શાંતિ પહેલાનો તણાવ – બેઠકની શરૂઆત
દિવાળીના તહેવારો નજીક હતા. સૌરાષ્ટ્રના પાટનગર ગણાતા રાજકોટ શહેરના લોકો ઉત્સવના ઉમંગમાં તરબોળ થવાની તૈયારી કરી રહ્યા હતા. રાજકોટ મહાનગરપાલિકા (RMC)ના ભવ્ય ભવનમાં પણ આ જ ઉત્સવના ભાગરૂપે ‘દિવાળી કાર્નિવલ’ના આયોજન માટે એક મહત્વપૂર્ણ બેઠક બોલાવવામાં આવી હતી. માહોલ આમ તો રચનાત્મક અને ઉત્સાહભર્યો હોવો જોઈતો હતો, પરંતુ કોર્પોરેશનના કોન્ફરન્સ હોલની ઠંડી હવામાં એક અદ્રશ્ય તણાવ વ્યાપેલો હતો. આ તણાવ હતો સત્તાના બે કેન્દ્રો વચ્ચેના શીતયુદ્ધનો, જે ગમે ત્યારે જ્વાળામુખી બનીને ફાટી નીકળવાની તૈયારીમાં હતો.
બેઠકમાં શહેર ભાજપના પ્રમુખ મુકેશ દોશી, મેયર ડૉ. નયનાબેન પેઢડિયા, રાજકોટ પશ્ચિમના ધારાસભ્ય ડૉ. દર્શિતાબેન શાહ, સ્ટેન્ડિંગ કમિટીના ચેરમેન સહિતના પદાધિકારીઓ અને અધિકારીઓ હાજર હતા. સૌના ચહેરા પર ગંભીરતા હતી, પરંતુ એ ગંભીરતા કામના ભાર કરતાં વધુ આંતરિક જૂથવાદ અને અહંકારના ટકરાવની ચાડી ખાતી હતી. છેલ્લા કેટલાક સમયથી રાજકોટ ભાજપમાં બધું સમુસૂતરું ચાલી રહ્યું ન હતું. ખાસ કરીને, મેયર નયનાબેનના એકપક્ષીય અને કડક નિર્ણયોને કારણે પાર્ટીના જ કોર્પોરેટરો અને પદાધિકારીઓમાં ગણગણાટ શરૂ થયો હતો. આ ગણગણાટ આજે વિસ્ફોટમાં પરિણમવાનો હતો, જેની કોઈને કલ્પના નહોતી.
પ્રકરણ 2: એક ‘ટૂંકારો’ અને વિસ્ફોટનો ક્ષણ
બેઠકનો દોર આગળ વધ્યો. દિવાળી કાર્નિવલના સ્થળ, આયોજન, બજેટ અને કાર્યક્રમોની રૂપરેખા પર ચર્ચા ચાલી રહી હતી. દરેક વ્યક્તિ પોતપોતાના સૂચનો આપી રહી હતી. આ દરમિયાન, ધારાસભ્ય ડૉ. દર્શિતાબેન શાહે, જેઓ રાજકોટ પશ્ચિમ જેવી મહત્વપૂર્ણ બેઠકનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે (જે ભૂતકાળમાં ખુદ નરેન્દ્ર મોદી અને વિજય રૂપાણી જેવા દિગ્ગજોની કર્મભૂમિ રહી છે), કાર્નિવલના આયોજન અંગે એક મહત્વપૂર્ણ અને વ્યવહારુ સૂચન રજૂ કર્યું. એક ચૂંટાયેલા જનપ્રતિનિધિ તરીકે, તેમને અપેક્ષા હતી કે તેમના સૂચનને ગંભીરતાથી લેવામાં આવશે અને તેના પર વિચાર-વિમર્શ થશે.
