જામનગર શહેરના મધ્ય ભાગમાં આવેલું સુભાષ શાક માર્કેટ એક સમય શહેરના દૈનિક જીવનનું હ્રદય ગણાતું હતું. અહીં દરરોજ સવારથી સાંજ સુધી સેકડો વેપારીઓ, ગ્રાહકો અને માલગાડીઓની અવરજવર રહેતી. પરંતુ છેલ્લા ૨૦ દિવસથી જામનગર મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન (JMC) દ્વારા આ માર્કેટ અચાનક બંધ કરી દેવામાં આવ્યું છે. અધિકારીઓએ ગંદકી, ટ્રાફિક જામ અને શહેરના સ્વચ્છતા અભિયાનના હિતમાં આ પગલું લીધું હોવાનો દાવો કર્યો હતો. પરંતુ ૨૦ દિવસ બાદ પણ પરિસ્થિતિ એવી છે કે શહેરના નાગરિકો પૂછવા મજબૂર છે – જો માર્કેટ બંધ કર્યા પછી પણ ગંદકી અને ટ્રાફિકજામની સમસ્યા યથાવત છે, તો પછી આ માર્કેટને બલિનો બકરો કેમ બનાવવામાં આવ્યો?
વેપારીઓની વેદના: “રોજગારી ગુમાવી, પરિવારનું ભરણપોષણ મુશ્કેલ”
સુભાષ શાક માર્કેટના વેપારીઓનો આક્ષેપ છે કે JMCએ કોઈ પૂર્વ નોટિસ વિના અચાનક માર્કેટ બંધ કરવાનો નિર્ણય કર્યો. ઘણા વેપારીઓને પોતાના માલનું નુકસાન થયું છે. ખાસ કરીને ફળ-શાકના નાના વેપારીઓને મોટો આર્થિક ઝટકો લાગ્યો છે. એક વેપારી રમેશભાઈ વઘાસીયા કહે છે,
“આપણે રોજના ધંધાથી રોજનું ભોજન ચલાવીએ છીએ. હવે ૨૦ દિવસથી માર્કેટ બંધ છે. ઘરભારમાં ઉધાર ચાલી રહ્યું છે. તંત્ર કહે છે કે ટ્રાફિક અને ગંદકી માટે માર્કેટ જવાબદાર છે, પણ માર્કેટ બંધ થયા પછી પણ બહારની રોડ પર ગંદકી અને ટ્રાફિક જામ યથાવત છે. એટલે સ્પષ્ટ છે કે સમસ્યા માર્કેટમાં નથી, પણ તંત્રની વ્યવસ્થામાં છે.”
ગંદકી અને ટ્રાફિક સમસ્યા યથાવત: માર્કેટ બંધ છતાં સ્થિતિમાં સુધારો નહીં
માર્કેટ બંધ થયા પછી JMCએ દાવો કર્યો હતો કે વિસ્તારને સ્વચ્છ કરવામાં આવશે, ટ્રાફિકનું સુચારુ સંચાલન થશે અને આસપાસના માર્ગો પર રાહત મળશે. પરંતુ વાસ્તવિક પરિસ્થિતિ વિપરીત છે. માર્કેટ આસપાસના વિસ્તારો – દરબારગઢ રોડ, ડી.બી. રોડ અને ખંભાળિયા ગેટ પાસે હજુ પણ ગંદકીના થર, પાણી ભરાવા અને ટ્રાફિકના લાંબા કાફલા જોવા મળે છે.
સ્થાનિક રહેવાસી મયુરભાઈ ભટ્ટ કહે છે,
“જો JMCનો તર્ક સાચો હોત તો માર્કેટ બંધ થતા જ વિસ્તાર ચમકી ઉઠ્યો હોત. પરંતુ હકીકત એ છે કે ૨૦ દિવસ બાદ પણ અહીં સફાઈનું અભાવ છે. એટલે સમસ્યાનો મૂળકારણ તંત્રની બેદરકારી છે, વેપારીઓ નહીં.”
તંત્રની મનમાની કે કોઈ છુપાયેલો હિત?
