“નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગમાં ઉધરાણા વિવાદનો ચરમબિંદુ – High Court સુધી પહોંચેલો મુદ્દો, પ્રાંત અધિકારીની તાકીદ અને 25 નવે.નું દિવસ ‘નિર્ણાયક’ બનવાની શક્તિ ધરાવે છે”

૧. નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ – શ્રદ્ધાનું પ્રાચીન કેન્દ્ર અને નવા વિવાદનું એંધાણ

દ્વારકા નજીક આવેલું શ્રી નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ મંદિર માત્ર એક ધાર્મિક સ્થાન નથી, પરંતુ ભારતના બાર જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક મહત્વનું, ઐતિહાસિક અને આધ્યાત્મિક કેન્દ્ર છે. દરરોજ હજારો ભક્તો અહીં દર્શન કરવા આવે છે. પરંતુ છેલ્લા કેટલાક સમયથી આ પવિત્ર સ્થાનનો શાંતિપૂર્ણ માહોલ તૂટી ગયો છે.
મંદિરમાં “ઉધરાણા”, “વિધિ-પરંપરાઓ” અને પુજારી પરિવારોની જવાબદારીઓ” અંગે ઊભા થયેલા ગંભીર આક્ષેપો રાજ્યથી લઈને ન્યાયિક સ્તર સુધી ચર્ચામાં આવ્યા છે.

આ વિવાદ માત્ર સ્થાનિક નહીં, પરંતુ રાજ્યના ધાર્મિક વહીવટના સંવેદનશીલ મુદ્દા સાથે જોડાયેલો હોવાથી આખા સૌરાષ્ટ્રમાં ચર્ચાનું કેન્દ્ર બન્યો છે.

૨. વિવાદનો પ્રારંભ – ‘ઉધરાણા’ અંગે લાગેલા આક્ષેપોથી તંત્ર હચમચ્યું

મંદિરની પરંપરા અને વિધિઓ અંગે લાંબા સમયથી ચાલતી આવીને,
હાલના પુજારી પરિવાર દ્વારા કરવામાં આવતી કેટલીક રીતિજમાં—
ખાસ કરીને ઉધરાણા (ધાર્મિક વિધિમાં લેવામાં આવતા નૈવેદ્ય/દાન/વસ્તુઓ સંબંધિત પ્રક્રિયા) અંગે
સ્થાનિક લોકો અને ભક્તોએ અસંતોષ વ્યક્ત કર્યો હતો.

સ્થાનિક સ્તરે આક્ષેપો:

• કેટલાક ઉધરાણા-પ્રક્રિયાઓ પર અસંગતતા

• ભક્તો દ્વારા આપવામાં આવતી ચઢાવણીની વ્યવસ્થામાં ગેરસમજ

• પુજારી પરિવાર/વિશ્વાસીઓ વચ્ચે અસમતાનાં ભાવ

• પરંપરાને યોગ્ય રીતે ન અનુસરવાનો આક્ષેપ

• અધિકારીઓ પાસે ફરીયાદોથી મામલો ઉગ્ર બન્યો

આક્ષેપો પછી વાત માત્ર મંદિરમાં ન રહી—
તે રાજકીય સ્તરે, ત્રણ-તબક્કાની તપાસો, અને અંતે હાઈકોર્ટ સુધી જઈ પહોંચી.

૩. ધારાસભ્ય પભુભા માણેકનું હસ્તક્ષેપ – વિવાદને જાહેર મંચ પર લાવ્યો

દ્વારકા-ઓખા વિસ્તારના પ્રખ્યાત નેતા અને ધારાસભ્ય પભુભા માણેક
મંદિર વ્યવસ્થાને લઈને હંમેશાં સક્રિય માનવામાં આવે છે.
આ મામલે સ્થાનિક સ્તરે ભક્તોએ રજૂઆતો કર્યાં બાદ ધારાસભ્ય પોતે આગળ આવ્યા.

