મૃત્યુના મુખમાંથી જીતનો સફર: જામનગર જી.જી. હોસ્પિટલના સ્કિન વિભાગે SJS થી TEN બનેલી જીવલેણ સ્થિતિમાં યુવતીને નવી જિંદગી આપી.

જામનગરની જી.જી.જી. હોસ્પિટલ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં માત્ર સારવાર કેન્દ્ર તરીકે જ નહીં, પરંતુ આધુનિક તબીબી તકનીકો, કુશળ ડોક્ટરોની ટીમ અને મુશ્કેલ પરિસ્થિતિઓને હરાવી જીવ બચાવવાનો કેન્દ્ર તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. અહીંના તબીબો સતત એવા કેસોનું સફળ નિદાન અને ઈલાજ કરે છે કે જે સામાન્ય રીતે મોટાં ખાનગી હોસ્પિટલોમાં સારવાર માટે મોકલવામાં આવે છે. તાજેતરમાં અહીંના સ્કિન વિભાગે એક અત્યંત ગંભીર અને જીવલેણ રોગ—SJS થી TENમાં પરિવર્તિત થયેલી યુવતી—નો સફળ ઈલાજ કરીને રાજ્યના તબીબી ક્ષેત્રમાં નોંધપાત્ર સિદ્ધિ નોંધાવી છે.

❖ એક જીવલેણ સ્થિતિ—SJS થી TEN સુધીની જોખમભરી સફર

પોરબંદરની 20 વર્ષની યુવતી ગંભીર તકલીફો સાથે જામનગરની જી.જી.જી. હોસ્પિટલમાં સ્કિન વિભાગમાં દાખલ કરવામાં આવી હતી. શરૂઆતમાં તેને સ્ટીવન-જ્હોનસન સિન્ડ્રોમ (SJS) તરીકે ઓળખાતી ગંભીર એલર્જીક પ્રતિક્રિયા હતી, પરંતુ ઝડપથી આ સ્થિતિ વધુ ગંભીર બની અને ટોક્સિક એપિડર્મલ નેક્રોલાયસિસ (TEN) નામની જીવલેણ બીમારીમાં પરિવર્તિત થઈ ગઈ.

TEN એવી સ્થિતિ છે જેમાં દર્દીના શરીરનું ત્વચાનું ઉપરનું સ્તર (epidermis) લગભગ સંપૂર્ણપણે શરીરથી છૂટું પડી જાય છે. દેખાવમાં દર્દી જાણે 70–80% દાઝી ગયો હોય તેવું લાગે છે. આ રોગની mortality rate ઘણી ઊંચી હોય છે અને સમયસર સારવાર ન મળે તો દર્દીનું જીવન બચાવવું બહુ મુશ્કેલ બને છે.

❖ TEN કેવી રીતે જીવલેણ બને?

TEN માત્ર ચામડીનો રોગ નથી; તે સમગ્ર શરીરને અસર કરે છે:

ચામડીનું રક્ષાત્મક તંત્ર નાબૂદ → બેક્ટેરીયા સીધી અંદર પ્રવેશી જાય છે
પાણી અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સની ભારે ઉણપ → ડિહાઇડ્રેશન અને શારીરિક તંત્રોમાં બગાડ
સેપ્ટિસેમિયા → લોહીમાં ચેપ, જે મૃત્યુનું મુખ્ય કારણ
મોં, નાક, આંખ અને શ્વાસ માર્ગમાં ફોલ્લા → શ્વાસની તકલીફ અને દ્રષ્ટિ ગુમાવવાનો જોખમ
કિડની, લિવર અને હૃદય પર સીધી અસર → બહુ-અંગો નિષ્ફળ થવાની શક્યતા

આ યુવતીની સ્થિતિ પણ આવી જ ગંભીર હતી. આખા શરીરે ફોલ્લા પડી ગયા હતા, ચામડી છૂટીને ઘા બની ગયા હતા, ખાવું-પીવું મુશ્કેલ થઈ ગયું હતું અને સોજો તથા તાવ સતત વધી રહ્યો હતો. આ રોગ કાર્બામાઝેપીન નામની દવાને લીધે થયો હતો—જે દવા કેટલાક દર્દીઓમાં અસામાન્ય અને ગંભીર allergic reaction ઉત્પન્ન કરે છે.

