સુપ્રીમ કોર્ટની કડક તાકીદ વચ્ચે ચૂંટણી પ્રણાલી અને પાક સહાય અંગે રાજ્ય સરકારોની જવાબદારી ઉપર વિસ્તૃત રિપોર્ટ
ભારતની ચૂંટણી પ્રક્રિયા વિશ્વની સૌથી વિશાળ તથા સૌથી જટિલ લોકશાહી પ્રક્રિયા છે. અબજો મતદારોની યાદીનું નિર્માણ, સુધારો અને ચકાસણી કરવા માટે દેશભરમાં હજારો બુથ લેવલ ઓફિસર્સ (BLO) કાર્યરત છે. પરંતુ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં BLO પર વધતા કામના ભાર, અવિરત ફરજો અને લાંબા સમય સુધી ચાલતા દબાણને કારણે અનેક વિસ્તારોમાંથી તેમના સ્વાસ્થ્ય બગડવાના તેમજ મૃત્યુ થવાના કેસો સામે આવ્યા છે. આ ગંભીર પરિસ્થિતિએ હવે સુપ્રીમ કોર્ટને પણ ચિંતિત કરી છે.
તાજેતરમાં ચીફ જસ્ટિસ સૂર્ય કાંતની અધ્યક્ષતામાં સુપ્રીમ કોર્ટની બેન્ચે કેટલાક રાજ્યોમાંથી મળેલા BLOના મૃત્યુના કેસોને ગંભીરતાપૂર્વક સંભળ્યા અને ચૂંટણી પંચ તેમજ રાજ્યોની સરકારોને કડક સૂચનાઓ આપી છે. સાથે જ રાજ્ય સરકારોએ ચૂંટણી પ્રક્રિયા વચ્ચે માનવતાવાદી અભિગમ અપનાવી કર્મચારીઓની સુરક્ષાને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા આપવી જોઈએ તેવો સ્પષ્ટ સંદેશ આપ્યો છે.
🔍 BLOના મૃત્યુ પર સુપ્રીમ કોર્ટની ગંભીર ચિંતા
સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ જણાવ્યું કે –
“ચૂંટણી પ્રક્રિયા યોગ્ય બને તે જરૂરી છે, પરંતુ એની આડમાં કર્મચારીઓના જીવને જોખમમાં નાખી શકાય નહીં.”
બેન્ચે કહ્યું કે ઘણા BLO દિવસના 10 થી 14 કલાક સતત કામ કરે છે, જેમાં મતદાર યાદી સુધારણા, ઘરઘર સર્વે, દસ્તાવેજોની ચકાસણી અને એપ આધારિત રિપોર્ટિંગ જેવા અગણિત કાર્ય સામેલ છે.
અત્યારની સ્થિતિમાં BLO પર બે–ત્રણ વ્યક્તિઓના કામનો ભાર લાદવામાં આવે છે. પરિણામે અનેક BLO થાકી જાય છે, તણાવગ્રસ્ત થાય છે અને ઘણા કેસોમાં અત્યાધિક કામના દબાણે હાર્ટ એટેક, બ્રેઈન હેમરેજ અથવા અન્ય ગંભીર બીમારીઓનું જોખમ વધી જાય છે.
કોર્ટના મત મુજબ —
✔ BLOની ફરજ મહત્વની છે
✔ પણ તેઓ પણ માનવી છે
✔ તેમના માટે આરોગ્ય, આરામ અને સુરક્ષા પ્રાથમિક હોવું જોઈએ
તેથી સુપ્રીમ કોર્ટે તમામ રાજ્યોને તાત્કાલિક વધારાના સ્ટાફની નિમણૂક કરવાનો આદેશ આપ્યો છે, જેથી BLO પરનો વધારાનો બોજ ઘટાડી શકાય.