તેમને મળેલા મુખ્ય આરોપો:

• ઉધરાણા વિધિ સાથે સંકળાયેલી પરંપરાનો ભંગ

• કેટલાક નિર્ણયોમાં પારદર્શિતાનો અભાવ

• ભક્તોના ભાવોને ઠેસ

• મંદિરની દૈનિક વ્યવસ્થામાં ગેરવ્યવસ્થાના સંકેત

પભુભા માણેક સાથે મોટી સંખ્યામાં સ્થાનિક લોકો પણ પ્રાંત અધિકારી સમક્ષ પહોંચ્યા.
પરિણામે મામલો સ્થાનિક તંત્રના આંખ-કાન સુધી સ્પષ્ટ રીતે પહોંચ્યો.

૪. પ્રાંત અધિકારીની નોટિસ – 25 નવેમ્બરનો દિવસ ‘મહત્વપૂર્ણ’ જાહેર

મામલાની ગંભીરતાને ધ્યાનમાં લઈને દ્વારકા પ્રાંત અધિકારીએ તાત્કાલિક નોટિસ કાઢી.

• બંને પક્ષો – પુજારી પરિવાર અને ફરિયાદી પક્ષને
  આગામી 25 નવેમ્બરના રોજ હાજર રહેવા સૂચના.

• તંત્ર દ્વારા સ્પષ્ટ શબ્દોમાં જણાવાયું:
  “બધા પક્ષોની વાત સાંભળીને યોગ્ય કાર્યવાહી નક્કી કરાશે.”

આ તારીખ એ કારણે ખાસ બની ગઈ છે કે—

• મંદિરની પરંપરાને લગતી શંકાઓ

• પુજારી પરિવારની ભૂમિકા

• લોકોના આક્ષેપો

• નિયમિત સરકારી દેખરેખ

આ બધું પ્રથમ વખત એક જ મંચ પર ચર્ચાશે.

૫. હાઈકોર્ટમાં ટ્રસ્ટીઓની અપીલ – વિવાદ કાનૂની વળાંક પર

પ્રાંત અધિકારી અને તંત્ર દ્વારા નોટિસ બહાર પાડ્યા બાદ—
મંદિરના ટ્રસ્ટીઓએ આ મામલે ગુજરાત હાઈકોર્ટમાં અપીલ નોંધાવી.

હાઈકોર્ટ તરફથી:

• આગામી મંગળવાર, એટલે કે 25 નવેમ્બર, સુનાવણી માટે તારીખ મૂકવામાં આવી છે

• તાત્કાલિક કાર્યવાહી કે સ્ટે અંગે ચર્ચા શક્ય

• ટ્રસ્ટીઓના વકીલ દ્વારા સમગ્ર વિવાદનો કાનૂની દૃષ્ટિકોણથી વિરોધ

આ રીતે જિલ્લા પ્રશાસન અને હાઈકોર્ટ, બંને સમક્ષ
એક જ દિવસે સમાન મુદ્દે ‘નિર્ણાયક’ ચર્ચા થવાની છે,
જે રાજ્યના ધાર્મિક વહીવટ ઈતિહાસમાં દુર્લભ છે.

૬. ઉધરાણા વિવાદનો મૂળ પ્રશ્ન – પરંપરા સામે વ્યવસ્થાપન

વિવાદનું મૂળ કેન્દ્ર “ઉધરાણા” છે.

ભક્તો અને ફરીયાદીઓના મતે:

• કેટલીક પરંપરાઓનો યોગ્ય પાલન થતો નથી

• ઉધરાણા સંબંધિત પગલાંઓમાં ગેરપારદર્શિતા

• મોડર્ન મેનેજમેન્ટ પદ્ધતિઓથી પરંપરાનો વ્યોઘાત

• ભક્તોનું માન અપાતું નથી

• મંદિરની સંપત્તિ/ચઢાવણીના મુદ્દે શંકા

જ્યારે પુજારી પરિવાર તથા ટ્રસ્ટીઓ કહે છે:

• પરંપરા પ્રમાણે જ બધું થાય છે

• આક્ષેપો દુભાવનાથી કરાયેલા છે

• વિધિને સમજ્યા વગર આક્ષેપો કરાયા

• ટ્રસ્ટીએ ક્યારેપણ ગેરવહીવટ નથી કરી

• રાજકીય દબાણથી વાતને વાંકુ વળગાડવામાં આવી

આ બંને દલીલો વચ્ચે now તંત્ર અને હાઈકોર્ટએ તટસ્થતા પરથી સત્ય બહાર લાવવાનું છે.

