ટાટા ટ્રસ્ટ્સ અને મુંબઈ યુનિવર્સિટી વચ્ચે ઐતિહાસિક કરાર.

સર કાવસજી જહાંગીર કૉન્વોકેશન હૉલના પુનઃસ્થાપનને મળશે નવા યુગની શરૂઆત

મુંબઈ: શહેરની શૈક્ષણિક વારસાની ઓળખ માનાતા અને 150 વર્ષથી વધુ જૂના સર કાવસજી જહાંગીર કૉન્વોકેશન હૉલના પુનઃસ્થાપન અને આધુનિકીકરણ માટે ટાટા ટ્રસ્ટ્સ અને મુંબઈ યુનિવર્સિટી વચ્ચે મહત્ત્વપૂર્ણ Memorandum of Understanding (MoU) પર હસ્તાક્ષર થયા છે. આ કરાર માત્ર એક ઐતિહાસિક ઇમારતના સંરક્ષણ માટે જ નહીં, પરંતુ મુંબઈના શૈક્ષણિક, સાંસ્કૃતિક અને સ્થાપત્ય વારસાને ભવિષ્ય સાથે જોડવાનો એક પ્રેરણાદાયી પગલું મનાય છે.

ટાટા ટ્રસ્ટ્સના સીઈઓ સિદ્ધાર્થ શર્મા, મુંબઈ યુનિવર્સિટી ના વાઇસ ચાન્સેલર પ્રો. (ડૉ.) રવિન્દ્ર કુલકર્ણી અને જાણીતા હેરિટેજ સંરક્ષણ વિશેષજ્ઞ તથા પ્રિન્સિપલ આર્કિટેક્ટ આભા નારાયણ લાંબા સહિતના વિશિષ્ટ મહેમાનોની હાજરીમાં આ MoU સહી કરવામાં આવ્યો હતો.

ઐતિહાસિક ઈમારતનો ઐતિહાસિક સફર

સર કાવસજી જહાંગીર કૉન્વોકેશન હૉલનું બાંધકામ 1874માં પૂર્ણ થયું હતું. મુંબઈ યુનિવર્સિટીના ફોર્ટ કેમ્પસમાં આવેલો આ ગ્રેડ-I હેરિટેજ સ્ટ્રક્ચર નિયો-ગોથિક આર્કિટેક્ચરનું ભવ્ય પ્રતીક છે. આ હોલે એક સદીથી વધુ સમય સુધી અનેક કૉન્વોકેશન, શૈક્ષણિક ચર્ચા, મહત્ત્વપૂર્ણ વ્યાખ્યાનો અને સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમોની સાક્ષી આપી છે.

રાજાબાઈ ક્લૉક ટાવર અને યુનિવર્સિટી લાઇબ્રેરી જેવી વિશ્વપ્રસિદ્ધ ઇમારતો વચ્ચે ઊભેલો આ કૉન્વોકેશન હૉલ મુંબઈની શૈક્ષણિક ઓળખનો અભિન્ન ભાગ રહ્યો છે.

2006ના પુનઃસ્થાપનથી લઈને વર્તમાન MoU સુધી

આ હોલનો પહેલો મોટાપાયે પુનઃસ્થાપન પ્રોજેક્ટ વર્ષ 2006માં હાથ ધરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં મહારાષ્ટ્ર સરકાર, જેમસેટજી ટાટા ટ્રસ્ટ અને મુંબઈ મેટ્રોપોલિટન રિજન હેરિટેજ કન્વર્ઝન સોસાયટી (MMRHCS) નો સહયોગ રહ્યો હતો. આ કામનું નેતૃત્વ આભા નારાયણ લાંબા એસોસિએટ્સ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.

આ પ્રોજેક્ટને UNESCO Asia-Pacific Award of Distinction મળ્યો હતો—જે એના ઉત્તમ હેરિટેજ સંરક્ષણ કાર્યનું વૈશ્વિક સન્માન છે.

અને હવે, લગભગ 20 વર્ષ પછી, ફરી એકવાર આ જ ટીમ આ હોલને નવી ચળકાટ સાથે પુનર્જીવિત કરશે.

