હાલાર સહિત રાજ્યની 149 પાલિકાઓમાં નાણાકીય બેદરકારીનો વિસ્ફોટ: વીજબિલ માટે લીધેલી લોન ગાયબ—સરકારની કડક કાર્યવાહીથી વિકાસકામોની ગ્રાન્ટ કપાઈ, પાલિકાઓમાં હાહાકાર

રાજ્યની નગરપાલિકાઓમાં ચાલતી નાણાકીય વ્યવસ્થાઓ પર લાંબા સમયથી પ્રશ્નો ઉઠતા રહ્યા છે. શિસ્તબદ્ધ નાણાકીય સંચાલન, જવાબદારી અને પારદર્શિતાના અભાવે અનેક પાલિકાઓ ભારે દેવામાં ડૂબી ગઈ છે. પરંતુ તાજેતરમાં બહાર આવેલા આંકડા અને સરકાર દ્વારા કરવામાં આવેલી કાર્યવાહી એ દર્શાવે છે કે સ્થિતિ માત્ર ગંભીર જ નથી, પરંતુ આપત્તિજનક સ્તરે પહોંચી ગઈ છે. ગુજરાતમાં કુલ 149 થી વધુ નગરપાલિકાઓએ વીજબિલ ચૂકવવા માટે સરકાર પાસેથી લોન લીધી હતી, પરંતુ આ લોનનો ઉપયોગ તેઓએ વીજબિલ ચૂકવવામાં ન કરીને અન્ય ખર્ચાઓમાં વાપરી નાખ્યો—અને હવે વીજબિલના કરોડો રૂપિયા બાકી પડી ગયા છે.

વિશેષ કરીને હાલાર વિસ્તારની કાલાવડ, જામજોધપુર અને દ્વારકા જિલ્લાના દ્વારકા અને ઓખા નગરપાલિકાઓ આ ગોટાળામાં સૌથી અગત્યના નામો તરીકે સામે આવી છે. તમામ પાસે વીજબિલ ભરવા માટે જરૂરી નાણાં નહોતાં, છતાં સરકાર તરફથી આપેલી લોનને પણ દુરુપયોગ કરવામાં આવી હોવાનો ખુલાસો થતાં સરકાર કડક બની ગઈ છે.

■ 149 પાલિકાઓને વીજબિલ ભરવા માટે લોન—પણ લોન ક્યાં ગઈ?

રાજ્ય સરકારે જયારે જાણ્યું કે રાજ્યની નજીક 150 નગરપાલિકાઓ પાસે નિયમિત વીજબિલ ભરવા પૂરતા નાણાં નથી, ત્યારે તેમણે ખાસ યોજના હેઠળ નાણાંકીય સહાયરૂપે લોન મંજૂર કરી. આ લોનનો હેતુ અત્યંત સ્પષ્ટ હતો—

➡ પાલિકા સંસ્થાઓ પોતાના વીજબિલના બાકી પડેલા હપ્તા નિયમિત ભરી શકે
➡ સેવાઓ ચાલુ રહે અને નાગરિકોને ખોટ ન પડે

પરંતુ, જેમ જેમ તપાસ આગળ વધી, એમ જાણવા મળ્યું કે અનેક પાલિકાઓએ આ લોનની રકમનો વીજબિલ ચૂકવવા બદલે અન્ય તાત્કાલિક કે રાજકીય જરૂરિયાત માટે વપરાશ કરી નાખ્યો.

આ નાણાં ક્યાં વપરાયા?

• અમુક પાલિકાઓએ કર્મચારીઓના પગાર,

• અમુકે વાહનભાડું,

• અમુકે કચરા ઉઠાવવાની સેવાઓનો બાકી કરેલો ખર્ચ,

• તો અમુકે તાત્કાલિક મેન્ટેનન્સના કામ માટે આ લોન વાપરી નાખી.

વીજબિલ જેવી પ્રાથમિક અને ફરજિયાત સેવા માટે આપેલી લોનનું આ બેદરકારીપૂર્વકનું વપરાશ સમગ્ર વ્યવસ્થાની વિશ્વસનીયતા પર સીધો ઘા કરે છે.

■ જામનગર જિલ્લાના કાલાવડ અને જામજોધપુર—બાકી રકમથી વધતી મુશ્કેલી

હાલારના બે મુખ્ય નગરપાલિકા ક્ષેત્રો—કાલાવડ અને જામજોધપુર—આ ગંભીર બેદરકારીના કેન્દ્રબિંદુ બને છે. બંને પાલિકાઓ છેલ્લા વર્ષોથી નાણાકીય તંગીમાંથી પસાર થઈ રહી છે.