૭. સ્થાનિક સમાજમાં ચકચાર – ભક્તોમાં બે મોરચા ઉભા

નાગેશ્વર જેવા જ્યોતિર્લિંગનું મામલા જાહેર વિવાદમાં આવી જવાથી
સૌરાષ્ટ્રમાં ભારે ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ છે.

• એક જૂથ માને છે કે
  “મંદિર પરંપરાનું રક્ષણ જરૂરી છે.”

• બીજું જૂથ માને છે કે
  “વ્યવસ્થાપન પારદર્શક હોવું જોઈએ.”

• ત્રીજું જૂથ કહે છે કે
  “મંદિરના મામલાને રાજકારણમાં ખેંચવું નહીં.”

સોશિયલ મીડિયા પર પણ અનેક પ્રકારની ચર્ચાઓ, મેસેજ, વિડિયો, ટ્વીટ્સ વહે છે.

૮. તંત્રની જવાબદારી – ધાર્મિક સ્થળો પર વહીવટી દેખરેખ કેવી?

મંદિર વ્યવસ્થાપન કાયદા મુજબ:

• તંત્રને દાન, ચઢાવણી, પરંપરા, પુજારી પસંદગી
  જેવી બાબતોમાં દેખરેખ રાખવાનો અધિકાર છે.

• પરંતુ તે પરંપરાના મૂળ સ્વરૂપ સાથે હસ્તક્ષેપ ન કરી શકે.

આ કારણે નાગેશ્વરનો કેસ ખૂબ જ સંવેદનશીલ છે:

• એક તરફ ભક્તોની માન્યતાઓ

• બીજી તરફ કાયદાકીય વહીવટ

• ત્રીજી તરફ પરંપરાનું સંરક્ષણ

આ બધાં પર સાવધાનીપૂર્વક નિર્ણય લેવો જોઈએ.

૯. 25 નવેમ્બર – એક જ દિવસે બે સુનાવણીઓ, શું થશે?

આ દિવસ ત્રણ કારણોસર ઐતિહાસિક રહેશે:

1. પ્રાંત અધિકારી સમક્ષ બંને પક્ષો હાજર

2. હાઈકોર્ટમાં ટ્રસ્ટીઓની અપીલ પર સુનાવણી

3. સ્થાનિક તંત્ર ભક્તોની સુરક્ષા અને શાંતિ જાળવવા સજ્જ

કોઈપણ નિર્ણયથી—

• મંદિરની દૈનિક વ્યવસ્થામાં ફેરફારો થઈ શકે

• પુજારી પરિવારની ભૂમિકા સમીક્ષિત થઈ શકે

• ટ્રસ્ટીની રચના અથવા કામકાજમાં સુધારા આવી શકે

• અથવા હાલની પદ્ધતિ યથાવત રહી શકે

આ દિવસ નાગેશ્વર મંદિરના આગામી ભવિષ્ય માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે.

૧૦. ભક્તોમાં અપેક્ષા – “મંદિરની પવિત્રતા બચવી જોઈએ”

જે ભલે નિર્ણય આવે,
ભક્તોની સામાન્ય માંગ એક જ છે:

• પવિત્ર જ્યોતિર્લિંગની માન-મર્યાદા જાળવવી

• પરંપરા સાચવી રાખવી

• પારદર્શક અને સ્વચ્છ વ્યવસ્થાપન

• રાજકારણથી દૂર પવિત્ર બાબતોનું સંરક્ષણ

અંતિમ શબ્દ : નાગેશ્વર વિવાદ માત્ર એક મુદ્દો નથી – તે પરંપરા, જાહેર વિશ્વાસ અને વ્યવસ્થાપન વચ્ચેનો સંઘર્ષ છે

આ મામલો બતાવે છે કે ભારતના પ્રાચીન મંદિરોમાં—
પરંપરા, આધ્યાત્મિકતા, ભક્તિ, વહીવટ અને કાયદા
દરેકનું સંતુલન રાખવું કેટલું જરૂરી છે.

25 નવેમ્બરનો નિર્ણય
આ સંતુલનને કઈ દિશા આપે છે તે જોવા આખા સૌરાષ્ટ્રની નજર દોરાઈ છે.

Author: samay sandesh