નવો કરાર : વારસાને સાચવવાની અને ભવિષ્યને મજબૂત કરવાની દિશામાં અગત્યનું પગલું

MoU મુજબ, ટાટા ટ્રસ્ટ્સ આ ઇમારતના સંરક્ષણ, આધુનિકીકરણ અને ટેક્નિકલ અપગ્રેડેશનમાં મહત્ત્વપૂર્ણ નાણાકીય સહાય અને નિષ્ણાત માર્ગદર્શન પૂરૂં પાડશે. હોલની મૂળ નિયો-ગોથિક ઓળખને જાળવી રાખીને તેને આધુનિક શૈક્ષણિક અને સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમો માટે વધુ સુસંગત બનાવવાનો હેતુ છે.

આ પ્રોજેક્ટમાં નીચે મુજબના મુખ્ય કાર્યો હાથ ધરવામાં આવશે—

માળખાકીય મજબુતીકરણ
હેરિટેજ ફીચર્સનું સંરક્ષણ
અદ્યતન ઓડિઓ-વિઝ્યુઅલ સુવિધાઓ
અગ્નિશામક અને સુરક્ષા સિસ્ટમનું આધુનિકીકરણ
બેઠક વ્યવસ્થાનો નવો ડિઝાઇન
દિવ્યાંગ-મૈત્રી (accessible) સુવિધાઓ
ઈકો-ફ્રેન્ડલી ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને એનર્જી-એફિશિયન્ટ સિસ્ટમ્સ

ટાટા ટ્રસ્ટ્સની પ્રતિબદ્ધતા: “વારસાને જતન કરવાનું એ સંસ્કૃતિને જળવવાનું”

MoU સહી બાદ ટાટા ટ્રસ્ટના સીઈઓ સિદ્ધાર્થ શર્માએ જણાવ્યું:

“ઉત્કૃષ્ટ સંસ્થાઓને ટેકો આપવો એ ટાટા ટ્રસ્ટનો મૂળ સિદ્ધાંત છે. સર કાવસજી જહાંગીર હોલ માત્ર એક ઇમારત નથી—એ મુંબઈના શૈક્ષણિક વારસાની આત્મા છે. આ હોલનું જતન કરવું એ શહેરની પરંપરા, સંસ્કૃતિ અને આર્કિટેક્ચરનો સન્માન કરવાનો એક માર્ગ છે.”

તેમણે ઉમેર્યું કે ટાટા ટ્રસ્ટ્સ હંમેશા દેશના શૈક્ષણિક અને સાંસ્કૃતિક વિકાસ માટે પ્રતિબદ્ધ રહ્યું છે અને આ સહયોગ તે પ્રતિબદ્ધતાનો સતત ભાગ છે.

મુંબઈ યુનિવર્સિટીની પ્રતિભાવ: “આગામી પેઢીને વારસો સોંપવાનો પ્રયાસ”

વાઇસ ચાન્સેલર પ્રો. (ડૉ.) રવિન્દ્ર કુલકર્ણીએ ટાટા ટ્રસ્ટ્સ પ્રત્યે આભાર વ્યક્ત કરતાં જણાવ્યું—

“કૉન્વોકેશન હૉલ માત્ર ઈંટ-સિમેન્ટ નથી—તે અહીંથી ભણેલા લાખો વિદ્યાર્થીઓના સ્મૃતિચિહ્નો છે. આ પ્રોજેક્ટ આ હોલની ભવ્યતા અને પ્રાસંગિકતા આગામી પેઢી માટે જાળવી રાખશે.”

તેમણે MoUને “એક મહત્વપૂર્ણ ટ્રાન્સફોર્મેશન પ્રોજેક્ટ” ગણાવ્યો.

આભા નારાયણ લાંબાનો હેરિટેજ અનુભવ ફરી મદદરૂપ

વિખ્યાત હેરિટેજ આર્કિટેક્ટ આભા નારાયણ લાંબાએ જણાવ્યું—

“મને બે દાયકા પહેલા આ ઇમારતને નવી જિંદગી આપવાનો અવસર મળ્યો હતો. ફરી એકવાર એ જ હોલ પર કામ કરવું એ ગૌરવની વાત છે. અમારો પ્રયાસ એ રહેશે કે ઇમારતની ઐતિહાસિક ઓળખ અખંડિત રાખીને તેને આધુનિક સમયમાં વધુ ઉપયોગી બનાવીએ.”

