મુંબઈના છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ આંતરરાષ્ટ્રીય ઍરપોર્ટ (CSMIA) પરથી છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં દેશની સુરક્ષા અને કાયદા અમલ એજન્સીઓ માટે અનેક ચિંતાજનક કેસો સામે આવ્યા છે. પરંતુ તાજેતરની કાર્યવાહી એ સાબિત કરી દીધું છે કે આ એરપોર્ટ હવે માત્ર મુસાફરીનો જ મુખ્ય કેન્દ્ર નથી, પણ દાણચોરીના આંતરરાષ્ટ્રીય ગેંગ્સ માટે એક સક્રિય હબ બની રહ્યું છે.
અઠવાડિયાના અંતે મુંબઈ કસ્ટમ્સ વિભાગે એવી ત્રણ અલગ-અલગ કામગીરી હાથ ધરી જેમાં વિદેશી વન્ય પ્રાણીઓ, કરોડોના હાઇડ્રોપોનિક ગાંજા (Hydroponic Ganja) અને લાખો રૂપિયાના હાઇ-ટેક ડ્રૉન પકડવામાં આવ્યા. આ ત્રણેય કેસોએ એ સ્પષ્ટ કરી દીધું કે આંતરરાષ્ટ્રીય નેટવર્ક હવે સ્મગ્લિંગ માટે ભારતના સૌથી વ્યસ્ત એરપોર્ટને ટાર્ગેટ બનાવી રહ્યું છે.
🕵️♂️ ગુપ્ત માહિતી પરથી શરૂ થયેલી તપાસ
કસ્ટમ્સ અધિકારીઓએ 4 થી 5 ઑક્ટોબર વચ્ચે ગુપ્ત માહિતીના આધારે ચકાસણી અભિયાન શરૂ કર્યું હતું. આ ચકાસણી દરમિયાન તેમણે એવી વસ્તુઓ જપ્ત કરી કે જેના પરથી કસ્ટમ્સ અધિકારીઓ પણ ચોંકી ગયા.
વિભાગના અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી વિદેશી વન્યજીવ અને હાઇડ્રોપોનિક ડ્રગ્સની દાણચોરી વધતી જોવા મળી રહી છે. આ માટે ગુપ્તચર વિભાગે ખાસ દેખરેખ શરૂ કરી હતી.
🐍 પ્રાણીઓની તસ્કરીનો ભયાનક કિસ્સો
મોટા સ્તરે પ્રથમ કેસમાં, બૅન્ગકૉકથી મુંબઈ પહોંચેલા એક ભારતીય મુસાફર પાસેથી વિદેશી પ્રાણીઓનો જથ્થો મળી આવ્યો હતો. કસ્ટમ્સ ચેકિંગ દરમિયાન અધિકારીઓને તેના સામાનમાંથી અજીબ ગંધ અને હલનચલન જણાયું. જ્યારે ટ્રૉલી બેગ ખોલવામાં આવી, ત્યારે અંદર જીવંત અને મૃત પ્રાણીઓ જોવા મળ્યા — જે દૃશ્ય માનવતા માટે શરમજનક હતું.
જપ્ત થયેલા પ્રાણીઓમાં હતા:
-
19 ઇગુઆના (Iguanas)
-
10 નારંગી ડ્રેગન (Bearded Dragons)
-
1 મૃત રકૂન (Raccoon)
-
1 ક્વિન્સ મોનિટર લિઝર્ડ
-
3 ખિસકોલી (2 જીવંત, 1 મૃત)
-
2 મૃત મધ્ય અમેરિકન સ્ક્વિરલ મંકી
કસ્ટમ્સ અધિકારીઓના જણાવ્યા મુજબ, આ બધાં પ્રાણીઓ નાના કન્ટેનર, પ્લાસ્ટિક બોક્સ અને કપડાંમાં છુપાવી રાખવામાં આવ્યા હતા. કેટલાક પ્રાણીઓ શ્વાસના અભાવે ગંભીર હાલતમાં હતા. વન્યજીવન વિભાગે તાત્કાલિક આ બધા પ્રાણીઓને બચાવીને સંરક્ષણ કેન્દ્રમાં ખસેડ્યા.