કાલાવડ પાલિકા:

• વીજબિલના લાખો રૂપિયા બાકી

• રાત્રીલાઈટની લાઈનો બંધ થવાની કગાર

• પાણી પુરવઠા યોજના પર સીધી અસર

જામજોધપુર પાલિકા:

• પાણીવહિવટ યોજના માટે વીજળી અનિવાર્ય

• બાકી પડતી રકમને કારણે વીજકંપની તરફથી ચેતવણી

• નાગરિક સેવાઓને જોખમ

ઉલ્લેખનીય છે કે બંને પાલિકાઓએ વીજબિલ ભરવા માટે લીધેલી લોનમાંથી માત્ર થોડો હપ્તો જ ચૂકવ્યો છે. બાકી રકમ હજુ પણ કરોડોમાં બાકી છે.

■ દ્વારકા અને ઓખા પાલિકાઓ—પર્યટન ક્ષેત્રની પાલિકાઓ પણ પાછળ નહીં

દ્વારકા જિલ્લાની દ્વારકા અને ઓખા નગરપાલિકાઓ પર્યટનની દૃષ્ટિએ મહત્વપૂર્ણ છે અને દર વર્ષે લાખો યાત્રાળુઓ અહીં આવતા હોય છે. છતાં આ પાલિકાઓના નાણાકીય દુરુપયોગે રાજ્ય સરકારને ચોંકાવ્યા છે.

દ્વારકા:

• મંદિરસિટી હોવા છતાં આવકનો યોગ્ય ઉપયોગ ન થયો

• પાણી-ગટર-સફાઈની સેવા ઉપર સીધી અસર પડી

• વીજબિલના લાખો રૂપિયા બાકી

ઓખા:

• બંદર શહેર, હાર્બર લાઈટ્સ અને સમુદ્રી વિસ્તારમાં વિશેષ વીજ જરૂરિયાત

• પરંતુ લોનનું ગેરવ્યવસ્થાપન

• બાકી રકમ વધી રહી છે

પર્યટન, બંદર અને મંદિરો ધરાવતાં વિસ્તારોમાં પણ આટલી બેદરકારી શાસનને અત્યંત આશ્ચર્યચકિત કરે છે.

■ સરકારની કડક કાર્યવાહી—વિકાસકામોની ગ્રાન્ટમાંથી સીધી કપાત

જ્યારે બિલ બાકી હોવાની ફરિયાદો વધવા લાગી અને તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે પાલિકાઓએ લોનના નાણાંનો દુરુપયોગ કર્યો છે, ત્યારે રાજ્ય સરકારે ખુબ જ કડક નિર્ણય લીધો:

➤ વિકાસકામોની ગ્રાન્ટમાંથી સીધી કપાત

પાલિકાઓને મળતી નિયમિત ગ્રાન્ટ, જેમાં—

• રોડ મરામત,

• ડ્રેનેજ,

• સ્ટ્રિટલાઈટ,

• સોલિડ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ,

• પાણીના ટાંકા,

• નગર સુવિધાઓના વિકાસ માટેનાં નાણાં હોય છે,

આ ગ્રાન્ટમાંથી સરકાર હવે વીજબિલની બાકી રકમ સીધી કપાવી રહી છે.

તેના કારણે ઘણા શહેરોમાં પ્રસ્તાવિત પ્રોજેક્ટો અટવાઈ જવાની સંભાવના ઊભી થઈ છે.

■ પાલિકાઓમાં હાહાકાર—“વિકાસ કાર્ય અટકી જશે”

આ નિર્ણય બાદ પાલિકાઓમાં બેચેની ફેલાઈ ગઈ છે. અનેક મુખ્ય અધિકારીઓ અને ચેરમેનોએ ચિંતા વ્યક્ત કરી છે કે:

• વિકાસ કામો અટકી જશે

• પાણીની સુવિધાઓ પર અસર થશે

• નાગરિકોમાં અસંતોષ વધશે

• આવનારી ચૂંટણીમાં પ્રભાવ પડશે

પણ સરકારનો જવાબ ખૂબ સીધો અને કડક છે—
“લોનનું દુરુપયોગ કરશો તો તેની સજા ચુકવવી જ પડશે.”

■ લોનનો હપ્તો ભરાયો—પણ બાકી રકમ પહાડ જેટલી

બહુવિધ પાલિકાઓને ચેતવણી મળી હતી કે ઓછામાં ઓછો હપ્તો તો તરત જ ભરવો. તેથી કેટલીક પાલિકાઓએ હપ્તો ભર્યો પણ મુદત બાકી છે. પરંતુ હપ્તો ભરવાથી માત્ર દેખાવ પૂરતો ઉકેલ છે.