❖ સારવારની શરૂઆત—સમય સામેની દોડ

દર્દી હોસ્પિટલમાં દાખલ થતાં જ જી.જી.જી. હોસ્પિટલના સ્કિન વિભાગની વડા પ્રોફેસર ડો. દેવલ એન. વોરા, સહાયક પ્રોફેસર ડો. કાજોમી શિંગાળા, સીનિયર રેસિડેન્ટસ અને જુનિયર રેસિડેન્ટસે వెంట જ સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન શરૂ કર્યું. SJS–TEN ટ્રાંઝિશન ઝડપથી જીવલેણ બને છે, તેથી દરેક સેકન્ડ કિંમતી હતો.

દર્દીને ICU જેવી ખાસ કાળજી જરૂરી હતી—
✓ નિયંત્રિત તાપમાન
✓ સંક્રમણ-રહિત વિશેષ વોર્ડ
✓ સતત મોનીટરીંગ
✓ સ્ટેરાઇલ ડ્રેસિંગ
✓ સ્ખલિત ત્વચાના ભાગોની ખાસ સંભાળ

❖ ઊચ્ચસ્તરીય અને ખર્ચાળ દવાઓ—હોસ્પિટલનો તાત્કાલિક નિર્ણય

TENની સારવાર દરમિયાન સૌથી અસરકારક દવા ગણાતી છે—
➡ IVIG (Intravenous Immunoglobulin) હાઈ ડોઝ,
જે શરીરમાં ચાલતી એલર્જીક પ્રક્રિયાને અટકાવે છે.

IVIG ખૂબ મોંઘી દવા છે અને સામાન્ય રીતે નાગરિકો માટે તરત ઉપલબ્ધ થવી મુશ્કેલ હોય છે. પરંતુ જામનગર જી.જી.જી. હોસ્પિટલના સુપરિટેન્ડન્ટ અને ડીન મેમે દર્દીની ગંભીર સ્થિતિને સમજી તાત્કાલિક IVIGની વ્યવસ્થા કરાવી, જે દર્દીના જીવન બચાવવામાં turning point સાબિત થયું.

તે ઉપરાંત સારવારમાં ઉપયોગમાં લેવાઈ:

કેપ્સ્યુલ સાયક્લોસ્પોરિન – immune system નિયંત્રિત કરવા
હાય ડોઝ એન્ટિબાયોટિક્સ – સેપ્ટિસેમિયા રોકવા
પ્રવાહી ઉપચાર – ડિહાઇડ્રેશન ટાળવા
ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ – શરીરમાં લવણ-ખનિજનું સંતુલન જાળવવા
બ્રોડ સ્પેક્ટ્રમ પેઈન મેનેજમેન્ટ – બેહદ દુખાવો ઘટાડવા
રેગ્યુલર સ્ટેરાઇલ ડ્રેસિંગ – ચામડીની રક્ષા કરવા

❖ દિવસ-રાત ચાલેલી સતત સંભાળ

કેસ એટલો ગંભીર હતો કે દર્દીની 24×7 કાળજી જ લેવી પડી.
ડોક્ટરો, નર્સિંગ સ્ટાફ અને આખી મેડિકલ ટીમે દિવસ-રાત દર્દીની નજીક રહી સારવાર આપી.

✓ કલાકે-કલાકે તાપમાન
✓ ઓક્સિજન લેવલ
✓ હાર્ટ રેટ
✓ ઈલેક્ટ્રોલાઇટ સ્તર
✓ ચેપના તમામ સંકેતો
✓ મૂત્રની માત્રા અને કિડનીની કાર્યક્ષમતા

આ બધું નિયમિત માપવામાં આવતું હતું.

સ્ટાફે જાણે પોતાના પરિવારના સભ્યની જેમ દર્દીને સંભાળ્યો—
ઘણીવાર રાત્રે 3–4 વાગ્યે પણ ડોક્ટરો rounds લઈને સારવારમાં ફેરફાર કરતા હતા.

