શહીદ-એ-આઝમ ભગતસિંહ : ભારતની સ્વતંત્રતા માટે બળિદાન આપનાર અમર યુવાન ક્રાંતિકારી

ભારતના સ્વતંત્રતા આંદોલનની લાંબી અને કઠિન સફરમાં અનેક યુવાનોએ પોતાના લોહી અને પ્રાણ અર્પણ કર્યા હતા. એમાં સૌથી તેજસ્વી નામ છે – શહીદ-એ-આઝમ ભગતસિંહ. આજના યુવાનો માટે તેઓ પ્રેરણાસ્તંભ છે. તેમના જીવનની સફર માત્ર 23 વર્ષની હતી, પરંતુ એ ટૂંકા જીવનમાં તેમણે જે વિચારો, કાર્ય અને બળિદાન આપ્યું તે ભારતના ઈતિહાસમાં સુવર્ણાક્ષરે લખાયેલું છે.

જન્મ અને પરિવાર

28 સપ્ટેમ્બર, 1907ના રોજ લયલપુર જિલ્લાના બંગા ગામમાં (આજના પાકિસ્તાનમાં) ભગતસિંહનો જન્મ થયો. તેમના પિતાનું નામ સરદાર કિશનસિંહ અને માતાનું નામ વિદ્યાવતી કૌર હતું. ઘરનું વાતાવરણ દેશભક્તિથી ભરેલું હતું. તેમના પિતા અને કાકા પોતે જ અંગ્રેજ શાસન સામે લડત આપતા હતા. એટલે ભગતસિંહના લોહીમાં દેશપ્રેમ જન્મથી જ સમાયેલો હતો.

તેમના કુટુંબે હંમેશા સ્વતંત્રતાને સર્વોચ્ચ મૂલ્ય માન્યું. બાળપણથી જ તેઓ દેશભક્તિ ગીતો સાંભળીને ઉછર્યા. નાનપણમાં જ તેઓ ખેતરમાં ખેતરિયાઓ સાથે વાત કરતા, ગામના લોકોને એકતા માટે પ્રોત્સાહિત કરતા.

જલીયાવાલા બાગની ઘટના : બાળ મન પર પ્રભાવ

13 એપ્રિલ, 1919ના રોજ જલીયાવાલા બાગનો કાળા દિવસ આવ્યો. જનરલ ડાયરએ હજારો નિર્દોષ લોકોને નિશાન બનાવીને ગોળીઓ ચલાવવાની આજ્ઞા આપી. રક્તરંજિત ધરતી જોઈને ભગતસિંહનું નાનું હૃદય હચમચી ગયું.

જ્યારે તેઓ ઘટના સ્થળે ગયા ત્યારે ત્યાં લોહીના ડાઘ, બુલેટના નિશાન અને નિર્દોષોના મૃતદેહો જોઈને તેઓએ મનમાં સંકલ્પ કર્યો –
“હું આ અંગ્રેજ શાસકોને ભારતમાંથી ભગાડીને જ શ્વાસ લઉં.”

આ સંકલ્પે તેમને ક્રાંતિકારી માર્ગે આગળ ધપાવ્યા.

અભ્યાસ અને વિચારશીલતા

ભગતસિંહ ખૂબ તેજસ્વી વિદ્યાર્થી હતા. લાહોરની નૅશનલ કોલેજમાં ભણતા સમયે તેમને રાજકીય વિચારધારાઓ, ક્રાંતિના સિદ્ધાંતો અને વિશ્વના અન્ય ક્રાંતિકારીઓની જીવનકથાઓનો અભ્યાસ કર્યો.

તેમણે માર્ક્સવાદ, લેનીનવાદ અને સામ્યવાદી વિચારોને ઊંડાણપૂર્વક વાંચ્યા.
તેઓને લાગ્યું કે માત્ર પ્રાર્થના કે વિનંતીથી અંગ્રેજો ભારત છોડશે નહીં, તેના માટે સશસ્ત્ર ક્રાંતિ જરૂરી છે.
તેમની કલમમાં એટલો જ જ્વાલા હતો જેટલો હાથમાં હથિયારમાં.

તેમણે અનેક લેખો અને પત્રો લખીને યુવાનોને જાગૃત કર્યા.

