ગોરેગામની વિવેક વિદ્યાલયમાં બુરખાબૅનનો વિવાદ ઉગ્ર.

બુરખા પર પ્રતિબંધ બાદ 6 વિદ્યાર્થિનીઓ ભૂખહડતાળ પર;
પોલીસમાં ફરિયાદ, રાજકીય સંગઠનો પણ મેદાને**

મુંબઈ, ગોરેગામ:
ગોરેગામના વ્યસ્ત રહેણાંક વિસ્તારમાં આવેલ વિવેક વિદ્યાલય અને જુનિયર કૉલેજમાં મૅનેજમેન્ટે ક્લાસરૂમમાં બુરખા અને નકાબ પહેરવા પર પ્રતિબંધ મૂકતા વિદ્યાર્થીનીઓનો રોષ ફાટી નીકળ્યો છે. નવા ડ્રેસકોડની અમલવારી બાદ ગુરુવારે અમુક વિદ્યાર્થિનીઓએ ભૂખહડતાળ શરૂ કરી, જેમાં પોલીસની પૂર્વ-પરવાનગી લેવામાં આવી ન હોવાથી 6 વિદ્યાર્થિનીઓ સામે પોલીસ-ફરિયાદ પણ درج કરવામાં આવી. ઘટનાનો તાપ માત્ર શૈક્ષણિક પરિસર પૂરતો જ રહ્યો નથી, પરંતુ રાજકીય અને સામાજિક વર્ગોમાં પણ ચર્ચાનો વિષય બન્યો છે.

વિવાદની શરૂઆત — ડ્રેસકોડમાં મોટો ફેરફાર

વિવેક વિદ્યાલયના જુનિયર કૉલેજ વિભાગમાં મૅનેજમેન્ટે તાજેતરમાં ડ્રેસકોડમાં બદલાવ કરી જાહેર કર્યું હતું કે:

• બુરખો અને નકાબ ક્લાસરૂમમાં સંપૂર્ણપણે પ્રતિબંધિત રહેશે

• હિજાબ અને હેડસ્કાર્ફ જોકે મંજૂર રહેશે

• નિયમ માત્ર જુનિયર કૉલેજ માટે લાગુ પડશે, સિનియర్ કૉલેજ પર નહીં

કૉલેજનો દાવો છે કે આ નિર્ણય ધાર્મિક આધારિત નહીં, પરંતુ તમામ વિદ્યાર્થીઓ માટે તટસ્થ શૈક્ષણિક વાતાવરણ જાળવવાનો પ્રયાસ છે.

પરંતુ આ નિર્ણયોનો વિરોધ કરતા વિદ્યાર્થિનીઓએ કહ્યું કે વર્ષોથી તેઓ બુરખા સાથે કૅમ્પસમાં અવરજવર કરતી આવી છે અને “આ એક અચાનક અને ભેદભાવપૂર્ણ પ્રતિબંધ” છે.

ભૂખહડતાળ — વિદ્યાર્થીનીઓનો વિરોધ ઉગ્ર બન્યો

નવા ડ્રેસકોડની અસર દેખાવા માંડતાં જ ગુરુવારે સવારે 6 જેટલી વિદ્યાર્થિનીઓએ કૉલેજના પ્રવેશદ્વાર પાસે બેઠકો કરી ભૂખહડતાળ શરૂ કરી હતી.
તેમનો મુખ્ય વિરોધ હતો:

• ધાર્મિક અને વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતા પર હસ્તક્ષેપ

• વર્ષોથી ચાલતી પરંપરાનો અચાનક خاتો

• મૅનેજમેન્ટના નિર્ણયમાં પૂરતી સમજણ અને ચર્ચાનો અભાવ

આંદોલન દરમિયાન અમુક વિદ્યાર્થીનીઓએ જણાવ્યું કે:

“અમે વર્ષોથી બુરખા પહેરી અભ્યાસ કરીએ છીએ. અમને કોઈએ રોક્યા નથી. હવે અચાનક આ નિયમ શું માટે?”