પરંતુ, બન્યું એનાથી તદ્દન વિપરીત. મેયર ડૉ. નયનાબેન પેઢડિયાએ, જેઓ શહેરના પ્રથમ નાગરિક અને મનપાના સર્વોચ્ચ પદાધિકારી છે, ધારાસભ્યના સૂચનને ગણકાર્યા વિના, અત્યંત ટૂંકા અને કથિત રીતે અપમાનજનક સ્વરમાં જવાબ આપ્યો. પ્રત્યક્ષદર્શીઓના મતે, એ માત્ર જવાબ નહોતો, એ એક ‘ટૂંકારો’ હતો – સત્તાના મદમાં પોતાના જ પક્ષના સાથીને જાહેરમાં ઉતારી પાડવાનો પ્રયાસ. આ એક નાનકડી ચિનગારી હતી, જેણે દારૂગોળાના ઢગલામાં આગ લગાડી દીધી.
ડૉ. દર્શિતાબેન શાહ, જેઓ વ્યવસાયે ડૉક્ટર છે અને શાંત સ્વભાવના માનવામાં આવે છે, તેમના માટે આ જાહેર અપમાન અસહ્ય હતું. તેમના મગજનો બાટલો ફાટ્યો. તેમણે તરત જ મેયરના વર્તન સામે તીવ્ર વાંધો ઉઠાવ્યો. તેમણે સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું કે તેઓ કોઈ સામાન્ય કાર્યકર નથી, પરંતુ જનતા દ્વારા ચૂંટાયેલા ધારાસભ્ય છે અને તેમની સાથે આ રીતે વાત ન કરી શકાય. જોતજોતામાં, રચનાત્મક ચર્ચા માટે બોલાવાયેલી બેઠક ‘તૂં-તૂ, મેં-મેં’ના અખાડામાં ફેરવાઈ ગઈ. બંને મહિલા નેતાઓ વચ્ચે ઉગ્ર શાબ્દિક ટપાટપી શરૂ થઈ ગઈ. શહેર પ્રમુખ અને અન્ય સિનિયર નેતાઓની હાજરીમાં જ જે દ્રશ્યો સર્જાયા, તેણે રાજકોટ ભાજપમાં શિસ્તના તમામ દાવાઓની પોલ ખોલી નાખી. વાતાવરણ એટલું તંગ બની ગયું કે અધિકારીઓ પણ સ્તબ્ધ થઈ ગયા. દિવાળીના દીવડાઓ પ્રગટે તે પહેલાં જ રાજકોટના રાજકીય આંગણે અહંકારના ફટાકડા ફૂટી ચૂક્યા હતા.
પ્રકરણ 3: માત્ર એક ઘટના નહીં, મહિનાઓનો સંચિત રોષ
આ વિસ્ફોટ કોઈ એક ઘટનાનું પરિણામ નહોતો. તેની પાછળ મેયર નયનાબેનની કાર્યશૈલી અને તેમના દ્વારા લેવાયેલા વિવાદાસ્પદ નિર્ણયોની લાંબી શૃંખલા જવાબદાર હતી. આક્ષેપો મુજબ, મેયર બન્યા પછી નયનાબેન મહાનગરપાલિકાને જાણે પોતાની અંગત પેઢી સમજીને ચલાવી રહ્યા હતા.
-
ડ્રાઈવરોને છૂટા કરવાનો વિવાદ: આ ઘટનાના થોડા સમય પહેલા જ મેયરે મનપાના વર્ષો જૂના અને અનુભવી ડ્રાઈવરોને કોઈ સ્પષ્ટ કારણ વિના છૂટા કરી દીધા હતા. આ નિર્ણયથી માત્ર ડ્રાઈવરોમાં જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર કર્મચારી આલમમાં ભય અને અસંતોષનો માહોલ ફેલાયો હતો. આ નિર્ણય લેતા પહેલા તેમણે કોઈ સમિતિ કે પદાધિકારી સાથે ચર્ચા કરવાની તસ્દી લીધી ન હતી. આ ઘટનાને તેમના ‘આત્મમરજી’ અને ‘એકહથ્થુ’ શાસનના પ્રથમ સંકેત તરીકે જોવામાં આવી.