વેપારીઓના સંગઠન મુજબ, સુભાષ માર્કેટની જમીન પર કેટલાક પ્રાઇવેટ હિતો કાર્યરત છે. કેટલાક પ્રભાવી લોકો માર્કેટના સ્થળને કમર્શિયલ પ્રોજેક્ટ માટે ઉપયોગમાં લેવા ઈચ્છે છે. વેપારીઓના દાવા અનુસાર, તંત્રે આ બહાને માર્કેટ ખાલી કરાવવાનું શરૂ કર્યું છે.
હોટેલ અને વેપારી એસોસિએશનના સભ્ય જગદીશભાઈ હિરસાણી કહે છે,
“આ આખું ગેમ કોઈને કોઈ પ્રાઇવેટ હિત માટે ચાલે છે. તંત્રે અચાનક માર્કેટ બંધ કરી દેવું અને વેપારીઓને કોઈ વિકલ્પ ન આપવો એ મનમાનીની હદ છે. જો ખરેખર સફાઈ અને ટ્રાફિકની ચિંતા હોત તો માર્કેટ સુધારણા માટે વાતચીત થઈ હોત, ન કે તાળા મારી દેવાના પગલા લેવાયા હોત.”
ગંદકી માટે માર્કેટ જવાબદાર? તંત્રના દાવા પર પ્રશ્નચિન્હ
JMC અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે માર્કેટમાં અતિશય કચરો, નિકાશની સમસ્યા અને ગેરકાયદેસર પાર્કિંગને કારણે ટ્રાફિક જામ થતો હતો. પરંતુ માર્કેટ બંધ થયા પછી પણ જો સમસ્યા યથાવત છે તો સ્પષ્ટ થાય છે કે સમસ્યા માર્કેટના અસ્તિત્વમાં નથી, પણ શહેરની મૌલિક વ્યવસ્થામાં છે.
સ્થાનિક દુકાનદારોના કહેવા પ્રમાણે, માર્કેટમાં સફાઈ માટે અનેક વાર લેખિત રજૂઆતો કરવામાં આવી હતી, પણ JMCએ ક્યારેય નિયમિત સફાઈ માટે ધ્યાન આપ્યું નથી.
૨૦ દિવસના લોકઆઉટ બાદ પણ કોઈ વૈકલ્પિક વ્યવસ્થા નહીં
વેપારીઓનો વધુ એક મોટો આક્ષેપ છે કે JMCએ માર્કેટ બંધ કર્યા પછી કોઈ વૈકલ્પિક વ્યવસ્થા કરી નથી. શહેરના વિવિધ વિસ્તારોમાં નાના વેપારીઓને તાત્કાલિક જગ્યા ફાળવવામાં આવી નથી, જેના કારણે રોજિંદા ધંધા પર સીધી અસર પડી છે.
એક મહિલા શાકવિક્રેતા કવિતાબેન કહે છે,
“અમને રોજના ૫૦૦-૬૦૦ રૂપિયાનો ધંધો થતો હતો. હવે ઘરમાં બેસી રહ્યા છીએ. JMCએ કોઈ ટેમ્પરરી જગ્યા આપેલી નથી. અમારું પરિવાર શું ખાય?”
રાજકીય પ્રતિસાદ અને નાગરિક સહાનુભૂતિ
આ મુદ્દો હવે રાજકીય રંગ ધારણ કરી રહ્યો છે. કેટલાક સ્થાનિક નેતાઓએ પણ તંત્રની કાર્યવાહીની નિંદા કરી છે. તેઓનો દાવો છે કે JMCએ કોઈ સમુદાયિક ચર્ચા વિના તાનાશાહી રીતે માર્કેટ બંધ કરી દીધી છે.
સ્થાનિક સમાજસેવી સંગઠનોએ પણ વેપારીઓના હિતમાં અવાજ ઉઠાવ્યો છે. તેઓએ તંત્રને ખુલ્લો પડકાર આપ્યો છે કે માર્કેટ બંધ કરીને સફાઈ-ટ્રાફિકની સમસ્યા હલ થઈ છે કે નહીં તે જાહેર રીતે બતાવવામાં આવે.
