રાજકોટ જિલ્લામાં આવેલ ઉપલેટા તાલુકા અને આસપાસના ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં છેલ્લા થોડા દિવસોથી પડેલા કમોસમી વરસાદે ખેડૂતોના ચહેરા પરથી હાસ્ય છીનવી લીધું છે. કુદરતના આ કાળા કોપે જમીન સાથે જીવતરા જોડેલા ખેડૂતોને આર્થિક રીતે ખોખલા બનાવી દીધા છે. ઘણા ગામોમાં પાક ખેતરોમાં પાણી ભરાઈ જતા ઉભા પાકને ભારે નુકસાન થયું છે. ખાસ કરીને મગફળીના પાક પર ભારે માર પડ્યો છે — જે પાક ખેડૂતો માટે આર્થિક આશાનો આધાર હતો, તે હવે વાદળોના ત્રાસથી નાશ પામ્યો છે.
ઉપલેટા તાલુકાના વિવિધ ગામોમાં ખેતરોમાં પાણી ભરાઈ ગયાના દ્રશ્યો હવે સામાન્ય બની ગયા છે. ખેડૂતોની મહેનત, આશા અને રોકાણ બધું જ પાણીમાં વહી ગયું છે. આવો વરસાદ સામાન્ય રીતે ખેડૂતો માટે લાભકારી ગણાય છે, પરંતુ આ વખતે પાકના અંતિમ તબક્કે પડતા વરસાદે વિપરીત અસર કરી છે. પાકના સોથ વળી ગયા છે, છોડ જમીન પર પડી ગયા છે અને માટીમાં ભેજ વધુ થઈ જતા મગફળીના દાણા સડવા લાગ્યા છે.
🌾 ખેડૂતોની વ્યથા : પાંચ મહિના ની મહેનત પલમાં બરબાદ
સ્થાનિક ખેડૂત હસમુખભાઈ ખાચર કહે છે કે, “આ વર્ષે અમે મગફળીના પાકમાં આશા રાખી હતી કે બજારમાં સારો ભાવ મળશે, પરંતુ અચાનક પડેલા વરસાદે આખો પાક પાણીમાં ડૂબી ગયો. એક વિઘામાં સરેરાશ ₹25,000 જેટલો ખર્ચ કર્યો હતો, પણ હવે એ મહેનતનો કોઈ અર્થ નથી રહ્યો.”
બીજા ખેડૂત વિજયભાઈ ગોહિલ કહે છે, “ખેતરમાં પાણી ભરાઈ ગયું છે, જમીન કાદવથી ભરાઈ ગઈ છે. ટ્રેક્ટર ખેતરમાં જવા અસમર્થ છે. પાકના સોથ વળી ગયા હોવાથી હવે મશીનથી ઉપજ લેવી મુશ્કેલ છે.”
આવા અનુભવો હજારો ખેડૂતોના છે. ઉપલેટા તાલુકાના ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં ખેડૂતોના ચહેરા પરથી આશાની ઝલક ગાયબ થઈ ગઈ છે. ઘણા ખેડૂતો તો આર્થિક સંકટને કારણે નવા વાવેતર વિશે વિચારતા પણ ડરી રહ્યા છે.
🌧️ કમોસમી વરસાદનો અસરકારક વિસ્તાર
ઉપલેટા તાલુકા સિવાય પણ આજુબાજુના ગામોમાં — જેમ કે ભાદર, ખોડીયા, ઠેબા, ધોરાજી રોડ વિસ્તાર અને પાટણવડ ગામોમાં પણ વરસાદે પાકને નુકસાન પહોંચાડ્યું છે.
સ્થાનિક કૃષિ અધિકારીઓએ જણાવ્યું છે કે કુલ 22 વિઘા જેટલા વિસ્તારમાં પાકને વ્યાપક નુકસાન થયું છે, જેમાં મગફળી, તલ, તુવેર અને અન્ય ઉભા પાકનો સમાવેશ થાય છે.
આ વિસ્તારના મોટા ભાગના ખેડૂતો સિંચાઈ માટે વરસાદ પર નિર્ભર રહે છે. આ વર્ષમાં વરસાદ સમયસર આવ્યો હોવાથી ખેડૂતો ખુશ હતા, પણ પાકના અંતિમ તબક્કે પડેલો આ કમોસમી વરસાદ તેમની માટે કાલ સમાન સાબિત થયો છે.
