અમદાવાદ – શહેરમાં છેલ્લા અનેક દિવસોથી વધી રહેલું પ્રદૂષણ આજે ગંભીર રૂપ ધારણ કરી ગયું છે. પર્યાવરણ મંત્રાલય અને ગુજરાત પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ તરફથી જાહેર કરાયેલ તાજા આંકડાઓ મુજબ અમદાવાદનું સરેરાશ AQI 175ને પાર પહોંચી ગયું છે, જે ‘ખરાબ’ કેટેગરીમાં આવે છે અને લોકોના સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમી ગણાય છે. શહેરના અનેક વિસ્તારોમાં પ્રદૂષણનું સ્તર વધુ ઊંચું નોંધાતા તંત્રએ સાવચેત રહેવાનું સૂચન આપ્યું છે.
શહેરના વિવિધ વિસ્તારોમાં AQIનો આંકડો ચિંતાજનક
છેલ્લા 24 કલાક દરમિયાન લેવાયેલા વાયુ નમૂનાઓમાં નીચે મુજબ AQI નોંધાયો છે:
-
સાઉથ બોપલ: 180
-
બોડકદેવ: 179
-
કઠવાડા: 176
-
ગ્યાસપુર: 174
-
મણિનગર: 173
-
ચાંદખેડા: 170
આ આંકડાઓ સૂચવે છે કે શહેરના પશ્ચિમ, દક્ષિણ અને ઉત્તર ઝોનમાં હવાની ગુણવત્તા ઝડપી ગતિે નીચે જતી જોવા મળી રહી છે. ખાસ કરીને સાઉથ બોપલ અને બોડકદેવ જેવા આવાસવાળા વિસ્તારોમાં પ્રદૂષણનું સ્તર લોકોને સીધી અસર કરે તેવો છે.
પ્રદૂષણ વધવાનું મુખ્ય કારણ શું?
પર્યાવરણ નિષ્ણાંતો મુજબ હાલ વધતા પ્રદૂષણ પાછળના મુખ્ય કારણોમાં નીચેના મુદ્દાઓનો સમાવેશ થાય છે:
-
વધેલો વાહનવ્યવહાર: ટેક્સી, ઑટો, પ્રાઇવેટ કાર અને બાઇકનો સતત વધતો દબદબો.
-
આસપાસના ઔદ્યોગિક પ્લાંટોમાંથી નીકળતા વાયુઓનો પ્રભાવ.
-
બાંધકામ સાઇટ્સ પર ડસ્ટ કંટ્રોલ ન થવું.
-
પવનની ઝડપ ઘટતા પ્રદૂષિત કણો જમીન સ્તર નજીક અટવાઈ જવું.
-
સવાર-સાંજની ધુમ્મસ અને તાપમાનમાં ઘટાડાથી particulates જમીન પર ટકી રહેવું.
શહેરના પર્યાવરણ વિભાગે જણાવ્યું કે હવામાનની પરિસ્થિતિ આગામી બે દિવસ સુધી આવી જ રહેવાની શક્યતા હોવાથી AQIમાં વધુ વધારો શક્ય છે.
નાગરિકો માટે તંત્રની સલાહ
AQI 150–200 વચ્ચે હોય ત્યારે ખાસ કરીને વૃદ્ધો, બાળકો, ગર્ભવતી મહિલાઓ અને દમા-અસ્થમા-હાર્ટ દર્દીઓએ વધતી કાળજી લેવી જરૂરી થાય છે. તંત્ર દ્વારા નીચે મુજબની સલાહ આપવામાં આવી છે:
-
શક્ય હોય ત્યાં સુધી બહાર નીકળવાનું ટાળવું.
-
બહાર જવું જ પડે તો N95 માસ્કનો ઉપયોગ કરવો.
-
સવાર-સાંજના સમયે વોક, જોગિંગ અને ખુલ્લા મેદાનમાં વ્યાયામ ટાળવા.
-
ઘરમાં એર પ્યુરીફાયર હોય તો તેનો સદુપયોગ કરવો.