📌 “વધારાના કર્મચારીઓ તહેનાત કરો” – સુપ્રીમ કોર્ટનો આદેશ
કોર્ટએ રાજ્ય સરકારોને નીચે મુજબના નિર્ણાયક સૂચનો આપ્યા છે:
1️⃣ વધારાના કર્મચારીઓની તાત્કાલિક તહેનાત
ચૂંટણી યાદી સુધારણા દરમ્યાન BLOને મદદરૂપ થવા માટે વધારાના કર્મચારીઓ તહેનાત કરવામાં આવે.
આથી BLOને સતત દોડધામ કરવી ન પડે અને તેમની કામગીરી વ્યવસ્થિત રીતે વિતરે.
2️⃣ BLOના કામના કલાકોમાં ઘટાડો
કોર્ટએ કહ્યું કે BLOને સામાન્ય કાર્યકાળ પ્રમાણે ફરજ સોંપવી જોઈએ.
8 કલાકથી વધારે ફરજ કરાવવા પર નિયંત્રણ લાવવું જરૂરી છે.
3️⃣ માનવતાવાદી અભિગમ અપનાવવો
ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં સામેલ દરેક વ્યક્તિ માણસ છે, મશીન નહીં.
તેમની તબિયત, આરામ અને માનસિક સ્થિતિનો સન્માન જરુરી છે.
4️⃣ BLOના મૃત્યુ કેસોની વર્ગીકૃત તપાસ
કોઈ BLO ફરજ દરમિયાન અથવા ફરજના દબાણને કારણે મૃત્યુ પામે તો તેની સંપૂર્ણ તપાસ થવી જરુરી છે.
5️⃣ ચકાસણીની નવી માર્ગદર્શિકા બનાવવી
BLO સંબંધિત તમામ ફરજો માટે સ્પષ્ટ, પારદર્શક અને માનવતાવાદી SOP તૈયાર કરવાની ફરજ ચૂંટણી પંચ પર મૂકી છે.
💬 ચૂંટણી પ્રક્રિયાની પારદર્શકતા + કર્મચારી સુરક્ષા = મુખ્ય જવાબદારી
ચીફ જસ્ટિસે સ્પષ્ટ કર્યું —
“પારદર્શક ચૂંટણી પ્રક્રિયા લોકશાહીની રીડ છે, પરંતુ તે પ્રક્રિયા એવી હોવી જોઈએ કે જે કોઈપણ કર્મચારીના જીવનને જોખમમાં ન મૂકે.”
આ વાક્ય સમગ્ર દેશના શાસન તંત્ર માટે ચેતવણી સમાન છે. જેના કારણે રાજ્ય સરકારો હવે BLOના કાર્યકાળના પુનઃગઠન, આરોગ્ય સુવિધાઓ અને સુરક્ષા પ્રોટોકોલને વધુ મજબૂત બનાવવા મજબૂર થશે.
🌾 બીજી બાજુ — પાક નુકસાન સહાય માટે આવતીકાલે છેલ્લો દિવસ
સુપ્રીમ કોર્ટની કાર્યવાહી વચ્ચે ગુજરાત રાજ્ય માટે ખેડૂતોથી સંબંધિત એક મહત્વનું અપડેટ પણ સામે આવ્યું છે. તાજેતરના માવઠા અને અસમયે વરસાદને કારણે ગુજરાતના ઘણા જિલ્લાઓમાં ખેડૂતોને પાક નુકસાન વેઠવું પડ્યું છે.
રાજ્ય સરકાર મુજબ —
👉 અત્યાર સુધી કુલ 29.80 લાખથી વધુ ખેડૂતોએ પાક નુકસાન સહાય માટે અરજી કરી છે.
👉 જેમાંથી 3.39 લાખથી વધુ ખેડૂતોને રૂ. 1 કરોડથી પણ વધુ રકમની સહાય ચૂકવાઈ ચૂકી છે.
આથી સાબિત થાય છે કે હકીકતમાં માવઠાએ પાકને કેટલું નુકસાન પહોંચાડ્યું છે.
📅 સહાય માટે આવતીકાલે છેલ્લો દિવસ — ખેડૂતો માટે અગત્યની તાકીદ
સરકારએ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે પાક નુકસાન સહાય માટે અરજીની પ્રક્રિયા હવે અંતિમ તબક્કે છે અને આવતીકાલે છેલ્લો દિવસ છે.