💰 એક વિઘામાં ₹25,000નો ખર્ચ પાણીમાં વહી ગયો
ખેડૂતો જણાવે છે કે એક વિઘા જમીન પર મગફળીનું વાવેતર કરવા માટે સરેરાશ 25,000 રૂપિયાનો ખર્ચ થાય છે. તેમાં બી, ખાતર, કીટનાશક દવા, મજૂરી અને સિંચાઈનો સમાવેશ થાય છે. હવે જ્યારે પાક ઉપજ માટે તૈયાર હતો ત્યારે વરસાદે ખેતરોને ડૂબાવી દીધા.
આથી માત્ર પાકનું નુકસાન જ નહીં, પણ ખેડૂતના રોકાણ પર પણ પાણી ફરી વળ્યું છે. અનેક ખેડૂતો પાસે હવે શિયાળુ વાવેતર માટે નાણાં ઉપલબ્ધ નથી. “અમે સરકાર પાસે માગ કરીએ છીએ કે તાત્કાલિક સર્વે હાથ ધરી સહાય જાહેર કરે. નહિ તો અમને નવું વાવેતર કરવું અશક્ય બની જશે,” એક ખેડૂત આક્રોશ સાથે કહે છે.
🧾 ખેડૂતોની માંગણીઓ : તાત્કાલિક સર્વે અને સહાય જાહેર થાય
ઉપલેટા તાલુકા ખેડૂત સંઘના પ્રતિનિધિ મગનભાઈ ચુડાસમાએ જણાવ્યું કે, “સરકારે તરત સર્વે હાથ ધરી પાકનું મૂલ્યાંકન કરાવવું જોઈએ. હાલની પરિસ્થિતિ ગંભીર છે. ખેડૂતોને કાબર કરવાની જરૂર છે. સહાય વગર ખેડૂતો નવી સિઝન માટે તૈયાર થઈ શકશે નહીં.”
ખેડૂતોની મુખ્ય માંગણીઓ નીચે મુજબ છે :
-
તાત્કાલિક સર્વે હાથ ધરી નુકસાનનું મૂલ્યાંકન કરવું.
-
દર વિઘા દીઠ યોગ્ય આર્થિક સહાય જાહેર કરવી.
-
સરકારી બેંકો અને સહકારી મંડળો દ્વારા વ્યાજમુક્ત લોન પૂરી પાડવી.
-
શિયાળુ વાવેતર માટે બી અને ખાતર સહાયરૂપે ઉપલબ્ધ કરાવવું.
-
નુક્સાનગ્રસ્ત ખેડૂતોને કૃષિ વીમા યોજના હેઠળ તાત્કાલિક વળતર ચૂકવવું.
🌦️ હવામાન વિભાગની ભૂમિકા : અનિશ્ચિત વાદળોની ચાલથી મુશ્કેલી વધી
હવામાન નિષ્ણાતો જણાવે છે કે છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં “વેસ્ટર્ન ડિસ્ટર્બન્સ” અને અરબી સમુદ્રના “ટ્રફ”ના કારણે વાતાવરણ અસ્થિર બન્યું છે. તેની અસર રૂપે અમુક વિસ્તારોમાં અનિયમિત વરસાદ વરસી રહ્યો છે.
ઉપલેટા વિસ્તારમાં પણ અચાનક બનેલા વાદળોના કારણે ટૂંકા સમયગાળામાં 2 થી 3 ઇંચ વરસાદ પડ્યો, જેના કારણે ખેતરો પાણીથી છલકાઈ ગયા.
🌾 આર્થિક કટોકટી : કફોડી પરિસ્થિતિમાં ખેડૂતોની લડત
હાલ ખેડૂતો માટે સૌથી મોટો પ્રશ્ન છે — નવું વાવેતર કેવી રીતે કરવું?
ઘણા ખેડૂતો પાસે પાકનું નુકસાન થઈ જતાં પૂરતા નાણા નથી. અનેક ખેડૂતો પાસે પહેલેથી જ બેંક લોન બાકી છે. જો આ સ્થિતિ લાંબા સમય સુધી રહેશે તો લોનની ચુકવણી પણ મુશ્કેલ બનશે.
સ્થાનિક ખેડૂત કાંતિલાલ ઠાકોર કહે છે, “અમારી પાંચ મહિનાની મહેનત પાણીમાં ગઈ. હવે શિયાળુ પાક માટે બી ખરીદવાનું પણ મુશ્કેલ છે. જો સરકાર સહાય નહીં કરે તો અમે નવા વાવેતર માટે ખેતર ખાલી રાખવું પડશે.”