-
કોર્પોરેટરોની અવગણના: માત્ર વિપક્ષ જ નહીં, પરંતુ ભાજપના પોતાના જ કોર્પોરેટરો, ખાસ કરીને મહિલા કોર્પોરેટરોમાં મેયર પ્રત્યે ભારે નારાજગી હતી. અંદરખાને થતી ચર્ચાઓ મુજબ, મેયર કોઈની વાત સાંભળવા તૈયાર ન હતા. જો કોઈ કોર્પોરેટર પોતાના વોર્ડની સમસ્યા લઈને જાય, તો તેને યોગ્ય પ્રતિસાદ મળતો ન હતો. ઘણી મહિલા કોર્પોરેટરોએ નામ ન આપવાની શરતે જણાવ્યું હતું કે, “મેયરસાહેબને જે ન ગમે, તેનું તેઓ ગમે ત્યારે, ગમે તેની હાજરીમાં અપમાન કરી નાખે છે. જાણે અમે ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ નહીં, પણ તેમના હાથ નીચે કામ કરતા કર્મચારીઓ હોઈએ.”
-
સંકલનનો સંપૂર્ણ અભાવ: શાસનની ગાડી ત્યારે જ સુવ્યવસ્થિત ચાલે છે જ્યારે સંગઠન અને શાસકીય પાંખ વચ્ચે યોગ્ય સંકલન હોય. પરંતુ રાજકોટમાં આ સંકલનનો સદંતર અભાવ જોવા મળી રહ્યો હતો. મેયર પોતાના નિર્ણયો જાતે જ લેતા અને તેની જાણકારી પાર્ટીના પ્રમુખ કે અન્ય પદાધિકારીઓને પાછળથી મળતી. આનાથી પાર્ટીની છબી ખરડાઈ રહી હતી અને કાર્યકરોમાં પણ ખોટો સંદેશ જઈ રહ્યો હતો.
આમ, ધારાસભ્ય દર્શિતાબેન શાહ સાથેનો ઝઘડો એ માત્ર બે વ્યક્તિઓ વચ્ચેનો ઝઘડો નહોતો, પરંતુ મેયરની કાર્યશૈલી સામે લાંબા સમયથી દબાયેલા અસંતોષનો જાહેરમાં થયેલો પ્રચંડ વિસ્ફોટ હતો.
પ્રકરણ 4: સત્તાનો સંઘર્ષ – મેયર પદ vs. ધારાસભ્ય પદ
આ સમગ્ર ઘટનાક્રમને સમજવા માટે રાજકોટના રાજકારણમાં સત્તાના સમીકરણોને સમજવા જરૂરી છે.
-
મેયર (શહેરના પ્રથમ નાગરિક): મેયર પદ એ શહેરના શાસનનું કેન્દ્ર છે. મહાનગરપાલિકાનું સંપૂર્ણ તંત્ર, બજેટ અને વિકાસના કાર્યો સીધા મેયરના નેતૃત્વ હેઠળ આવે છે. આથી, આ પદ અત્યંત શક્તિશાળી માનવામાં આવે છે. ડૉ. નયનાબેન પેઢડિયા આ પદ પર હોવાથી પોતાને શહેરના સર્વેસર્વા માનતા હોય તે સ્વાભાવિક છે.
-
ધારાસભ્ય (વિધાનસભાના પ્રતિનિધિ): બીજી તરફ, ધારાસભ્ય રાજ્ય સરકારમાં શહેરનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. ડૉ. દર્શિતાબેન શાહ માત્ર ધારાસભ્ય નથી, પરંતુ તેઓ જે બેઠક (રાજકોટ-69, પશ્ચિમ) પરથી ચૂંટાયા છે, તે ભાજપ માટે પ્રતિષ્ઠાનો વિષય છે. આ બેઠક પરથી જીતીને નરેન્દ્ર મોદી મુખ્યમંત્રી અને વિજય રૂપાણી મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. આથી, આ બેઠકના ધારાસભ્યનું કદ અને વજન પાર્ટીમાં હંમેશા વધારે રહે છે. ધારાસભ્ય તરીકે શહેરના વિકાસ માટે સરકારમાંથી ગ્રાન્ટ લાવવાની અને નીતિ-નિર્માણમાં ભૂમિકા ભજવવાની તેમની જવાબદારી છે.
