રાજ્ય સરકારના 10,000 કરોડના પાક નુકસાન સહાય પેકેજ વચ્ચે ગોંડલની સુલતાનપુર ગ્રામપંચાયતમાં ગંભીર ગેરરીતિ સામે આવી

તાજેતરમાં ગુજરાતમાં કમોસમી વરસાદ અને અણધારી આફતને કારણે અનેક જિલ્લાઓમાં ખેડૂતોના પાકને ભારે નુકસાન થયું હતું. ખાસ કરીને સૌરાષ્ટ્રના ગામો અને તેના ખેડુતો આર્થિક રીતે હેરાન થઈ ગયા હતા. રાજ્ય સરકારે ખેડૂતોને વારમાં લેવા માટે અને તેમની હાલાકી દૂર કરવા માટે રૂ. 10,000 કરોડનું ચાલુ વર્ષનું સૌથી મોટું પાક નુકસાન સહાય પેકેજ જાહેર કર્યું છે. આ યોજના હેઠળ ખેડૂતોને કોઈપણ પ્રકારના શુલ્ક કે ચાર્જ વગર અરજી કરવાની સુવિધા ઉપલબ્ધ છે. અરજીની પ્રક્રિયા, કમ્પ્યુટર ઓપરેટરનો વેતન, ટેકનિકલ ખર્ચ સહિતની તમામ જવાબદારી સરકાર પોતાની ખભે લે છે.

પણ આ જ યોજનામાં ગોંડલ તાલુકાના સુલતાનપુર ગામમાં એક ગંભીર ગેરરીતિ બહાર આવી છે—જે ગામના ખેડૂતો માટે તો આઘાતજનક હતી જ, પરંતુ સમગ્ર જિલ્લાની વહીવટી વ્યવસ્થાની એક મોટી ખામી પણ ઉજાગર કરતી ઘટના બની છે.

ખેડૂતો પાસેથી “અરજી દીઠ રૂ.100” વસૂલતા વી.સી.ઈ.નો ભાંડો ફૂટ્યો

સુલતાનપુરના ગામજનોએ જિલ્લા વિકાસ અધિકારીને લેખિત અને મૌખિક રીતે જાણ કરી કે ગામના વી.સી.ઈ. (વિલેજ કોમ્પ્યુટર એન્ટરપ્રેટર) શિવભાઈ માલાભાઈ ગોંડલિયા પાક નુકસાન સહાયની ઓનલાઇન અરજી કરવા માટે દરેક ખેડૂત પાસેથી રૂ.100 જેટલી ગેરકાયદેસર વસૂલી કરે છે.

સરકારે જાહેર કર્યું છે કે અરજી માટે ખેડૂતો પાસેથી એક પણ રૂપિયો લેવામાં નહીં આવે, છતાં અસલામત અને રહીવાસીઓની માનીતા વ્યક્તિએ આવી વસૂલી કરવી એ નૈતિક અને કાયદાકીય રીતે સંપૂર્ણ ગેરકાયદેસર છે.

એક ખેડૂતના જણાવ્યા પ્રમાણે—

“સરકારે તો કહ્યું કે સહાય માટે એક પણ રૂપિયો નહીં લેવાય… પરંતુ અહીં તો અરજીએ વગર 100 રૂપિયા આપો તો જ નામ નોંધાય! આ તો સ્પષ્ટ ચોરી છે.”

આવા ઘણા ખેડૂતોએ આ બાબતની શિકાયત ઉચ્ચ અધિકારીઓ સુધી પહોંચાડી હતી. સોશિયલ મીડિયા પર પણ આ મામલો ચર્ચાનો વિષય બન્યો.

જિલ્લા વિકાસ અધિકારીની તાત્કાલિક કાર્યવાહી: “વી.સી.ઈ.ને તરત જ છૂટા કરો”

મામલો ગંભીર હોવાથી રાજકોષ અને ખેડૂત હિતનાં પ્રશ્નોને ધ્યાનમાં રાખીને જિલ્લા વિકાસ અધિકારી (DDO) દ્વારા તાત્કાલિક પગલા લેવામાં આવ્યા. તપાસ હાથે લીધા બાદ વી.સી.ઈ. શિવભાઈ માલાભાઈ ગોંડલિયાને તાત્કાલિક અસરથી સેવા પરથી દૂર કરવાની કાર્યવાહી કરતા ઓર્ડર બહાર પાડવામાં આવ્યા.