🚜 કૃષિ અધિકારીઓ અને તંત્રની પ્રાથમિક કાર્યવાહી
ઉપલેટા તાલુકાના કૃષિ અધિકારી આર.એમ. ગઢવીએ જણાવ્યું કે, “અમે સ્થળ પર જઈને ખેડૂતો પાસેથી પ્રાથમિક માહિતી મેળવી છે. અનેક ગામોમાં ખેતરોમાં પાણી ભરાઈ ગયું છે અને મગફળીના સોથ જમીન પર પડી ગયા છે. હાઈ લેવલ સર્વે ટીમ બનાવીને રિપોર્ટ જિલ્લા કક્ષાએ મોકલવામાં આવશે.”
તંત્ર તરફથી આ પણ ખાતરી આપવામાં આવી છે કે નુકસાનના પ્રમાણને આધારે યોગ્ય સહાય માટે રાજ્ય સરકારને રિપોર્ટ મોકલવામાં આવશે.
🌱 કૃષિ વીમા યોજના અને વળતર પ્રક્રિયા
હાલના નિયમ મુજબ, પાક નુકસાનની પરિસ્થિતિમાં કૃષિ વીમા ધરાવતા ખેડૂતોને વીમા કંપની દ્વારા વળતર આપવામાં આવે છે. પરંતુ ઘણા નાના ખેડૂતો પાસે વીમા આવરણ નથી, જેના કારણે તેઓ સહાય માટે સંપૂર્ણપણે સરકાર પર નિર્ભર રહે છે.
ખેડૂતોની માંગ છે કે આવા કમોસમી વરસાદ માટે વિશેષ “તાત્કાલિક રાહત ફંડ” તૈયાર કરવો જોઈએ, જેથી ખેડૂતોને લાંબી પ્રક્રિયા વિના વળતર મળી શકે.
💬 સ્થાનિક પ્રતિનિધિઓનો પ્રતિસાદ
ઉપલેટાના તાલુકા પંચાયત પ્રમુખ દિલીપભાઈ જોષીએ જણાવ્યું કે, “અમે જિલ્લા કલેક્ટરશ્રીને આ બાબતે લેખિતમાં રજૂઆત કરી છે. ખેડૂતોની હાલત ખરાબ છે. જો સહાય વહેલી તકે જાહેર થશે તો ખેડૂત પોતાના પગ પર ઊભા રહી શકે.”
રાજકોટ જિલ્લાના ધારાસભ્યએ પણ જણાવ્યું કે સરકાર આ મામલે ગંભીર છે અને તાત્કાલિક સર્વે હાથ ધરાશે.
🌾 ખેડૂતોની આશા : સરકાર મદદ કરશે એવી અપેક્ષા
હાલમાં ખેડૂતોની તમામ આશા રાજ્ય સરકારના નિર્ણય પર ટકી છે. ઘણા ખેડૂતો કહે છે કે, “અમે કુદરત સામે લડી શકતા નથી, પણ સરકાર અમારી સહાય કરે તો ફરીથી ઉગરી શકીએ.”
કુદરતી આફતો સામે લડતા આ ખેડૂતો માટે હવે સૌથી મોટી જરૂરિયાત છે — ન્યાયી મૂલ્યાંકન અને સમયસર સહાય.
🌿 નિષ્કર્ષ : કુદરતના કોપ વચ્ચે ખેડૂતોની આશા જીવંત રહેવી જોઈએ
ઉપલેટા તાલુકામાં પડેલા કમોસમી વરસાદે ખેડૂત જીવનને ઝંઝોડીને રાખ્યું છે. પરંતુ સાથે સાથે આ દુર્ઘટના એ પણ યાદ અપાવે છે કે ખેડૂતોના સહારા માટે રાજ્ય તંત્રને વધુ મજબૂત નીતિઓની જરૂર છે.
પાંચ મહિના ની મહેનત, લાખો રૂપિયાનો ખર્ચ અને આખી આશા પાણીમાં વહે જતી હોય ત્યારે ખેડૂતના ચહેરા પર નિરાશા જોવી દુખદ છે. છતાંય, ગામના ખેતરોમાં હજી પણ આશાનો એક કિસ્સો દેખાય છે — ખેડૂત હજી હાર માન્યો નથી.
તે સરકારની સહાય, પ્રજાની સમજદારી અને કુદરતની કૃપા સાથે ફરીથી ખેતરમાં હળ ચલાવવાની આશા રાખે છે.
🌧️ “ઉપલેટા ના ખેતરોમાં ફરી ઉગે આશાનું બીજ — જો સરકાર હાથ ધરે સહાયનો.” 🌾
