત અને ઇઝરાયેલ વચ્ચેની મિત્રતાના પુલને વધુ મજબૂત બનાવે છે.
મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજીના કાર્યો દ્વારા ભારતે જે માનવતા દર્શાવી હતી, તે ઇઝરાયેલના નાગરિકોના હૃદયમાં આજે પણ વસે છે.

દર વર્ષે પોલેન્ડ અને ઇઝરાયેલના પ્રતિનિધિમંડળો બાલાચાડી ખાતે આવી શ્રદ્ધાંજલિ અર્પે છે.
ઇઝરાયેલના વિદ્યાર્થીઓ માટે “જામનગર કિંગ લેસન” તરીકે એક અધ્યાય શાળાના કોર્સમાં પણ સમાવાયો છે, જે માનવતા અને સહાનુભૂતિનો પાઠ શીખવે છે.

🔷 જામનગરના ગૌરવની ઉજવણી

જામનગરમાં આ સમાચાર આવ્યા બાદ સમગ્ર શહેરમાં ગૌરવની લાગણી છવાઈ ગઈ છે.
મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજીના વંશજોએ જણાવ્યું કે, “આ એ પ્રકારનું સન્માન છે જે સરહદો અને સમયની મર્યાદા ઓળંગે છે. આપણા પૂર્વજનો કાર્યો એ બતાવે છે કે સાચો રાજા તે નથી જે રાજ્ય પર શાસન કરે, પરંતુ જે માનવ હૃદયોમાં રાજ કરે.”

જામનગર મહારાજા રણજીતસિંહજીની ધરતી આજે ફરી એકવાર વિશ્વના નકશા પર માનવતાના કેન્દ્ર તરીકે ઓળખાઈ છે.

🔶 બાલાચાડી કેમ્પના સ્મરણો – માનવતાની સાક્ષી

આજેય બાલાચાડી નજીકના વિસ્તારમાં તે સમયના પોલિશ કેમ્પના અવશેષો જોવા મળે છે.
દર વર્ષે સપ્ટેમ્બર મહિનામાં પોલિશ દૂતાવાસ અને ગુજરાત સરકાર સંયુક્ત રીતે ત્યાં સ્મારક સમારોહ યોજે છે.
વિદેશી મહેમાનો કહે છે કે “જામનગર માત્ર એક શહેર નથી – એ તો માનવતાનું મંદિર છે.”

પોલિશ સરકારે ૨૦૧૧માં મહારાજાને “વૉર ટાઈમ હ્યુમેનિટેરિયન એવોર્ડ”થી મરણોત્તર સન્માનિત કર્યા હતા.
ત્યારથી દર વર્ષે “King of Jamnagar Day” પોલેન્ડમાં ઉજવાય છે.

🔷 રાજાની માનવતાનો પાઠ

મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજીનો જીવનપંથ એક ઉદાહરણ છે કે શક્તિ અને દયા સાથે ચાલે ત્યારે સમાજનું કલ્યાણ થાય છે.
તેમણે કહ્યું હતુંઃ

“જો આપણા દ્વાર કોઈ પીડિત knocking કરે અને આપણે તેને ઠંડી ન નજરે જોયા વિના આશ્રય આપીએ, તો એ જ રાજધર્મ છે.”

આ વાક્ય આજે પણ ભારતના રાજકીય અને માનવતાના ઇતિહાસમાં સોનાના અક્ષરે લખાયેલું છે.

🔶 ઇઝરાયેલના બાળકો દ્વારા આભારવિધિ

પ્રતિમા અનાવરણ પ્રસંગે ઇઝરાયેલના વિદ્યાર્થીઓએ ગુજરાતી અને હિબ્રુ ભાષામાં ગીત ગાઈને મહારાજાને શ્રદ્ધાંજલિ આપી.
ગીતના શબ્દોમાં તેઓએ કહ્યું –

“તમે અમારું બાળપણ બચાવ્યું, તમે અમને જીવવાનો અર્થ શીખવ્યો, તમે માત્ર રાજા ન હતા, તમે માનવતાના દેવ હતા.”

આ ભાવનાત્મક દૃશ્યે હાજર સૌને અશ્રુભીન કરી દીધા.

🔷 ભારત સરકારની પ્રશંસા

ભારતના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ જણાવ્યુંઃ

“મહારાજા દિગ્વિજયસિંહજીનો વારસો ભારતના સર્વોત્તમ મૂલ્યો – કરુણા, સહાનુભૂતિ અને વૈશ્વિક ભાઈચારો – નો પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. ઇઝરાયેલે આ પ્રતિમાથી જે સન્માન આપ્યું છે તે સમગ્ર ભારત માટે ગૌરવની વાત છે.”