વેલ્યુઅર સાથે મળી ગેંગે એક્સિસ બેંકને ચકમો આપ્યો!
ખોટા રિપોર્ટ, હલકું સોનું અને ૧૦ શખ્સોની ‘સુરરસુરિયું’ – પોલીસમાં ખળભળાટ
દ્વારકા : પવિત્ર તીર્થધામ દ્વારકાની શાંતિપૂર્ણ છબી વચ્ચે એક ચોંકાવનારી આર્થિક મહાઠગાઈ સામે આવી છે. ‘ગોલ્ડ લોન’ના નામે એક્સિસ બેંકને જબરજસ્ત રીતે ૯૭ લાખ રૂપિયાનો ગુમાવવાનો બનાવ પ્રકાશમાં આવ્યો છે. આ કૌભાંડમાં સૌથી મોટો ઝટકો એ છે કે બેંક જેમના ભરોસે ગોલ્ડની કિંમત ચકાસે છે — તે વેલ્યુઅર જ આ સમગ્ર ઘોટાળાનો મુખ્ય સહકારી નીકળી આવ્યો! ખોટી વેલ્યુએશન, હલકાં વજનના સોના અને ખોટા મૂલ્યાંકન રિપોર્ટના આધારે દસ જેટલા શખ્સોએ બેંકને એક પછી એક ચકમો આપ્યો હોવાના આંચકાજનક તથ્ય સામે આવતા દ્વારકા પોલીસ અને બેંકિંગ સર્કલમાં મચી ગયેલી સનસનાટી હજી શમી નથી.
કિસ્સો કેવી રીતે ખુલ્યો? – બેંક મેનેજમેન્ટને ‘ડાઉટ’ અને આંતરિક ઓડિટ પછી સત્ય બહાર આવ્યું
પ્રાપ્ત વિગતો અનુસાર દ્વારકાની એક્સિસ બેંકની શાખામાં છેલ્લા કેટલાક સમયથી ગોલ્ડ લોનની એકંદર પ્રક્રિયામાં ગડબડના સંકેતો મળી રહ્યા હતા. લોન મેળવવા માટે જમા કરાવાયેલું સોનું અને બેંકની કસ્ટડીમાં રહેલું સોનું વચ્ચે વજન અને ગુણવત્તા અંગે તફાવત જણાતા આંતરિક ઓડિટ બોલાવવામાં આવી. ઓડિટ દરમ્યાન shockingly એવું બહાર આવ્યું કે:, કેટલાક ગ્રાહકોના નામે અપાયેલી લોનમાં, સોનું હલકું, કેરેટ ઓછું અને ગુણવત્તામાં પણ નીચું હતું, જ્યારે વેલ્યુઅર દ્વારા સબમિટ કરાયેલા રિપોર્ટમાં તેને ‘શુદ્ધ સોનું’ બતાવવામાં આવ્યું હતું., આ તરતજ પોલીસને જાણ કરવામાં આવી અને તપાસ શરુ થતાં જ આખું ૯૭ લાખનું ગોલ્ડ લોન કૌભાંડ ખુલ્લું પડી ગયું.
વેલ્યુઅર જ મુખ્ય દોષિત – બેંકની વિશ્વાસઘાતી ભૂમિકાનો દુરુપયોગ
સામાન્ય રીતે ગોલ્ડ લોન આપતી વખતે બેંક ગ્રાહકનું સોનું પોતે ચેક કરતી નથી. આ કામ માટે અધિકૃત વેલ્યુઅરને મોકલવામાં આવે છે. વેલ્યુઅર સોનાનું વજન, શુદ્ધતા, ગુણવત્તા અને બજાર કિંમતને આધારે રિપોર્ટ તૈયાર કરે છે. પરંતુ દ્વારકામાં:, વેલ્યુઅર ગેંગ સાથે ડિલમાં જોડાઈ ગયો, ખોટા રિપોર્ટ બનાવીને 14–22 કેરેટના સોનાને 24 કેરેટ બતાવ્યું, સોનાનું વજન પણ વાસ્તવિક કરતા વધુ દર્શાવ્યું, આ રીતે બેંકને ભ્રમિત કરવામાં આવી અને ગ્રાહકના ખાતામાં વધુ લોન રકમ મંજુર થતી ગઈ.