ખેડૂતોને અપીલ કરાઈ છે કે તેઓ –
✔ ઓનલાઈન અરજી
✔ CSC કેન્દ્ર દ્વારા અરજીઓ
✔ ગ્રામપંચાયત સ્તરે સહાય
તાત્કાલિક પૂર્ણ કરે.
બિનઅરજીદારોને પછી સહાય મેળવવામાં મુશ્કેલી પડી શકે છે.
🚜 29.80 લાખથી વધુ અરજીઓ — ગુજરાતના ખેડૂતોનું દુઃખ જાહેર કરે છે
આકડાઓ સાબિત કરે છે કે –
🔹 માવઠાએ વ્યાપક અસર કરી
🔹 અનેક ખેડૂતોના મગફળી, કપાસ, જીરુ, ઘઉં, અને અન્ય પાકને નુકસાન
🔹 ઘણા વિસ્તારોમાં પાણી ભરાઈ જવાના કારણે પાક સંપૂર્ણ બરબાદ
આ પરિસ્થિતિમાં સરકાર સહાય પ્રક્રિયા ઝડપથી પૂર્ણ કરવા સતત પ્રયાસ કરી રહી છે.
🏛 રાજ્ય સરકારનો સંદેશ : ખેડૂતોને તાત્કાલિક સહાય પહોંચાડો
રાજ્ય સરકારે જિલ્લા કલેಕ್ಟરોને સ્પષ્ટ સૂચનાઓ આપી છે કે –
✔ બાકી તમામ અરજીઓની સ્ક્રૂટિની ઝડપથી પૂર્ણ કરો
✔ 100% ડિજિટલ વેરિફિકેશન પૂર્ણ કરો
✔ સહાય રકમ સીધી DBT મારફતે જમા કરો
✔ કોઈ ખેડૂત બાકી ન રહે
આ કારણે આવનારા દિવસોમાં વધુ મોટી સંખ્યામાં ખેડૂતોને સહાય મળવાની સંભાવના છે.
🔗 BLO અને ખેડૂતોના મુદ્દાઓ — બંનેમાં માનવતાનો સરવાળો
આજે ચર્ચામાં આવેલા બંને મુદ્દાઓ —
1️⃣ BLOના મૃત્યુ અને વધતા કામના દબાણ
2️⃣ ખેડૂતોએ પાક નુકસાન સહાય માટેની અરજીઓ
આ બંને મુદ્દાઓ સરકારના વહીવટી તંત્રની માનવતા અને જવાબદારી સાથે સીધી રીતે જોડાયેલા છે.
ચૂંટણી પ્રક્રિયા હોય કે કૃષિ સહાય, બંને ક્ષેત્રોમાં સરકારોને માનવીય હિતને પ્રાથમિકતા આપવી જ જોઈએ. કારણ કે —
👉 BLO પણ પરિવાર ધરાવતો કર્મચારી છે
👉 અને ખેડૂત તો રાષ્ટ્રની રીડ છે
બંનેને સુરક્ષા, સન્માન અને સમયસર સહાય આપવી રાજ્યનું પ્રથમ કર્તવ્ય છે.
📢 અંતિમ નિષ્કર્ષ
સુપ્રીમ કોર્ટની હસ્તક્ષેપથી હવે રાજ્યો પર દબાણ છે કે તેઓ BLOના જીવનને જોખમમાં ન મૂકે અને યોગ્ય સ્ટાફિંગ કરે. સાથે જ રાજ્ય સરકારે પાક નુકસાન સહાય સંબંધિત કામગીરી ઝડપથી પૂર્ણ કરવાની ઘોષણા કરીને ખેડૂતોને રાહત આપવાના પ્રયાસો તેજ કર્યા છે.
આ બંને મુદ્દાઓ આપણને યાદ અપાવે છે કે —
“સરકારો માટે નીતિ કરતા પણ મહત્વનું છે – માનવી.”