માત્ર છૂટા કરવાની કાર્યવાહી પૂરતી નહોતી— અધિકારીએ આ મામલાને ફોજદારી ગંભીરતાથી જોઈને તેમની સામે IPC હેઠળ ગુનાહિત ફરિયાદ નોંધવા પણ સુચના આપી.

જિલ્લા વિકાસ અધિકારીનો આ નિર્ણય એક સખત સંદેશ છે કે—

“ખેડૂત હિતમાં સરકાર દ્વારા આપવામાં આવતી સહાયમાં કોઈપણ પ્રકારની મધ્યસ્થી—ગેરરીતિ—વસૂલી સહન નહીં કરવામાં આવે.”

સરકારના સ્પષ્ટ નિયમો હોવા છતાં વસૂલી—ગામમાં રોષ

સરકારના કૃષિ વિભાગ અને જિલ્લા કલેક્ટેર દ્વારા અનેકવાર જાહેર કરવામાં આવ્યું છે કે—

• પાક નુકસાન સહાય માટેની અરજી મફત છે

• કોઈપણ વીસી ઈ., ટેલર, ઓપરેટર, ગ્રામરોજગાર સહાયક, કે અન્ય કોઈને કોઈ ચાર્જ લેવાની પરવાનગી નથી

• અરજી માટેનો ખર્ચ સીધો સરકારે નક્કી કર્યો છે

• ખેડૂતોને કોઈપણ રકમ આપવાની ફરજ નથી

આ નિયમો હોવા છતાં ખેડૂતો પાસેથી રૂપિયા વસૂલવામાં આવ્યા એ ગામમાં ભારે રોષનું કારણ બન્યું.

સુલતાનપુરના વડીલ ખેડૂતનું નિવેદન—

“આવી પણ શું પરિસ્થિતિ આવી કે સહાય માટે અરજી કરીએ અને સાથે પૈસો પણ ચૂકવો? આ તો અમારી પરિસ્થિતિનો લાભ લેવો થયો.”

ગામના યુવાન ખેડુતોનું કહેવું છે કે—

“ખેડૂતનું દુખ સમજવાને બદલે કોઈ પોતાનો ફાયદો કરે તો તે સહન નહિ.”

કેમ અને કેવી રીતે ફાટી નીકળ્યો આ કાંડ?

વી.સી.ઈ. તરીકે કામ કરતી વ્યક્તિને ગામના હરહંમેશ રહેવાસીઓ દેશે. આવા વ્યકિત પાસેથી આશા રાખવામાં આવે છે કે તે ગામના લોકોનું માર્ગદર્શન કરે, યોજના સમજાવે અને સહાય લઈને આવે. પરંતુ તે જ વ્યક્તિ સરકારે મફત રાખેલી પ્રક્રિયા માટે પૈસા વસૂલી કરે, તો શંકા ઉઠવી સ્વાભાવિક છે.

ઘણા ખેડૂતોને આ બાબતની પ્રાથમિક જાણકારી નહોતી. તેઓ માનતા હતા કે અરજી પ્રક્રિયા માટે કંઈક ફી લાગશે, પરંતુ જ્યારે અન્ય ગામના લોકો સાથે વાતચીત થઈ ત્યારે હકીકત સામે આવી.

કેટલાક લોકોએ મોબાઈલમાં લેવાયેલા વીડિયો અને ઑડિયો ક્લિપ્સ પણ અધિકારીઓને મોકલ્યા— જેના આધારે તપાસની દિશા વધુ ઝડપી થઈ.