આ પ્રોજેક્ટમાં સંરક્ષણના અંતરરાષ્ટ્રીય ધોરણોનું પાલન કરવામાં આવશે.

ટાટા ટ્રસ્ટ્સ: ભારતની સૌથી પ્રાચીન સખાવતી સંસ્થા

1892માં જમશેદજી ટાટા દ્વારા સ્થાપિત ટાટા ટ્રસ્ટ્સ આરોગ્ય, પોષણ, શિક્ષણ, પાણી અને સ્વચ્છતા, ગ્રામ વિકાસ, રોજગાર સક્ષમતા વગેરે ક્ષેત્રોમાં પરિવર્તનાત્મક કાર્ય માટે જાણીતી છે.

ભારતની સૌથી જૂની પરોપકારી સંસ્થાઓમાંની એક
એશિયાની સૌથી પ્રભાવશાળી સખાવતી સંસ્થાઓમાં સ્થાન
સામાજિક વિકાસ માટે “સુસંગત, લાંબા ગાળાના પ્રભાવ” પર વિશેષ ભાર

ટાટા ટ્રસ્ટ્સ દ્વારા ઘણી હેરિટેજ ઇમારતોના સંરક્ષણમાં યોગદાન આપવામાં આવ્યું છે, અને સર કાવસજી જહાંગીર હોલ એ યાદીમાં નવી ઉમેરણી છે.

મુંબઈ યુનિવર્સિટી: ભારતની સૌથી પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થાઓમાંની એક

1857માં સ્થપાયેલી મુંબઈ યુનિવર્સિટી—

ભારતની પ્રારંભિક ત્રણ યુનિવર્સિટીમાંની એક
5 કેમ્પસ
7 જિલ્લાઓનું શૈક્ષણિક નેટવર્ક
800,000 થી વધુ વિદ્યાર્થીઓ
885થી વધુ સંલગ્ન કોલેજો
56 વિભાગો
405 શૈક્ષણિક કાર્યક્રમો
NAAC A++ ગ્રેડ (2021)
QS રેન્કિંગ – 664
NIRF રેન્ક – 54

વિશ્વના સૌથી વધુ અબજોપતિ ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓ ધરાવતી સ્થાપનાઓમાં તેનો 5મો ક્રમ છે.

આવા ઐતિહાસિક અને વૈશ્વિક પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થાના મુખ્ય હોલનું પુનઃસ્થાપન સમગ્ર શૈક્ષણિક જગતમાં મહત્વ ધરાવે છે.

આ MoUથી શું બદલાશે?

આ કરાર પૂર્ણ થયા પછી સર કાવસજી જહાંગીર હૉલ—

વધુ આકર્ષક અને કાર્યક્ષમ કૉન્વોકેશન સ્થળ બનશે
આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરના શૈક્ષણિક કાર્યક્રમો માટે ઉપયોગી બનશે
સાંસ્કૃતિક અને સંશોધન આધારિત કાર્યક્રમોનું કેન્દ્ર બની શકશે
હેરિટેજ ટુરિઝમનો એક પ્રીમિયમ સ્પોટ બની શકશે

મુંબઈના નાગરિકો, આર્કિટેક્ટ્સ, વિદ્યાર્થી અને ઇતિહાસપ્રેમીઓ માટે આ પ્રોજેક્ટ એક મોટું આકર્ષણ રહેશે.

ટાટા ટ્રસ્ટ્સ અને મુંબઈ યુનિવર્સિટી વચ્ચેનો આ સહયોગ માત્ર એક MoU નથી – પરંતુ મુંબઈના વારસાનું સંરક્ષણ, શૈક્ષણિક મૂલ્યોનું જતન અને ભવિષ્ય માટેની નવી દૃષ્ટિ છે.

આ પ્રોજેક્ટ પૂર્ણ થયા પછી સર કાવસજી જહાંગીર કૉન્વોકેશન હૉલ ફરી એકવાર મુંબઈની ઓળખને ચમકાવશે અને આવનારી પેઢીઓ માટે પ્રેરણા બની રહેશે.