⚖️ સંબંધિત કાયદાઓ હેઠળ ધરપકડ
આ મુસાફરને કસ્ટમ્સ ઍક્ટ, 1962 તેમજ વન્યજીવન સંરક્ષણ ઍક્ટ, 1972 હેઠળ ધરપકડ કરવામાં આવી છે. પ્રાથમિક પૂછપરછમાં જાણવા મળ્યું છે કે આ મુસાફર થાઈલેન્ડથી વિદેશી પેટે સપ્લાયર માટે પ્રાણીઓ લાવતો હતો.
આવો ગેરકાયદેસર ધંધો આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે “Exotic Pet Smuggling” તરીકે ઓળખાય છે, જેમાં ખાસ કરીને એશિયા અને આફ્રિકાના પ્રાણીઓને ગુપ્ત રીતે ભારત, દુબઈ અને યુરોપ સુધી પહોંચાડવામાં આવે છે.
💸 કોલંબિયાથી પકડાયો હાઈ-ટેક ડ્રૉન
બીજા કેસમાં, કોલંબોથી મુંબઈ આવતા એક મુસાફર પાસેથી ₹32.19 લાખનું હાઇ-ટેક ડ્રૉન જપ્ત કરવામાં આવ્યું. અધિકારીઓએ જણાવ્યા મુજબ આ ડ્રૉન અત્યાધુનિક તકનીકવાળું હતું અને તે સૈનિક ઉપયોગ કે હાઇ-રેઝોલ્યુશન સર્વેલન્સ માટે વપરાઈ શકે એમ હતું.
મુસાફરે આ ડ્રૉનને પોતાના ટ્રૉલી બેગમાં કપડાં વચ્ચે ખૂણામાં છુપાવી રાખ્યું હતું. એક્સ-રે સ્કૅનિંગ દરમિયાન શંકા થતાં બેગ ખોલી તપાસ કરતા અધિકારીઓને આ હાઈટેક ઉપકરણ મળી આવ્યું.
આ ડ્રૉન સંબંધિત દસ્તાવેજો મુસાફર પાસે નહોતા. તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે આ ડ્રૉનનો ઉપયોગ નાર્કોટિક્સ અથવા અન્ય સ્મગ્લિંગ માટે “ઍર ડિલિવરી” કરવા માટે થઈ શકતો હતો. તેથી કસ્ટમ્સે ઉપકરણ અને મુસાફરને બંનેને જપ્ત કર્યા છે.
🌿 હાઇડ્રોપોનિક ગાંજાનો મોટો જથ્થો
ત્રીજા કેસમાં, ફરીથી બૅન્કૉકથી આવેલા મુસાફર પાસેથી 1.964 કિલો હાઇડ્રોપોનિક ગાંજો જપ્ત થયો. આ પ્રકારનો ગાંજો સામાન્ય ગાંજાથી અલગ હોય છે કારણ કે તે ખાસ ટેકનિકથી ઉગાડવામાં આવે છે અને તેની નશાની અસર ઘણી વધુ હોય છે.
આ ગાંજો મુસાફરે પોતાના ટ્રૉલી બેગના ફોલ્સ બોટમ (છુપાયેલા તળિયા ભાગ)માં રાખ્યો હતો. તપાસ દરમિયાન ડોગ સ્ક્વાડે શંકા જણાવી અને બેગ ખોલતાં અધિકારીઓ ચોંકી ગયા.
આ ડ્રગ્સની બ્લૅક માર્કેટ કિંમત આશરે ₹1.96 કરોડ ગણાવવામાં આવી છે.