ગેંગની કાર્યપદ્ધતિ – ‘હલકું સોનું’ પધરાવી કરોડોની લોન
પ્રાથમિક તપાસ મુજબ ૧૦ જેટલા શખ્સોની ગેંગે એક વેલ્યુઅર સાથે ગોઠવણ કરી હતી. તેમની આખી ‘મોડસ ઓપરેન્ડી’ નીચે મુજબ હતી:, હલકું, નીચી ગુણવત્તાનું સોનું એકઠું કરવામાં આવતું, આ સોનાનો ઉપયોગ કરીને ગોલ્ડ લોન માટે અરજીઓ કરવામાં આવતી, વેલ્યુઅર સોનાનું ખોટું મૂલ્યાંકન કરે અને ‘બેંક સ્ટાન્ડર્ડ’ મુજબનું શુદ્ધ બતાવે, બેંકને રિપોર્ટ મળતાં જ લોનો મંજુર થતી, લોન મળતાં જ ગેંગ પૈસા ઉપાડી ગુમ થઈ જતી, જ્યારે સોનું વેરીફાય થાય ત્યારે બેંકને પોતાના કસ્ટડીમાં રહેલા સોના અને મૂળ સોનામાં તફાવત જણાતો, આ રીતે બેંકને કુલ મળી ૯૭ લાખ રૂ.નો ગેરકાયદેસર રીતે નુકસાન પહોંચાડવામાં આવ્યું હોવાનું વિશ્વાસપાત્ર સૂત્રો જણાવે છે.
‘ઘર ફૂટે ઘર જાય’ – બેંકના વિશ્વાસપાત્ર માણસે જ ‘કાળું’ કર્યું
આ આખા કેસમાં સૌથી મોટો આઘાત વેલ્યુઅરની ભૂમિકાથી થયો છે. બેંકનો વેલ્યુઅર એક એવો માણસ હોય છે જેની ઈમાનદારી અને ચોકસાઈ પર બેંકનો સો ટકા ભરોસો હોય છે. પરંતુ અહીં:, કોઈ બાહ્ય ઠગે નહીં, બેંકના પોતાના જ સર્ટિફાઈડ વેલ્યુઅરે ખોટા કામમાં માથું ઘાલ્યું!, એવું કહેવાય કે ‘ઘર ફૂટે ઘર જાય’ – બેંકની અંદર જે ભરોસા પર લોન વહેંચાય છે, તે સ્ટ પ્રમાણે ભંગાયો છે.
બેંકે પોલીસમાં ફરિયાદ – IPCની અનેક કલમો હેઠળ ગુનો નોંધાયો
મામલો બહાર આવતા જ એક્સિસ બેંકે દ્વારકા પોલીસ સ્ટેશનમાં ફરિયાદ નોંધાવી છે. બેંકે વેલ્યુઅર તેમજ ગેંગમાં સામેલ તમામ લોકો સામે નીચે મુજબની ગંભીર કલમો હેઠળ ગુનો નોંધાવ્યો છે:, ઠગાઈ , વિશ્વાસઘાત, દસ્તાવેજોમાં ખોટો હિસાબ અને રિપોર્ટ રજૂ કરવાની કલમો, ગેરકાયદેસર રીતે બેંકના નાણાં મેળવવાનો પ્રયાસ., પોલીસે તાત્કાલિક તપાસ શરૂ કરી છે અને આઠ જેટલા લોકોની ઓળખ થઇ ચૂકી છે, જ્યારે બે–ત્રણ લોકો હજુ સુધી ફરાર છે. તેમની ધરપકડ માટે વિશેષ ટીમો રચાઈ છે.
પોલીસની પ્રાથમિક પૂછપરછમાં લાગેલી આગ — ગેંગનો વિસ્તાર મોટો હોવાનો સંદેહ
પોલીસ સૂત્રો અનુસાર ગેંગ માત્ર દ્વારકામાં જ નહીં પરંતુ અન્ય વિસ્તારોમાં પણ આવી જ પદ્ધતિથી ગોલ્ડ લોનના બહાને ઠગાઈ કરતો હોવાની શક્યતા છે., પ્રાથમિક પૂછપરછમાં બહાર આવ્યું છે કે:, ગેંગ પાસે સોનાની ફેકરીઓ સાથે કનેક્શન હતું, કેરેટ ઘટાડીને તૈયાર કરેલું ‘હલકું સોનું’ તેઓ મોટા પ્રમાણમાં ઉપયોગ કરતાં, વેલ્યુઅરના સહકારથી આ સોનું ‘પ્રમાણીત’ સોનાની આડમાં બેંકને આપવામાં આવતું, દરેક લોનમાંથી ગેંગ તથા વેલ્યુઅર વચ્ચે નફો વહેંચાતો, પોલીસ આ દિશામાં પણ વધુ તપાસ કરી રહી છે કે અન્ય બેંકોમાં પણ આવી કોઈ ગડબડ થઈ હશે કે નહીં.
