મુંબઈઃ ચોમાસાની વિદાય બાદ સામાન્ય રીતે ઑક્ટોબર મહિનો આરામદાયક ઠંડકનો આરંભ લાવતો હોય છે, પરંતુ આ વર્ષે એ નજારો જુદો જ છે. હજી તો માંડ વરસાદે વિદાય લીધી છે ત્યાં જ મુંબઈ શહેરમાં ગરમીનું તોફાન ફરી ચડી આવ્યું છે. હવામાન વિભાગના આંકડાઓ મુજબ કોલાબામાં મહત્તમ તાપમાન 33 ડિગ્રી અને સાંતાક્રુઝમાં 34.2 ડિગ્રી સેલ્સિયસ નોંધાયું હતું, જે ગયા અઠવાડિયાની સરખામણીએ લગભગ બે ડિગ્રી વધુ છે.
☀️ બપોરના તાપથી શરીર ચટકાય તેવી સ્થિતિ
બપોરના સમયે શહેરના રસ્તાઓ જાણે ધગધગતા લાગે છે. એસ્ફાલ્ટના રસ્તાઓ પરથી ગરમીની લહેરો ઉઠતી હોય તેવી લાગણી થાય છે. પશ્ચિમ ઉપનગરોમાં બપોરે ચાલવું મુશ્કેલ બની ગયું છે, ખાસ કરીને સ્કૂલ અને ઓફિસ ટાઈમ વચ્ચેના કલાકોમાં લોકો તડકાના કારણે બેહાલ થઈ રહ્યા છે. બાળકો સ્કૂલ પછી સીધા ઘેર જવા ઉતાવળ કરે છે.
એક નાગરિક દિપેન પટેલે કહ્યું, “હવે ચોમાસું ગયું એમ લાગ્યું નહીં. ગરમી એવી છે કે ફેન આગળ બેસીને પણ આરામ નથી મળતો. બપોરે બહાર જવું તો જાણે સજા સમાન લાગે છે.”
👒 લોકોના પરંપરાગત ઉપાયો – દુપટ્ટો, છત્રી અને કૅપ
ગરમીથી બચવા લોકો જૂના ઉપાયો અજમાવી રહ્યા છે. મહિલાઓ માથા પર દુપટ્ટો વીંટાળીને બહાર નીકળે છે, તો યુવાનો ટોપી કે કૅપ પહેરીને રાહત મેળવવાનો પ્રયાસ કરે છે. રસ્તાઓ પર કૅપ વેચતા ફેરિયાઓનો ધંધો ચમકી ગયો છે. દાદર અને અંધેરીના વિસ્તારોએ તો આવા ફેરિયાઓની સંખ્યા બમણી થઈ ગઈ છે.
કેટલાક લોકો પોતે બનાવેલા ઉપાય પણ અજમાવી રહ્યા છે. ચ્હા-નાસ્તાની જગ્યાએ હવે ઠંડા પીણાં, છાશ, લસ્સી અને લીમડુ પાણીનો વપરાશ વધી ગયો છે. રસ્તા પરના ઠંડા પાણીના સ્ટોલ પર પણ ભીડ જોવા મળી રહી છે.
💧 હવામાન વિભાગની સલાહઃ પાણી પીતા રહો, બપોરે બહાર ન નીકળો
હવામાન ખાતાએ ચેતવણી આપી છે કે આવનારા કેટલાક દિવસો સુધી તાપમાનમાં વધુ વધારો જોવા મળશે. એથી લોકોને પૂરતું પાણી પીવાની, ગરમ તડકામાં લાંબા સમય સુધી બહાર ન રહેવાની અને શક્ય હોય ત્યાં સુધી છાયા કે ઠંડા સ્થળે આરામ કરવાની સલાહ આપવામાં આવી છે. ખાસ કરીને વૃદ્ધો, બાળકો અને હૃદયના રોગી લોકોએ વધુ સાવધાની રાખવી જરૂરી છે.
IMD મુંબઈ સેન્ટરે જણાવ્યું છે:
“વાતાવરણ સ્વચ્છ હોવાથી સૂર્યકિરણો સીધા જમીન સુધી પહોંચે છે, જેના કારણે ઑક્ટોબર હીટની અસર વધુ અનુભવી શકાય છે. આગામી ત્રણ-ચાર દિવસમાં મહત્તમ તાપમાન 35 ડિગ્રી સુધી પહોંચી શકે છે.”
🌆 શહેરના વિસ્તારોમાં ગરમીની અસમાનતા
મુંબઈ એક સમુદ્રકાંઠે વસેલું શહેર હોવાથી સમુદ્રની હવાની ઠંડક દક્ષિણ ભાગમાં થોડી રાહત આપે છે, પરંતુ ઉત્તર અને મધ્ય વિસ્તારોમાં ગરમીનું પ્રમાણ વધુ છે. બોરીવલી, માલાડ, કાંદિવલી જેવા વિસ્તારોમાં બપોરે ગરમી તીવ્ર રહે છે, જ્યારે કોલાબા અને નરીમાન પોઈન્ટમાં સમુદ્રી પવન થોડી રાહત આપે છે.
