રાજકોટ/જૂનાગઢ, તા. —
સૌરાષ્ટ્રના ખેડૂતો માટે રાહતના સમાચાર સામે આવ્યા છે. રાજકોટ અને જૂનાગઢ જિલ્લાના કુલ 47 ગામોને સિંચાઈનું પાણી પૂરું પાડતી સૌરાષ્ટ્રની સૌથી મોટી એવી ભાદર કેનાલમાં આજે રવિ પાકના પિયત માટે પાણી છોડવામાં આવ્યું છે. ચોમાસા દરમિયાન વધુ વરસાદના કારણે મોટા પ્રમાણમાં પાકને નુકસાન ભોગવવું પડ્યું હતું, ત્યારે હવે રવિ પાક પર આશા રાખીને બેઠેલા ખેડૂતો માટે ભાદર સિંચાઈ વિભાગનો આ નિર્ણય આશીર્વાદરૂપ સાબિત થયો છે.

ભાદર ડેમમાં પૂરતો જળભંડાર, ખેડૂતોને મળશે છ પાણ

ભાદર ડેમની કુલ સપાટી 34 ફૂટની છે, જ્યારે હાલ ડેમમાં 33.60 ફૂટ જેટલો પાણીનો જથ્થો ઉપલબ્ધ હોવાનું સિંચાઈ વિભાગે જણાવ્યું છે. અંદાજે 6450 એમસીએફટી પાણી હાલ ડેમમાં હયાત છે, જેમાંથી રવિ પાકના પિયત માટે બે હજાર એમસીએફટી પાણી અનામત રાખવામાં આવ્યું છે. આ અનામત જથ્થામાંથી ખેડૂતોને રવિ સિઝન દરમિયાન કુલ છ પાણ આપવામાં આવશે, જ્યારે ઉભા પાક માટે ત્રણ અંર (અરાઉન્ડ) પાણ આપવાનું આયોજન છે.

સૌરાષ્ટ્રનો બીજા નંબરનો સૌથી મોટો ડેમ

ઈ.સ. 1954માં સિંચાઈના હેતુસર ભાદર ડેમનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. તે સમયના રૂ. 454.75 લાખના ખર્ચે તૈયાર થયેલો આ ડેમ આજે પણ સૌરાષ્ટ્રના સિંચાઈ તંત્રનો મહત્વપૂર્ણ આધારસ્તંભ ગણાય છે. ભાદર ડેમની કુલ પાણી સંગ્રહ ક્ષમતા 6648 એમસીએફટી છે અને તે સૌરાષ્ટ્રનો બીજા નંબરનો સૌથી મોટો ડેમ છે. વર્ષો દરમિયાન આ ડેમે અનેક જિલ્લાઓના ખેડૂતોના ખેતરોને પાણી આપીને ખેતીને જીવંત રાખી છે.

195 કિ.મી. લાંબી કેનાલ: સૌરાષ્ટ્રની સૌથી મોટી કેનાલ

ભાદર ડેમની કેનાલ પણ પોતે એક વિશેષતા ધરાવે છે. લગભગ 195 કિલોમીટર લાંબી આ કેનાલ સૌરાષ્ટ્રની સૌથી મોટી કેનાલ તરીકે ઓળખાય છે. આ કેનાલ મારફતે રાજકોટ અને જૂનાગઢ જિલ્લાના કુલ 47 ગામોની લગભગ 26,842 હેક્ટર જમીનને સિંચાઈનું પાણી પૂરું પાડવામાં આવે છે. ખેતી આધારિત અર્થતંત્ર માટે આ કેનાલ જીવનરેખા સમાન છે.

વધુ વરસાદે ચોમાસુ પાકને ફટકો

ચાલુ વર્ષે સૌરાષ્ટ્રમાં સરેરાશ કરતાં ઘણો વધુ વરસાદ પડ્યો હતો. ભારે વરસાદ અને પાણી ભરાવાના કારણે અનેક વિસ્તારોમાં ચોમાસુ પાક બગડી ગયો હતો અથવા તો સંપૂર્ણપણે નિષ્ફળ ગયો હતો. ખાસ કરીને કપાસ, મગફળી અને અન્ય ખરીફ પાકોને મોટું નુકસાન થયું હતું. આવા સંજોગોમાં ખેડૂતો માટે આર્થિક સંકટ ઊભું થયું અને તમામ આશા હવે રવિ પાક પર જ કેન્દ્રિત થઈ ગઈ હતી.

ખેડૂતોની આતુરતાનો અંત: કેનાલમાં પાણી છોડાયું

ચોમાસુ પાક નિષ્ફળ જતા ખેડૂતો લાંબા સમયથી ભાદર કેનાલમાં પાણી છોડવાની રાહ જોઈ રહ્યા હતા. આજે ભાદર સિંચાઈ વિભાગ દ્વારા કેનાલમાં પાણી છોડવામાં આવતા ખેડૂતોમાં ખુશી અને ઉત્સાહ જોવા મળ્યો હતો. ઘણા ગામોમાં ખેડૂતો કેનાલ પાસે પહોંચી પાણી છોડાતું જોઈને સંતોષની લાગણી અનુભવી રહ્યા હતા.