ખેડૂતોએ અનુભવેલી મુશ્કેલીઓ

ઘણાં ખેડૂતોએ જણાવ્યુ કે—

• ઘણા દિવસથી પોર્ટલ ધીમું ચાલતું હતું

• અરજી કરવાની પ્રક્રિયા સમજવામાં મુશ્કેલી હતી

• વી.સી.ઈ. વારંવાર “લાંબો સમય લાગે છે”, “સર્વર ડાઉન છે”, “જૂના ડોક્યુમેન્ટ છે” વગેરે બહાના આપીને પૈસા માંગતો હતો

આ બધું સાંભળીને ખેડૂતોને લાગ્યું— કદાચ ખરેખર આ પ્રક્રિયા પૈસા વગર ન થાય. પરંતુ જાગૃત લોકોએ જ્યારે માહિતી મેળવી, ત્યારે આખી ગેરરીતિ સામે આવી ગઈ.

જિલ્લા વહીવટી તંત્રનો સખત સંદેશ

જિલ્લા વિકાસ અધિકારી દ્વારા કરવામાં આવેલા આદેશમાં સ્પષ્ટ લખાયું છે કે—

• આવનારા સમયમાં કોઈપણ વીસી ઈ. અથવા ઓપરેટર દ્વારા વસૂલી કરવામાં આવશે તો તરત જ નોકરીમાંથી હકાલપટ્ટી થશે

• ગ્રામપંચાયત, તાલુકા વિકાસ અધિકારી અને કૃષિ વિભાગને ચુંટી-ચુંટી વોચ રાખવા સૂચના

• ખેડૂત હિતની યોજનાઓમાં કોઈપણ પ્રકારની ગેરરીતિ “Zero Tolerance” હેઠળ આવશે

આ આદેશ બહાર પડતા અન્ય ગામોમાં પણ સતર્કતા વધી છે.

ગામજનો અને ખેડૂતોની ભાવનાઓ: “આ નિર્ણય યોગ્ય અને સમયસર”

ઘણા ગામજનો અને ખેડૂતોનો મત એ છે કે—

“સરકાર સહાય આપે છે—તો તે ખેડૂતો સુધી સંપૂર્ણ પહોંચવી જોઈએ. કોઈ મધ્યસ્થી વ્યકિત પૈસા લઈ લે એ અમને માન્ય નથી.”

સુલતાનપુરના સૈનિક પરિવારના સભ્યએ કહ્યું—

“આ નિર્ણય ખૂબ જ યોગ્ય છે. ખેડૂતને સરકાર જે આપે છે તે આખું મળવું જ જોઈએ.”

યુવા ખેડૂતોએ જણાવ્યું—

“જો આવા લોકો છૂટા ન થાય તો બીજી જગ્યાએ પણ આદત ચાલુ રહે. આ કાર્યવાહીથી બીજાઓને પણ ડર રહેશે.”

આગામી સમયમાં ખેડૂતો શું ધ્યાનમાં રાખવું?

1. અરજી મફત છે— કોઈ રૂપિયા આપવા નહિ

2. અરજીની રસીદ લેવી

3. કોઈ પણ સરકારી કર્મચારી અથવા ઓપરેટર રૂપિયા માંગે તો—

   • લેખિત ફરિયાદ

   • વિડિયો પુરાવા

   • 181 અથવા જિલ્લા કલેક્ટેરને જાણ

4. સરકારી યોજના વિશે માહિતી સીધે સત્તાવાર પોર્ટલથી મેળવવી

સરકારી સિસ્ટમમાં બેદરકારી સામેનો આ મજબૂત સંદેશ

ખેડૂતોની સહાય માટે બનાવેલી યોજનાને કોઈ વ્યક્તિ પોતાનો ધંધો બનાવી લે તેની સામે આ પગલું એક મજબૂત સંદેશ છે કે—
“ખેડૂત હિતને નુકસાન પહોંચાડનાર કોઈને છૂટ નહીં.”

આ પગલા પછી જિલ્લાની અન્ય ગ્રામપંચાયતોમાં ચેકિંગ વધારાયું છે અને સહાય પ્રક્રિયા વધુ પારદર્શક બનાવવામાં આવી રહી છે.

અહેવાલ : રોહિત , સુલતાનપુર

Author: samay sandesh