રસ્તા પરના મજૂરો, ડિલિવરી બોય, ટ્રાફિક પોલીસ અને ટેક્સી ડ્રાઈવરો સૌથી વધુ તકલીફમાં છે. એક ટેક્સી ડ્રાઈવર મુસ્તફા ભાઈએ કહ્યું, “એસી તો ફક્ત મોટા હોટલોમાં છે. અમારે આખો દિવસ રસ્તા પર રહેવું પડે છે. માથું દુખે છે, આંખો બળી જાય છે, પણ રોજગાર માટે શું કરવું?”
🌴 પર્યાવરણ નિષ્ણાતોનું કહેવું
પર્યાવરણ નિષ્ણાતો કહે છે કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ઑક્ટોબર હીટ હવે સામાન્ય બની ગઈ છે. શહેરમાં વધતી કાંકરીટ અને ઓછું હરિયાળું આવરણ આ ગરમીનો મુખ્ય કારણ છે. ડૉ. સીમા જોષી, પર્યાવરણ વિશ્લેષક કહે છે,
“શહેરના હાઉસિંગ પ્રોજેક્ટ્સ અને માર્ગ વિસ્તરણને કારણે વનસ્પતિ ઘટી રહી છે. સમુદ્રી ભેજ હોવા છતાં ગરમી અટકતી નથી, કારણ કે હવા શહેરની વચ્ચે ફસાઈ જાય છે. આ એક પ્રકારનું હીટ-આઈલેન્ડ ઇફેક્ટ છે.”
તેઓએ સૂચન કર્યું કે દરેક વોર્ડમાં વધુ વૃક્ષારોપણ, છત પર ગાર્ડન પ્રોજેક્ટ્સ અને જાહેર સ્થળોએ કૂલિંગ ઝોન બનાવવાની જરૂર છે.
🏙️ ઑફિસ અને શાળાઓમાં ફેરફાર
ગરમીના કારણે કેટલીક ખાનગી શાળાઓએ બપોરના શિફ્ટ સમય ઓછો કર્યો છે. ઓફિસોમાં પણ ઘણા કર્મચારીઓને ‘હાઇડ્રેશન બ્રેક’ આપવામાં આવી રહી છે. કેટલાક કોર્પોરેટ ઑફિસોમાં કૂલ ડ્રિંક કાઉન્ટર અને ફ્રૂટ સ્ટેશન જેવી વ્યવસ્થા શરૂ કરવામાં આવી છે જેથી સ્ટાફ હાઈડ્રેટેડ રહી શકે.
🌡️ આરોગ્ય નિષ્ણાતોની ચેતવણી
ડૉક્ટરો કહે છે કે આ ગરમીના સમયમાં હીટસ્ટ્રોક, ડિહાઇડ્રેશન અને ચક્કર આવવાના કેસોમાં વધારો થઈ શકે છે. કિંગ એડવર્ડ મેડિકલ હોસ્પિટલના ડૉ. શિર્ષા મોઇત્રાએ જણાવ્યું કે,
“લોકોએ ખાલી પેટ બહાર ન જવું જોઈએ, પાણી પીતા રહેવું જોઈએ અને કેફીનવાળા પીણાં ટાળવા જોઈએ. હળવા રંગના કોટન કપડાં પહેરવા શ્રેષ્ઠ છે.”
🌅 મુંબઈના મિજાજમાં ગરમી છતાં જીવન ચાલુ
ગરમી હોવા છતાં મુંબઈગરા પોતાના દૈનિક જીવનમાં અડગ છે. સવારે લોકલ ટ્રેનની ભીડ, સાંજે બીચ પર ફરવા જતાં પરિવારો અને રસ્તા પરના ઠંડા જ્યૂસના સ્ટોલ્સ – આ બધું શહેરની જીવંતતા દર્શાવે છે. ગરમી સામે લડવું પણ મુંબઈગરાની સ્ટાઈલમાં છે – થોડું તડકું, પણ સ્મિત કાયમ!
🔮 આગામી દિવસોની આગાહી
હવામાન વિભાગના અનુમાન મુજબ, આવતા અઠવાડિયા દરમિયાન તાપમાનમાં 1-2 ડિગ્રીનો વધારો થઈ શકે છે, પરંતુ રાત્રીના સમયમાં થોડી ઠંડક અનુભવાશે. કોઈ મોટા વરસાદની સંભાવના હાલ નથી. એટલે આ સમયગાળા દરમિયાન શહેરવાસીઓએ સાવચેતી રાખવી પડશે અને સ્વાસ્થ્યનું ધ્યાન રાખવું પડશે.
સારાંશમાં કહીએ તો:
ઑક્ટોબર હીટે મુંબઈગરા પર ધમાકેદાર એન્ટ્રી કરી છે. ચોમાસું જતું રહ્યું છે, પણ ચટકતા સૂરજના કિરણો હવે રોજિંદા જીવનમાં તડકાનો અણસાર આપી રહ્યા છે. શહેરની ઊર્જા યથાવત છે, પણ પાણીની બોટલ સાથે રાખવી હવે ફરજિયાત બની ગઈ છે.
👉 “મોસમ બદલે મિજાજઃ મુંબઈગરા રેબઝેબ” માત્ર એક શીર્ષક નથી, એ મુંબઈગરાની અડગતા અને ઉકળતા શહેરજીવનની સાક્ષી છે.