બેંકિંગ સિસ્ટમ માટે મોટો એલાર્મ – વેલ્યુએશન પ્રોસેસની ફરી સમીક્ષા આવશ્યક
આ બનાવે બેંકિંગ ક્ષેત્રમાં ખૂબ ગંભીર પ્રશ્નો ઉભા કર્યા છે: વેલ્યુઅર પર બેંકનો અતિભરોસો શું હવે જોખમકારક સાબિત થઈ શકે?.,ગોલ્ડ લોન પ્રોસેસિંગમાં ડબલ વેરીફિકેશન સિસ્ટમ જરૂરી?, વેલ્યુઅરના રિપોર્ટની ટેક્નિકલ ચકાસણી ક્યારે ફરજિયાત બનાવાશે?, વિશેષજ્ઞોના મત મુજબ, હવે બેંકોને ગોલ્ડ વેરીફિકેશન માટે:, ડ્યુઅલ ઓડિટ સિસ્ટમ, ડિજિટલ વેલ્યુએશન રેકોર્ડ, તૃતીયપક્ષી ઓડિટ, સમયાંતરે સેમ્પલ ચેકિંગ, આ બધું ફરજિયાત કરવા સિવાય અન્ય કોઈ વિકલ્પ રહેતો નથી.
સ્થાનિક લોકોમાં આશ્ચર્ય અને ક્રોધ – ‘ધર્મની ભૂમિમાં આવી ઠગાઈ?’
દ્વારકા જેવા પવિત્ર સ્થાને લાખો યાત્રિકો વિશ્વાસ સાથે આવતા હોય છે. અહીંના લોકો તમામ પ્રકારની આર્થિક ગતિવિધિઓમાં પણ પારદર્શિતા રાખતા હોય છે. પરંતુ આ ગોલ્ડ લોન કૌભાંડ બહાર આવતા લોકોએ આચરજ અને નારાજગી વ્યક્ત કરી છે., સ્થાનિક એક વેપારીએ કહ્યું, . “બેંકમાં સોનું મુકી લોન લેતા લોકો વિશ્વાસથી આવતાં હોય છે… પરંતુ બેંકનો જ વેલ્યુઅર આવી હરકત કરે તો આ સામાન્ય લોકો ક્યાં જાય?”
આગળની કાર્યવાહી – ગેંગની ધરપકડ અને રિકવરી માટે વિશેષ ટીમ
દ્વારકા પોલીસના જણાવ્યા મુજબ:
વેલ્યુઅરને ઝડપથી કાયદેસર કબજામાં લેવામાં આવશે, ગેંગના બાકીના સભ્યોની શોધખોળ માટે SOG અને LCBની અલગ–અલગ ટીમો કાર્યરત છે, ૯૭ લાખની રિકવરી અંગે બેંક સાથે સંકલન કરીને કાર્યવાહી આગળ વધારવામાં આવી રહી છે, પોલીસ અધિકારીઓએ જણાવ્યું છે કે, “આ કિસ્સો માત્ર બેંક ઠગાઈ નહીં પરંતુ એક વિવેચિત, સુયોજિત આર્થિક અપરાધ છે. તમામ દોષિતોને કડક કાયદાકીય પગલાં ભોગવડાવવામાં આવશે.”
પરિણામ – એક મોટો પાઠ: ભરોસાની ભૂમિકામાં કમી આવશે તો ઘોટાળા વધશે
આ સમગ્ર બનાવ બેંકિંગ સિસ્ટમ, ગ્રાહકો અને વેલ્યુએશન મકેનિઝમ માટે મોટો પાઠ છે. ભરોસા પર ચાલતી ગોલ્ડ લોન વ્યવસ્થા ત્યારે જ સુરક્ષિત બની શકે જ્યારે:, વેલ્યુઅરની બેકગ્રાઉન્ડ ચકાસણી. ટેક્નોલોજીકલ ઓડિટ,નિયમિત સેમ્પલ ચેક, સખત થઈ જશે., દ્વારકાની આ ઘટનાએ સ્પષ્ટ કરી દીધું છે કે થોડા લોકોની લાલચે સમગ્ર સિસ્ટમને જોખમમાં મૂકી શકે છે… પરંતુ કાયદો અંતે સતર્ક છે અને હવે આ સમગ્ર ગેંગ કાયદાની સપાટીએ આવવાનું નક્કી છે.