આ મામલામાં મુસાફરને નાર્કોટિક ડ્રગ્સ ઍન્ડ સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સ ઍક્ટ, 1985 (NDPS Act) હેઠળ ધરપકડ કરવામાં આવી છે.
🧠 સ્મગ્લિંગના નવા ટ્રેન્ડ્સ — “હાઈટેક ક્રિમિનાલિટી”
કસ્ટમ્સ વિભાગના સૂત્રો કહે છે કે છેલ્લા સમયમાં સ્મગ્લિંગના મોડસ ઓપરેન્ડી (પદ્ધતિઓ) ખૂબ જ ટેક્નિકલ થઈ ગઈ છે. હવે દાણચોરો બેગમાં ફોલ્સ લેયર બનાવી તેમાં ડ્રગ્સ અથવા પ્રાણીઓ છુપાવે છે.
કેટલાંક કેસોમાં તો સ્મગ્લર ડ્રૉન અથવા નાના રોબોટિક ઉપકરણોનો ઉપયોગ કરીને એરપોર્ટની બહાર વસ્તુ પહોંચાડવાનો પ્રયાસ કરે છે.
વિશ્લેષકો માને છે કે મુંબઈ જેવી આંતરરાષ્ટ્રીય હબ ધરાવતી જગ્યા એ માટે સૌથી મોટું ટાર્ગેટ બની રહી છે કારણ કે અહીં રોજ હજારો વિદેશી મુસાફરો આવે છે, અને સતત પ્રવાહને કારણે સુરક્ષા તપાસમાં ઘણીવાર ચકમો આપવો સરળ બની જાય છે.
🐾 પ્રાણીઓની દાણચોરીના ગંભીર પરિણામો
વિદેશી પ્રાણીઓની તસ્કરી માત્ર કાયદાકીય ગુનો જ નથી, પરંતુ પર્યાવરણ અને બાયોવિવિધતા માટે પણ ગંભીર ખતરો છે. વન્યજીવન નિષ્ણાતો જણાવે છે કે ઈગુઆના, મોનિટર લિઝર્ડ કે મંકીઝ જેવા પ્રાણીઓ ભારતના હવામાન માટે યોગ્ય નથી.
આવા પ્રાણીઓ જો બચી જાય તો સ્થાનિક ઈકોસિસ્ટમમાં ખલેલ પહોંચાડી શકે છે. અનેક વખત આવા પ્રાણીઓ ગંભીર બીમારીઓ પણ ફેલાવે છે, જે માનવ સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમી બની શકે છે.
🧩 આંતરરાષ્ટ્રીય નેટવર્ક પર નજર
આ કેસો પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે દરેક મુસાફર પાછળ મોટું નેટવર્ક કાર્યરત છે. તપાસ એજન્સીઓએ થાઈલેન્ડ, કોલંબિયા અને અન્ય દેશોના કનેક્શન શોધવા માટે તપાસ શરૂ કરી છે.
કસ્ટમ્સ સૂત્રો અનુસાર આ પ્રકારની દાણચોરીમાં “મિડલમેન” તરીકે અનેક ભારતીય એજન્ટો પણ કાર્યરત હોય છે, જે વિદેશમાં સામાન પેક કરીને મુસાફરને માર્ગદર્શન આપે છે કે કેવી રીતે સ્કૅનિંગ ચકાસણીને ચકમો આપવો.
🛃 સુરક્ષા વધારવા માટે પગલાં
મુંબઈ કસ્ટમ્સ વિભાગે આ ઘટનાના બાદ એરપોર્ટ પર વધુ સઘન ચકાસણી શરૂ કરી છે. હાઈ રિસ્ક ફ્લાઈટ્સ — ખાસ કરીને બૅન્કૉક, દુબઈ, કોલંબિયા અને આફ્રિકાથી આવતી — માટે સ્પેશિયલ સ્ક્રીનિંગ શરૂ કરાયું છે.