મોટી બાકી રકમ હજી પણ અકબંધ છે.

ઘણી પાલિકાઓ પાસે:

• માસિક આવક ઓછું,

• તાત્કાલિક ખર્ચ વધારે,

• કર વસુલાત નબળી,

• જૂના હિસાબો ગોટાળો ભરેલા

હોને કારણે દેવું વધતું જાય છે.

■ નાગરિક સેવાઓ પર પડતો સીધો અસરકારક પ્રભાવ

વીજબિલ બાકી રહે એટલે સીધી અસર નીચેની સેવાઓ પર પડે છે:

1. સ્ટ્રિટ લાઈટ્સ બંધ થવાની શક્યતા

2. જળપુરવઠા યોજનાઓમાં વિક્ષેપ

3. ડ્રેનેજ પંપ હાઉસ બંધ થવાની શક્યતા

4. સફાઈ કામોમાં વિલંબ

5. શહેરનો સુરક્ષા પરિપ્રેક્ષ્ય નબળો થવો

6. વૉટર ટ્રીટમેન્ટ અને સ્ટોરેજ ટેન્કોમાં દબાણ ઘટવું

જો આવી સ્થિતિ આગળ વધે તો નાગરિકો પર સીધી અસર પડશે.

■ આખરે જવાબદાર કોણ?

● પાલિકા પ્રમુખ?
● મુખ્ય અધિકારી?
● ફાઈનાન્સ કમિટી?
● એકાઉન્ટ વિભાગ?
● કે આખી વ્યવસ્થા જ?

વિશ્લેષણ મુજબ, ઘણા વિસ્તારોમાં નાણાકીય શિસ્ત નબળી છે અને હિસાબી સિસ્ટમ પારદર્શક નથી.

આ કિસ્સાઓમાં જવાબદારી નિર્ધારિત કરવાની જરૂરિયાત વધી છે, કારણ કે લોન જેવા મહત્વના ફંડનો દુરુપયોગ ગંભીર કાનૂની મુદ્દો બની શકે છે.

■ સરકારનું સ્પષ્ટ વલણ—“આ વખતે છૂટછાટ નહીં”

રાજ્ય સરકારે દૃઢપણે કહ્યું છે કે:

• દુરુપયોગ સહન નહીં

• લોનના રૂપિયા પરત લેવાશે

• ગ્રાન્ટમાંથી કપાત ચાલુ રહેશે

• આવનારા સમયમાં નાણાકીય નિર્દેશો વધુ કડક બનશે

પાલિકાઓને આદેશ અપાયા છે કે તેઓ આગામી સમયમાં ત્રિમાસિક નાણાકીય ઓડિટ રિપોર્ટ ફરજિયાત રજૂ કરે.

■ સમગ્ર રાજ્ય માટે ચેતવણીરૂપ ઘટના

આવો ગોટાળો માત્ર હાલાર અને દ્વારકા જિલ્લામાં નહીં, પરંતુ રાજ્યની સમગ્ર પાલિકા વ્યવસ્થા માટે સાવચેતીનો સંદેશ આપે છે.

વિજબિલ જેવી ફરજિયાત સેવા માટેની રકમ વાપરવી, તે પણ સરકાર પાસેથી લીધેલી લોન, એ નાણાકીય શિસ્તનો સીધો ભંગ ગણાય છે.

આ ઘટના જાહેર નાણાંના દુરુપયોગના ખતરાને દર્શાવે છે.

■ નિષ્કર્ષ—શહેરોની નાણાકીય આરોગ્ય માટે સખત પગલાં અનિવાર્ય

આ સમગ્ર બનાવ બતાવે છે કે રાજ્યની ઘણી નગરપાલિકાઓ નાણાકીય વ્યવસ્થામાં કુશળ નથી. જો જાહેર નાણાંનો ઉપયોગ યોગ્ય રીતે ન થાય તો શહેરનો વિકાસ અટકી જાય છે અને નાગરિકોની સેવા અસ્થિર બને છે.

સરકારની આ કાર્યવાહી એક કડક સંદેશ આપે છે:

✔ દુરુપયોગ નહીં ચાલે
✔ લોનનું વાસ્તવિક હેતુ જ વપરાશ થશે
✔ પાલિકાઓને જવાબદાર બનવું જ પડશે

આગામી દિવસોમાં વધુ પાલિકાઓ સામે પગલાં લેવાય એવી શક્યતા છે.

Author: samay sandesh