આમ, એક તરફ શહેરના શાસનની ધુરા સંભાળતા મેયર હતા, તો બીજી તરફ રાજ્ય સરકારમાં શહેરનો અવાજ બુલંદ કરતા ધારાસભ્ય. જ્યારે બંને પદાધિકારીઓ વચ્ચે અહંકારનો ટકરાવ થાય, ત્યારે વિકાસના કાર્યો અવરોધાય છે અને શાસનતંત્રમાં ગૂંચવણ ઊભી થાય છે. આ ઝઘડો સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે બંને નેતાઓ પોતાની ‘લક્ષ્મણ રેખા’ ભૂલીને એકબીજાના કાર્યક્ષેત્રમાં વર્ચસ્વ સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા.
પ્રકરણ 5: ભાજપની શિસ્તબદ્ધ પાર્ટીની છબી પર પ્રશ્નાર્થ
ભારતીય જનતા પાર્ટી હંમેશા પોતાની જાતને એક ‘શિસ્તબદ્ધ’ અને ‘કેડર-બેઝ્ડ’ પાર્ટી તરીકે પ્રોજેક્ટ કરે છે. પાર્ટીમાં આંતરિક મતભેદો હોઈ શકે છે, પરંતુ તેને જાહેરમાં પ્રદર્શિત કરવાની સખત મનાઈ હોય છે. કોઈપણ વિવાદને પાર્ટીના આંતરિક મંચ પર જ ઉકેલવામાં આવે છે. પરંતુ રાજકોટમાં બનેલી આ ઘટનાએ પાર્ટીની આ છબી પર ગંભીર પ્રશ્નાર્થचिહ્ન લગાવી દીધું છે.
શહેર પ્રમુખની હાજરીમાં જ બે ઉચ્ચ મહિલા પદાધિકારીઓનું આ રીતે જાહેરમાં બાખડવું એ પાર્ટીની આંતરિક લોકશાહીની નિષ્ફળતા અને નેતૃત્વની નબળી પકડ દર્શાવે છે. આ ઘટનાના પડઘા માત્ર રાજકોટ પૂરતા સીમિત નહીં રહે, પરંતુ ગાંધીનગર અને દિલ્હી સુધી પણ સંભળાશે. પ્રદેશ પ્રમુખ સી.આર. પાટીલ, જેઓ શિસ્તના અત્યંત આગ્રહી માનવામાં આવે છે, તેઓ આ ઘટનાને કઈ રીતે લેશે તે જોવું રહ્યું. શું બંને નેતાઓને ઠપકો આપવામાં આવશે? શું તેમની પાસેથી ખુલાસો માંગવામાં આવશે? કે પછી ચૂંટણીઓ નજીક ન હોવાથી મામલાને થાળે પાડી દેવામાં આવશે? આ તમામ સવાલો હાલ રાજકોટના રાજકીય વર્તુળોમાં ચર્ચાઈ રહ્યા છે.
પ્રકરણ 6: શહેરના વિકાસ અને જનતા પર અસર
જ્યારે શાસકો અંદરોઅંદર લડવામાં વ્યસ્ત હોય, ત્યારે તેની સૌથી માઠી અસર શહેરના વિકાસ અને સામાન્ય જનતા પર પડે છે.
-
નીતિ વિષયક નિર્ણયોમાં વિલંબ: મેયર અને ધારાસભ્ય વચ્ચેનો સંઘર્ષ વિકાસના પ્રોજેક્ટોની મંજૂરીમાં વિલંબ કરાવી શકે છે. ધારાસભ્ય દ્વારા સૂચવાયેલા કામોને મેયર દ્વારા અટકાવવામાં આવે અથવા મેયર દ્વારા શરૂ કરાયેલા પ્રોજેક્ટમાં ધારાસભ્ય સરકારમાંથી મળતી મદદમાં અવરોધ ઊભો કરે તેવી શક્યતાઓ નકારી શકાય નહીં.
-
અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓમાં ગૂંચવણ: વહીવટી તંત્ર માટે આ સ્થિતિ સૌથી વધુ કફોડી હોય છે. તેમણે કોનું સાંભળવું અને કોનું નહીં, તે નક્કી કરવું મુશ્કેલ બની જાય છે. આનાથી વહીવટીતંત્રની કાર્યક્ષમતા ઘટે છે અને ભ્રષ્ટાચારને પ્રોત્સાહન મળે છે.