‘પાડાના વાંકે પખાલી ને દામ’ જેવી નીતિનો ઉઘાડો પડ્યો
વેપારીઓએ તંત્રની કાર્યવાહીને “પાડાના વાંકે પખાલી ને દામ” જેવી નીતિ ગણાવી છે – અર્થાત્ દોષ કોઈનો પણ હોય, સજા નિર્દોષને મળે.
વેપારી સમિતિના પ્રતિનિધિએ કહ્યું,
“તંત્રના અધિકારીઓએ માત્ર માર્કેટના વેપારીઓ પર દબાણ કર્યું છે. પરંતુ જે લોકો માર્ગ પર ગેરકાયદેસર પાર્કિંગ કરે છે, કચરો ફેંકે છે અથવા ટ્રાફિક રોકે છે, તે સામે કોઈ પગલા લેવાયા નથી. એટલે સ્પષ્ટ છે કે JMCની કાર્યવાહી એકતરફી છે.”
નાગરિકોનો પ્રશ્ન: “જો માર્કેટ બંધ કરવાથી કંઈ સુધાર નથી, તો ઉદ્દેશ શું?”
શહેરના સામાન્ય નાગરિકો પણ હવે પ્રશ્ન કરી રહ્યા છે કે જો ૨૦ દિવસ બાદ પણ ગંદકી અને ટ્રાફિક સમસ્યા યથાવત છે, તો આ માર્કેટ બંધ કરવાનો અર્થ શું?
કેટલાંક નાગરિકો કહે છે કે તંત્રે સફાઈની કામગીરીને રાજકીય શો બનાવી દીધી છે. સફાઈના સ્થાયી ઉકેલ કરતાં વધુ PR અભિયાન પર ધ્યાન અપાય છે.
વેપારીઓની માગણી: “માર્કેટ ફરી શરૂ કરો અથવા વિકલ્પ આપો”
વેપારીઓએ તંત્રને ચેતવણી આપી છે કે જો આગામી દિવસોમાં કોઈ ઉકેલ ન મળે, તો તેઓ આંદોલન શરૂ કરશે.
વેપારી એસોસિએશને તંત્રને ત્રણ માગણીઓ રજૂ કરી છે:
-
સુભાષ માર્કેટ તાત્કાલિક ફરી શરૂ કરાય.
-
જો સુધારણા માટે બંધ રાખવું જરૂરી હોય, તો તમામ વેપારીઓને તાત્કાલિક વૈકલ્પિક સ્થાન આપવામાં આવે.
-
માર્કેટ આસપાસના ટ્રાફિક અને સફાઈ સંચાલન માટે સંયુક્ત સમિતિ રચાય.
અંતિમ શબ્દ: જનહિતમાં જવાબદારી કોની?
સુભાષ શાક માર્કેટનો મુદ્દો હવે માત્ર એક માર્કેટનો નથી રહ્યો – એ શહેરના તંત્રની નીતિઓ, પારદર્શકતા અને જનહિત પ્રત્યેની જવાબદારીનો પ્રશ્ન બની ગયો છે.
૨૦ દિવસથી વેપારીઓના ચુલા ઠંડા છે, નાગરિકો અસુવિધાનો સામનો કરી રહ્યા છે, અને છતાં પણ તંત્ર ચૂપ છે. જો શહેરની સ્વચ્છતા અને ટ્રાફિક વ્યવસ્થા ખરેખર સુધારવી હોય, તો તેના માટે સમૂહિક વિચારવિમર્શ અને જવાબદારીભર્યું પ્રશાસન જરૂરી છે – માત્ર બંદબસ્ત નહીં.
અંતિમ વિચાર:
જામનગરની જનતા હવે આ પ્રશ્ન પૂછે છે – “જો માર્કેટ બંધ છતાં શહેર સ્વચ્છ નથી બન્યું, તો પછી જવાબદાર કોણ?”
સાચો ઉકેલ ત્યારે જ આવશે જ્યારે તંત્ર મનમાની છોડીને વેપારીઓ, નાગરિકો અને શહેરી વિકાસના ત્રિપક્ષીય સંવાદથી ઉકેલ શોધશે.
સુભાષ શાક માર્કેટનો આ વિવાદ હવે એક દર્પણ બની ગયો છે – જે બતાવે છે કે પ્રશાસનિક નિ