પોલીસની કાર્યવાહી — પરવાનગી વિના आंदોલન, ફરિયાદ દાખલ

સ્થાનિક પોલીસે જણાવ્યું કે:

• આંદોલન પોલીસ પરવાનગી વગર યોજાયું હતું

• સામાજિક તણાવ ટાળવા કાયદાકીય પગલા લેવા પડ્યા

• આંદોલનમાં સામેલ 6 વિદ્યાર્થીનીઓ સામે ફરિયાદ નોંધાઈ

• જેમાંથી 3 વિદ્યાર્થિનીઓ ઓળખાયેલી નથી, તેઓ બહારથી જોડાયેલી હોવાનું અનુમાન

પોલીસે વધુમાં કહ્યું કે પરિસ્થિતિને સંયમથી હેન્ડલ કરવામાં આવી ખરી અને કોઈપણ વિદ્યાર્થીનીને ધરપકડ કરવા જેવી સ્થિતિ સર્જાઈ નથી.

AIMIMનું રાજકીય સક્રિય સમર્થન

આ મુદ્દો માત્ર શૈક્ષણિક નહીં પરંતુ ધાર્મિક-સામાજિક ચર્ચાનો વિષય બનતા AIMIM મહિલા પાંખની વાઇસ-પ્રેસિડન્ટ જહાંઆરા શેખ પણ કૉલેજ પહોંચ્યા હતા.

તેમણે નિવેદનમાં જણાવ્યું:

“આ નિર્ણય ભેદભાવપૂર્ણ છે. બુરખો પહેરવું વિદ્યાર્થીનીઓનું અધિકાર છે. કૉલેજે આ નિયમ પાછો ખેંચવો જોઈએ.”

તેમણે આંદોલનકારી વિદ્યાર્થિનીઓ સાથે બેઠકો કરી અને માતા-પિતાની પણ વાત સાંભળી.
તેમણે કૉલેજ મૅનેજમેન્ટને આ આદેશ તાત્કાલિક રદ કરવાની વિનંતી કરી.

કૉલેજ મૅનેજમેન્ટનું સ્પષ્ટીકરણ — “ધાર્મિક મુદ્દો નહીં, તટસ્થતા માટેનો નિર્ણય”

કૉલેજ ટ્રસ્ટી અને પ્રિન્સિપાલે સંયુક્ત નિવેદનમાં જણાવ્યું કે:

• કૉલેજનું ધ્યેય તમામ વિદ્યાર્થીઓને એકસરખું, તટસ્થ, ડિસ્ટ્રેશન્સ-ફ્રી વાતાવરણ પૂરૂં પાડવાનું છે

• કેમેરા, સુરક્ષા અને ઓળખાણ ચકાસણી દરમિયાન નકાબ અને સંપૂર્ણ ચહેરાકવર અડચણ સર્જે છે

• બુરખા પર પ્રતિબંધ માત્ર ક્લાસરૂમમાં છે, કૉલેજના બાહ્ય પરિસરમાં નહીં

• હિજાબ અને હેડસ્કાર્ફ પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી

• નવા નિયમને અમલમાં મૂકતા પહેલા માતા-પિતા શિક્ષક મંડળ સાથે “ચર્ચા થઈ ચૂકી” હોવાનો દાવો

વિદ્યાર્થીઓ અને માતા-પિતાની પ્રતિક્રિયા — મિશ્ર પ્રતિસાદ

વિરોધની દિશા

ઘણા વિદ્યાર્થીનીઓનું કહેવું છે કે:

• તેમની ધાર્મિક પ્રકૃતિ પર આદેશનુ નિર્મમ પગલું છે

• વ્યક્તિગત સ્વાતંત્ર્યને આંચકો પહોંચાડે છે

• કૉલેજે પૂર્વ-ચર્ચા કર્યા વગર નિયમ લાદી દીધો

સમર્થન પણ મળ્યું

કેટલાક માતા-પિતાએ કૉલેજના નિર્ણયને યોગ્ય ગણાવ્યું અને કહ્યું કે:

• ક્લાસરૂમમાં ચહેરો ખુલ્લો રહે જેથી શિક્ષકો વ્યક્તિગત ધ્યાન આપી શકે

• ધોરણબદ્ધ ડ્રેસકોડ શિસ્ત જાળવવા જરૂરી છે

• સંસ્થાનો નિર્ણય વિદ્યાર્થીના હિતમાં છે

કાયદાકીય દૃષ્ટિકોણ — શું બુરખાબૅન માન્ય છે?

કાયદાકીય નિષ્ણાતોના મતે:

• ખાનગી સંસ્થા પોતાના પરિસરમાં ડ્રેસકોડ નક્કી કરી શકે છે

• પરંતુ તે ભેદભાવપૂર્ણ કે ધાર્મિક સ્વાતંત્ર્યનું ઉલ્લંઘન ન હોવું જોઈએ

• ભારતના બંધારણના કલમ 25 મુજબ દરેકને ધાર્મિક આચરણોની સ્વતંત્રતા છે

• પરંતુ સંસ્થામાં સુરક્ષા અથવા શિસ્ત માટે વાજબી પ્રતિબંધો પણ મૂકી શકાય

આ કેસની સંવેદનશીલતા જોતા કાયદાકીય પડકારો ઉદ્ભવવાની શક્યતા પણ તજજ્ઞો વ્યક્ત કરી રહ્યા છે.

ઘટનાનો વિસ્તૃત પ્રભાવ — રાજકીય અને સામાજિક ચર્ચાઓનો ઉછાળો

આ બનાવને કારણે:

• સામાજિક મીડિયા પર #BurqaRights અને #DressCodeDebate ટ્રેન્ડ થયા

• મુસ્લિમ મહિલા સંગઠનો દ્વારા નિવેદનો જાહેર થયા

• શિક્ષણવિદોએ શૈક્ષણિક જગતમાં વધતા ધાર્મિક-સાંસ્કૃતિક ટકરાઓ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી

• રાજકીય પક્ષોમાંથી પણ કેટલાકે નિવેદનો આપ્યા, જેના કારણે મુદ્દો રાષ્ટ્રીય સ્તરે ચર્ચાઈ રહ્યો છે

કૉલેજ કેમ્પસમાં હાલની સ્થિતિ

• પોલીસ બંદોબસ્ત વધારવામાં આવ્યો

• વિદ્યાર્થીનીઓને સમાધાન માટે કૉલેજમાં બોલાવવામાં આવ્યા

• મૅનેજમેન્ટ હજુ પણ નિયમ પાછો ખેંચવા તૈયાર નથી

• આંદોલનકારી વિદ્યાર્થીનીઓ પોતાનો નિર્ણય પર અડગ છે

નિષ્કર્ષ — મુદ્દો માત્ર ડ્રેસકોડનો નહીં, ઓળખ, સ્વાતંત્ર્ય અને તટસ્થતાનો પણ છે

ગોરેગામના વિવેક વિદ્યાલયમાં શરૂ થયેલો બુરખાબૅનનો મુદ્દો હવે માત્ર એક શૈક્ષણિક સંસ્થાની અંદરનો પ્રશ્ન નથી રહ્યો.
તે ધીમે ધીમે:

• ધાર્મિક સ્વાતંત્ર્ય

• વ્યક્તિગત પસંદગી

• શૈક્ષણિક તટસ્થતા

• અને સંસ્થાકીય શિસ્ત

—આ ચારેય મુદ્દાઓની ટકરાનું પ્રતિક બની રહ્યો છે.

ઘટના કઈ દિશામાં આગળ વધશે તે માટે તમામ પક્ષોની સંવેદનશીલતા અને સંવાદની જરૂર છે.
હાલ પરિસ્થિતિ તણાવજનક પરંતું નિયંત્રણમાં છે.

Author: samay sandesh