સિંચાઈ વિભાગનો સ્પષ્ટ પ્લાન

આ અંગે ભાદર ડેમના ઈજનેર નિર્મલ સિંધલે માહિતી આપતા જણાવ્યું હતું કે, “હાલ ભાદર ડેમમાં પૂરતો પાણીનો જથ્થો ઉપલબ્ધ છે. કુલ 27 હજાર હેક્ટર સિંચાઈ લાયક જમીનમાંથી પ્રથમ તબક્કામાં આશરે 8 હજાર હેક્ટર માટે આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. હાલમાં 2700 હેક્ટર જેટલી જમીન માટે ખેડૂતો દ્વારા પિયત માટેના ફોર્મ ભરવામાં આવ્યા હોવાથી આજે કેનાલમાં પાણી છોડવાનો નિર્ણય લેવાયો છે.”

તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે પાણીનું વિતરણ નિયંત્રિત અને આયોજનબદ્ધ રીતે કરવામાં આવશે, જેથી તમામ લાભાર્થી ખેડૂતોને ન્યાયસંગત રીતે પાણી મળી રહે અને અંતિમ ખેતર સુધી પૂરતો પુરવઠો પહોંચે.

રવિ પાક માટે નવી આશા

રવિ સિઝનમાં ઘઉં, જીરુ, ચણા, ડુંગળી, લસણ સહિતના પાકોનું વાવેતર કરવામાં આવે છે. આ પાકો માટે સમયસર અને પૂરતું પિયત મળવું અત્યંત જરૂરી હોય છે. ભાદર કેનાલમાં પાણી છોડાતા હવે ખેડૂતો આત્મવિશ્વાસ સાથે રવિ પાકનું આયોજન કરી શકશે. ખાસ કરીને ઘઉં અને જીરુ જેવા પાકોમાં ઉત્પાદન વધવાની શક્યતા ખેડૂતો વ્યક્ત કરી રહ્યા છે.

ગ્રામ્ય અર્થતંત્રને મળશે વેગ

સિંચાઈનું પાણી મળવાથી માત્ર પાક ઉત્પાદન જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર ગ્રામ્ય અર્થતંત્રને વેગ મળશે. ખેતી આધારિત મજૂરી, વેપાર અને સહાયક પ્રવૃત્તિઓમાં પણ ગતિ આવશે. સ્થાનિક બજારોમાં લેવડદેવડ વધશે અને ખેડૂતોની આવકમાં સુધારો થવાની આશા સેવાઈ રહી છે.

પાણીનો સમજદારીપૂર્વક ઉપયોગ કરવાની અપીલ

સિંચાઈ વિભાગ દ્વારા ખેડૂતોને પાણીનો સંયમપૂર્વક અને સમજદારીપૂર્વક ઉપયોગ કરવા અપીલ કરવામાં આવી છે. અનાવશ્યક પાણી વેડફાટ ન થાય અને તમામ ખેડૂતોને પૂરતો લાભ મળે તે માટે નક્કી કરેલા શેડ્યૂલ અનુસાર જ પિયત કરવા સૂચના આપવામાં આવી છે. સાથે જ, કેનાલના તટબંધોને નુકસાન ન થાય અને પાણી ચોરી જેવી ઘટનાઓ ન બને તે માટે પણ સાવચેતી રાખવા જણાવાયું છે.

ભવિષ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ સિંચાઈ પ્રોજેક્ટ

ભાદર ડેમ અને તેની કેનાલ માત્ર હાલના રવિ પાક માટે જ નહીં, પરંતુ ભવિષ્યની ખેતી માટે પણ અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. હવામાનમાં આવતા ફેરફારો અને અનિશ્ચિત વરસાદી પેટર્નને જોતા, આવા મોટા સિંચાઈ પ્રોજેક્ટો ખેડૂતો માટે સુરક્ષા કવચ સમાન બની રહ્યા છે.

ખેડૂતોમાં સંતોષ અને આશાવાદ

કેનાલમાં પાણી છોડાતા ખેડૂતોમાં સંતોષની લાગણી જોવા મળી રહી છે. ઘણા ખેડૂતોનું કહેવું છે કે જો સમયસર પિયત મળે તો રવિ પાકમાં થયેલા ખર્ચની ભરપાઈ થવાની સાથે નુકસાનની અસર પણ ઓછી થશે. ચોમાસામાં થયેલા નુકસાન બાદ આ પાણી ખેડૂતો માટે નવી આશા લઈને આવ્યું છે.

નિષ્કર્ષ

રાજકોટ અને જૂનાગઢ જિલ્લાના 47 ગામોને સિંચાઈ પૂરું પાડતી ભાદર કેનાલમાં રવિ પાક માટે પાણી છોડવાનો નિર્ણય ખેડૂતો માટે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ સાબિત થયો છે. પૂરતો જળભંડાર, આયોજનબદ્ધ વિતરણ અને વિભાગની સતર્કતા સાથે જો આ સિઝન સફળ રહે તો રવિ પાકથી ખેડૂતોને મોટી રાહત મળશે. હવે સૌની નજર રવિ પાકના વિકાસ અને આવનારા દિવસોમાં કેનાલ મારફતે મળતા પાણીના યોગ્ય ઉપયોગ પર ટકી છે.