ક્રાંતિકારી સંગઠનમાં પ્રવેશ

ભગતસિંહે પોતાના યુવાન વયે જ **હિન્દુસ્તાન સોશિયલિસ્ટ રિપબ્લિકન એસોસિએશન (HSRA)**માં જોડાયા. અહીં તેમને સમાન વિચારધારા ધરાવતા મિત્રો મળ્યા.

સુખદેવ
રાજગુરુ
ચંદ્રશેખર આઝાદ
બટુકેશ્વર દત્ત

આ સૌ સાથે મળી તેમણે બ્રિટિશ સામ્રાજ્યને લલકારવા માટે અનેક આયોજન કર્યા.

લાલા લજપતરાયની હત્યાનો બદલો

1928માં લાહોરમાં સાઇમન કમિશન સામે વિરોધ પ્રદર્શન દરમ્યાન બ્રિટિશ પોલીસ અધિકારી જેમ્સ સ્કોટએ લાલા લજપતરાય પર ક્રૂર લાઠીચાર્જ કર્યો. આ ઘટનાથી આઝાદીનું સિંહ, લાલા લજપતરાય, ગંભીર રીતે ઘાયલ થઈ અંતે શહીદ થયા.

આ દ્રશ્યએ ભગતસિંહ, સુખદેવ અને રાજગુરુના હ્રદયમાં આગ પ્રગટાવી.
તેમણે કસમ ખાધી કે લાલા લજપતરાયના લોહીનો બદલો લેશે.

17 ડિસેમ્બર, 1928ના રોજ તેઓએ સેન્ડર્સ નામના પોલીસ અધિકારીને ગોળી મારીને મોતને ઘાટ ઉતાર્યો.
આ કામગીરીએ સમગ્ર ભારતના યુવાનોમાં જ્વાલા પ્રગટાવી.

દિલ્હી સેન્ટ્રલ એસેમ્બલી બોમ્બ કાંડ

भगतસિંહ અને બટુકેશ્વર દત્તે 8 એપ્રિલ, 1929ના રોજ દિલ્હી સેન્ટ્રલ એસેમ્બલીમાં બોમ્બ ફેંક્યો.

પરંતુ આ બોમ્બ જાન લેવા માટે નહોતો, માત્ર બહેરા અંગ્રેજ શાસન સાંભળે તે માટે હતો.
બોમ્બ ફેંક્યા બાદ બંનેએ ભાગ્યા નહીં. ત્યાં જ “ઇન્કલાબ જિંદાબાદ”ના નારા લગાવ્યા અને અંગ્રેજ પોલીસને પોતાની ધરપકડ કરવાની છૂટ આપી.

આ ઘટનાએ સમગ્ર વિશ્વમાં બ્રિટિશ સામ્રાજ્યની સામે ભારતની યુવાનીની હિંમત બતાવી.

જેલમાં ક્રાંતિનો સંદેશ

જેલમાં રહેલા ભગતસિંહે અનેક પુસ્તકોનો અભ્યાસ કર્યો.
તેમણે પોતાના વિચારોને પત્રો અને લેખો દ્વારા બહાર પહોંચાડ્યા.
જેલમાં રાજકીય કેદીઓને સારી સુવિધાઓ મળે તે માટે તેમણે ઉપવાસ આંદોલન પણ કર્યું.

તેમના આંદોલનથી આખા દેશમાં બ્રિટિશ સરકાર સામે ગુસ્સો ફાટી નીકળ્યો.

શહીદી

અંતે, અંગ્રેજ સરકારે ભગતસિંહ, સુખદેવ અને રાજગુરુને 23 માર્ચ, 1931ના રોજ લાહોર જેલમાં ફાંસી આપી.

તેમણે મૃત્યુને હસતાં-હસતાં સ્વીકારી લીધું. ફાંસીના ફંદા પર ચડતા પહેલાં પણ તેઓ “ઇન્કલાબ જિંદાબાદ”ના નારા લગાવતા હતા.

વિચારો અને વારસો

भगतસિંહના વિચારો આજેય યુવાનોને પ્રેરણા આપે છે :

સાચી આઝાદી માત્ર શાસકોને હટાવવાથી નહીં, પરંતુ ગરીબી, અજ્ઞાનતા અને અંધશ્રદ્ધા દૂર કરવામાં છે.
સમાજમાં સમાનતા, ભાઈચારું અને ન્યાય સ્થાપિત થવો જોઈએ.
યુવાનોને માત્ર પોતાની જાત માટે નહીં, પરંતુ સમાજ અને રાષ્ટ્ર માટે જીવવું જોઈએ.