-
જનતાનો વિશ્વાસઘાત: રાજકોટની જનતાએ ભાજપને વિકાસના નામે પ્રચંડ બહુમતીથી ચૂંટીને શાસન સોંપ્યું છે. જનતાને અપેક્ષા હોય છે કે તેમના પ્રતિનિધિઓ સાથે મળીને શહેરની સમસ્યાઓ જેવી કે પાણી, ગટર, રસ્તા, ટ્રાફિક વગેરેનું નિરાકરણ લાવશે. પરંતુ જ્યારે આ જ પ્રતિનિધિઓ અંગત અહંકાર અને સત્તાની લડાઈમાં વ્યસ્ત થઈ જાય, ત્યારે તે જનતાના વિશ્વાસ સાથેનો સીધો દગો છે.
પ્રકરણ 7: સમાપન – આગળ શું?
રાજકોટ ભાજપમાં લાગેલી આ આગને ઠારવી એ હવે પ્રદેશ નેતૃત્વ માટે એક મોટો પડકાર છે. આ ઘટનાએ સ્પષ્ટ કરી દીધું છે કે રાજકોટમાં જૂથવાદ ચરમસીમાએ છે અને જો તેને સમયસર કાબૂમાં લેવામાં નહીં આવે, તો તેના પરિણામો પાર્ટીએ ભવિષ્યમાં ભોગવવા પડી શકે છે.
આગામી દિવસોમાં સંભવિતપણે નીચે મુજબના ઘટનાક્રમ જોવા મળી શકે છે:
-
પ્રદેશ નેતૃત્વની દરમિયાનગીરી: પ્રદેશ પ્રમુખ સી.આર. પાટીલ અથવા સંગઠન મહામંત્રી દ્વારા બંને મહિલા નેતાઓને ગાંધીનગર ખાતે બોલાવીને તેમની સાથે ચર્ચા કરવામાં આવી શકે છે અને મામલો થાળે પાડવાનો પ્રયાસ થઈ શકે છે.
-
સમાધાન અને દેખાડો: કદાચ બંને નેતાઓને સાથે બેસાડીને, મીડિયા સમક્ષ હાથ મિલાવીને ‘સબ કુછ ઠીક હૈ’નો દેખાડો કરવામાં આવે. પરંતુ મનમાં લાગેલી ગાંઠ અને અહંકારનો ઘા એટલી સરળતાથી રુઝાશે નહીં.
-
ભવિષ્યના રાજકીય સમીકરણો: આ ઘટનાની અસર બંને નેતાઓના રાજકીય ભવિષ્ય પર પડી શકે છે. પાર્ટી તેમના પ્રદર્શન અને વર્તણૂક પર બારીકાઈથી નજર રાખશે. ભવિષ્યમાં ટિકિટ વહેંચણી કે સંગઠનમાં પદ આપતી વખતે આ કડવા અનુભવને ચોક્કસપણે ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે.
અંતે, દિવાળીના પ્રકાશ પર્વ પહેલા રાજકોટના રાજકારણમાં જે અંધકારમય વાદળો છવાયા છે, તે શહેરના ભવિષ્ય માટે શુભ સંકેત નથી. આ લડાઈ માત્ર બે મહિલા નેતાઓની નથી, પરંતુ આ લડાઈ છે શિસ્ત અને અરાજકતા વચ્ચેની, સંકલન અને સંઘર્ષ વચ્ચેની, અને લોકસેવા અને અહંકાર વચ્ચેની. રાજકોટની જનતા આશા રાખી રહી છે કે તેમના નેતાઓ અંગત મતભેદો ભૂલીને શહેરના વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે, નહિંતર ઇતિહાસ સાક્ષી છે કે જે શાસકો જનતાની સમસ્યાઓ કરતાં પોતાના ઝઘડાઓને વધુ મહત્વ આપે છે, જનતા તેમને લાંબો સમય સત્તા પર રહેવા દેતી નથી.