-
વધુ પ્રમાણમાં પાણી અને વિટામિન Cવાળું ફળ-રસ લેવું.
-
શ્વાસમાં તકલીફ, આંખોમાં બળતર જેવી સમસ્યા થાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી.
તંત્રની તાત્કાલિક કાર્યવાહી
શહેરના મ્યુનિસિપલ કમિશનર અને પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડની બેઠક બાદ નીચે મુજબનાં પગલાં અમલમાં મૂકવામાં આવ્યા છે:
-
મુખ્ય રસ્તાઓ પર વોટર સ્પ્રે અને એન્ટી-સ્મોગ મેહિતો ચલાવવા.
-
બાંધકામ સાઇટ્સ પર ડસ્ટને કાબૂમાં રાખવા કવરિંગ ફરજિયાત કરવાનું.
-
ટ્રાફિક ડિવિઝન દ્વારા મુખ્ય સર્કલ અને બ્રિજ પર વાહન ચેકિંગ અને પોલ્યૂશન સર્ટિફિકેટ ડ્રાઇવ.
-
ઔદ્યોગિક વિસ્તારોમાં સ્ટેક મોનિટરિંગ વધારવાનું.
-
શાળાઓમાં બાળકોને આઉટડોર પ્રવૃત્તિઓ મર્યાદિત કરવાની સલાહ.
આગામી દિવસોમાં પ્રદૂષણ વધશે કે ઘટશે?
હવામાન વિભાગના અનુમાન પ્રમાણે શહેરમાં હાલ પવનની ગતિ બહુ ઓછી છે અને તાપમાન નીચે જતાં particulate matter જમીન નજીક જ સ્થિર રહે છે. જો પવનની ગતિમાં વધારો થશે તો AQIમાં થોડું સુધાર આવશે, પરંતુ હાલ પરિસ્થિતિ ગંભીર ગણાય તેવી છે.
પર્યાવરણ નિષ્ણાતો કહે છે કે ડિસેમ્બર–જાન્યુઆરીના સમયગાળા દરમિયાન પ્રદૂષણ સામાન્ય રીતે વધે છે, પરંતુ આ વખતના આંકડા સરેરાશ કરતાં વધુ છે, જે ચિંતાનો વિષય છે.
જાહેરમાં અસંતોષ, સરકાર સામે પ્રશ્નો
સોશિયલ મીડિયા પર અનેક નાગરિકો તંત્રને ઘેરતા જોવા મળ્યા છે. નાગરિકો પૂછે છે કે:
-
શહેરમાં પ્રદૂષણ નિયંત્રણ માટે લાંબા ગાળાની યોજના ક્યાં છે?
-
બાંધકામ સાઇટ્સ પર dust control માટે કડક કાર્યવાહી શા માટે નથી?
-
વાહન પ્રદૂષણ ચેકિંગ માત્ર દેખાવ માટે છે કે ખરેખર અમલમાં આવે છે?
શહેરી વિસ્તારોમાં અનેક રહેવાસીઓએ જણાવ્યું કે બાળકોને સતત ઉધરસ, આંખોમાં બળતર, ગળામાં ચભચભાટ જેવી સમસ્યાઓ વધી રહી છે.
શહેર માટે ચેતવણીનો સંકેત
સાઉથ બોપલની AQI 180, બોડકદેવમાં 179, અને કઠવાડામાં 176 પહોંચ્યા તે ચેતવણીનું ગંભીર નિર્દેશક છે. જો તાત્કાલિક પગલાં ન લેવામાં આવે તો આગામી સપ્તાહોમાં પ્રદૂષણ ‘વ્હેરી પૂઅર’ કેટેગરી (AQI 200–300) સુધી પહોંચી શકે છે.
નિષ્ણાતોનું સરછાપું મત છે –
“હવે નહીં તો ક્યારે? શહેર માટે આ રેડ એલર્ટ છે અને દરેક નાગરિકને જાગૃત થવાની જરૂર છે.”