❖ 20 દિવસની લડત પછી નવી જિંદગી

આગળના લગભગ 20 દિવસ સુધી દર્દીની સ્થિતિ નાજુક રહી.
પણ સતત સારવાર, યોગ્ય દવાઓ, કાળજીપૂર્વકની હાઈજિન અને ટીમવર્કના પરિણામે દર્દીની સ્થિતિ ધીમે ધીમે સુધરવા લાગી.

ત્વચા સ્ખલિત થવાની પ્રક્રિયા અટકી
નવા કોષો ઉત્પન્ન થવા લાગ્યા
તાવ નિયંત્રણમાં આવ્યો
ચેપનું જોખમ ઘટ્યું
આંખો તથા શ્વાસ માર્ગમાં રહેલા ફોલ્લા સુધરવા લાગ્યા
દર્દીને ખોરાક લેવાની ક્ષમતા પાછી મળી

હવે યુવતી સંપૂર્ણપણે સ્થિર થઈ ગઈ છે અને સામાન્ય જીવન તરફ પાછી વળવા તૈયાર છે. સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે કોઈપણ કાયમી જટિલતા વિના તે સ્વસ્થ થઈ ગઈ છે—જેવા કેસોમાં ઘણીવાર દ્રષ્ટિ ગુમાવવી કે કાયમી દાગ રહી જવા જેવી સમસ્યાઓ સામાન્ય હોય છે.

❖ આ કેસમાંથી શું શીખવા જેવું?

✓ Self-medication ઘાતક બની શકે
✓ દવા શરૂ કરતાં પહેલાં તબીબી સલાહ લેવી જરૂરી
✓ કોઈપણ નવા દવાની શરૂઆત પછી શરીરમાં અસામાન્ય લક્ષણો દેખાય તો તરત ડોક્ટરને બતાવવું
✓ ચામડી પર ફોલ્લા, સોજો, તાવ, મોઢામાં ઘા – આ બધા ગંભીર લક્ષણ બની શકે
✓ એલર્જીક પ્રતિક્રિયા કોઈ નાની બાબત નથી—તે જીવલેણ બની શકે છે

❖ જી.જી.જી. હોસ્પિટલ—રાજ્યનો વિશ્વાસ અને ગૌરવ

આ કેસ માત્ર એક દર્દીની સારવાર નહીં, પરંતુ આખી હોસ્પિટલની ક્ષમતા, ડોક્ટરોની કુશળતા, નર્સિંગ સ્ટાફની નિષ્ઠા અને તાત્કાલિક નિર્ણયક્ષમતા दर्शાવે છે. સરકારી હોસ્પિટલમાં પણ આવા ઉચ્ચસ્તરીય કેસો સફળતાપૂર્વક સારવાર થઈ શકે છે, તે આ ઘટનાએ સાબિત કરી દીધું છે.

ડોક્ટરોની ટીમે સાચા અર્થમાં જીવનદાતા બનવાનું કાર્ય કર્યું છે.
હોસ્પિટલના સુપરિટેન્ડન્ટ, ડીન મેમની સહાયથી IVIG જેવી મોંઘી દવા સરકારી સ્તરે તરત ઉપલબ્ધ કરાવવી એ પણ એક મોટી સિદ્ધિ છે.

❖ સમાપન

પીડાથી ભરેલી, જીવલેણ સ્થિતિમાંથી બહાર આવીને યુવતીનું આજે જીવન ફરી નવી દિશામાં આગળ વધે છે.
જી.જી.જી. હોસ્પિટલના સ્કિન વિભાગની આ સિદ્ધિ માત્ર સારવારની સફળતા નહીં, પરંતુ માનવતા, સમર્પણ, તબીબી કુશળતા અને ટીમવર્કનો ઉત્તમ દાખલો છે.

જામનગરની આ તબીબી સિદ્ધિ તમામ સરકારી હોસ્પિટલો માટે પ્રેરણારૂપ છે—
કે જો ઇચ્છાશક્તિ, વૈજ્ઞાનિકતા અને સમર્પણ હોય તો દરેક જીવ બચાવી શકાય છે.