એટલું જ નહીં, ઇલેક્ટ્રોનિક ગેજેટ્સ અને લાઈવ એનિમલ કાર્ગો માટે અલગ લાઇન બનાવી સોફિસ્ટિકેટેડ સ્કૅનિંગ સિસ્ટમ સ્થાપિત કરવાનો પણ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.
🗣️ અધિકારીઓના નિવેદન
કસ્ટમ્સ કમિશનર (મુંબઈ ઝોન)એ જણાવ્યું:
“મુંબઈ એરપોર્ટ આપણા દેશનું સૌથી મહત્વપૂર્ણ ગેટવે છે. આવા ગુનાઓ સામે શૂન્ય સહનશીલતા અપનાવી છે. દરેક ગુનેગારને કાયદા મુજબ કડક સજા થશે.”
તે ઉપરાંત તેમણે જાહેરને પણ ચેતવણી આપી કે કોઈપણ વિદેશી મુસાફર અથવા એજન્ટની ઓફર સ્વીકારી પોતાના બેગમાં અજાણી વસ્તુ ન લઈ જાય.
⚠️ ચેતવણી અને જાગૃતિની જરૂર
વિશ્વના અનેક એરપોર્ટ્સની જેમ મુંબઈ એરપોર્ટ પણ હવે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્મગ્લિંગ માટે ટાર્ગેટ બની ગયો છે.
પરંતુ સુરક્ષા નિષ્ણાતો કહે છે કે ફક્ત કસ્ટમ્સ નહીં, પણ દરેક મુસાફર અને નાગરિકને પણ સતર્ક રહેવાની જરૂર છે.
કાયદાકીય રીતે, NDPS ઍક્ટ હેઠળ ડ્રગ્સની સ્મગ્લિંગ માટે 10 થી 20 વર્ષની સજા, અને વન્યજીવન ઍક્ટ હેઠળ 7 વર્ષ સુધીની સજા થઈ શકે છે. પરંતુ ગુનાઓની વધતી સંખ્યા એ સૂચવે છે કે કાયદા કરતા ગેંગ્સ વધુ ચતુર બની રહ્યા છે.
🔍 નિષ્કર્ષ: ચેતવણીરૂપ ઉદાહરણ
આ આખી કાર્યવાહી માત્ર ત્રણ કેસોની નથી — તે એ ચેતવણી છે કે સ્મગ્લિંગની દુનિયા હવે ટેક્નોલોજી અને નેટવર્કિંગનો સહારો લઈ આગળ વધી રહી છે.
મુંબઈ એરપોર્ટ પર મળેલી આ ત્રણ ઘટનાઓ એ સુરક્ષા એજન્સીઓ માટે એલાર્મ છે કે હવે દરેક ઉડાન, દરેક મુસાફર અને દરેક બેગને વધુ ગંભીરતાથી તપાસવાની જરૂર છે.
માત્ર કાયદા અમલ એજન્સીઓ નહીં, પરંતુ સામાન્ય નાગરિકો અને મુસાફરોને પણ સમજવું પડશે કે દરેક નાના “સ્મગ્લિંગ પ્રયાસ” પાછળ મોટું ગુનાહિત નેટવર્ક છુપાયેલું છે.
અંતિમ શબ્દ:
મુંબઈ એરપોર્ટ પરથી વિદેશી પ્રાણીઓ, કરોડોના ડ્રગ્સ અને હાઇટેક ઉપકરણો જપ્ત થવાની આ ઘટના માત્ર એક સમાચાર નથી, પરંતુ આપણા સુરક્ષા તંત્ર માટે એક ગંભીર ચેતવણી છે.
જો સમયસર કડક પગલાં લેવામાં નહીં આવે, તો દેશના દરવાજા પરથી વિશ્વભરનાં અપરાધિક તત્વો પ્રવેશી શકે છે.
🚨 મુંબઈ હવે ફક્ત ઉડાનનું શહેર નથી — પણ સ્મગ્લિંગ સામેની લડાઈનું નવું મોરચું બની રહ્યું છે.
