જામનગરના સ્વામિનારાયણ નગર વિસ્તારમાં આજે એક અનોખું અને ચિંતાજનક દૃશ્ય જોવા મળ્યું. જનરલ બોર્ડની બહાર સવારે એક પક્ષએ અનોખા અને દ્રાવક નાટક દ્વારા તેમની વ્યથા વ્યક્ત કરી. આ નાટક કોઈ રેખાંકિત રંગમંચ પર નહીં પરંતુ જમીન પર – જાહેરમાં અને જીવંત સંજોગોમાં રજૂ થયું. જેમાં JCB, પોલીસ અને અધિકારીઓની વેશભૂષા પહેરી કેટલાક યુવાનો અને મહિલાઓએ ગરીબી, અન્યાય અને તંત્રની નર્મ-કઠોર નીતિઓ સામે પોતાના જ રીતે અવાજ ઉઠાવ્યો.
આ નાટકનું કેન્દ્રબિંદુ હતું — આજે સવારે જ ડિમોલિશન કરવામાં આવેલું એક નાનું મકાન. જે ગરીબ પરિવારે વર્ષોથી પાળેલું હતું, જીવનભરનો સંઘર્ષ સમેટેલું હતું અને હવે તંત્રના એક આદેશથી તોડી પાડવામાં આવ્યું હતું. પણ આ પરિવારે મૌન રહેવાને બદલે, ચુપચાપ દુઃખ ગુમાવવાને બદલે, એક નાટક ઘડીને તેમનું દર્દ જાહેર કરવાનું નક્કી કર્યું.
🏚️ નાટકની શરૂઆત – ‘ઘર’નું ધસતું સપનું
નાટકની શરૂઆત એક સામાન્ય ગરીબ પરિવારના દૃશ્યથી થાય છે. પિતાએ પથ્થર ઉંચકી મકાન બાંધ્યું છે, માતાએ દીવાલો ચોપડીને તેને ઘર બનાવ્યું છે અને બાળકો ત્યાં રમતા છે. નાટકમાં ઘર બનાવતી આ ક્રિયા દરશાવતી મૌન ભાસા, સંગીત અને ભાવમય અભિનયથી ભાવકને ભીની આંખો આપતી હોય તેમ લાગે છે. પરંતુ તરત જ નાટકનું મિજાજ બદલાય છે.
🚓 જેસીબી, પોલીસ અને અધિકારીઓના પ્રવેશ સાથે તંત્રનું ‘દખલ’
નાટકના બીજાં દૃશ્યમાં JCBનું રુપ ધરાવતો એક યુવક હળવો ધમધમાટ ભરીને પ્રવેશ કરે છે. તેની સાથે પોલીસના વેશમાં યુવાનો અને એક-બે લોકો અધિકારીઓના પોશાકમાં. તેઓ ઘરના માલિકોને બાંધછાંદે દબાવે છે — “આ આકારધાર મકાન બિનકાયદેસર છે”, “તમારું કોઈ ડોક્યુમેન્ટ માન્ય નથી”, “આ જમીન સરકારની છે”. ઘરવાળાં ગિડગિડી રડે છે, બે બાળક નાટકમાં જ પથ્થર નીચેથી રમકડાં ઉપાડીને માતાને આપે છે, પરંતુ થોડી પળોમાં જ JCB તેમનું ઘર જમીનદોસ્ત કરી દે છે.
🎭 વિરોધનું રૂપ – મૌન ચિત્કારથી સંવેદનાનો સળિયો
ડિમોલિશન પછીનું દૃશ્ય કઈ રીતે સમૂહિક પીડાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે તે જોવા લાયક હતું. નાટકમાં મહિલાઓ પોતાના માથા પર વાળ પછાડીને રોષ સાથે “હું ગરીબ છું એ જ મારી ભૂલ છે?” એવું પુછે છે. પોલીસના વેશમાં રહેલા યુવકના ચહેરા પરથી પણ સંઘર્ષ અને અસમંજસ દેખાય છે. તે પત્રિકા વાંચે છે – જેમાં નક્કી કરાયેલ હતું કે આ મકાન બિનકાયદેસર છે, પરંતુ એના અંતે લખેલું હોય છે – “માનવતા પણ કંઈક હોય છે.”
🗣️ નાટકથી બહાર – લોકોનો ચક્કાજામ જેવી ભાવના
નાટક પૂરું થતાની સાથે જ ત્યાં ભીડ ઊમટી. લોકોના હાથે પ્લેકાર્ડ હતા – “ઘર તોડી શકાય, સપનાને નહીં”, “હક માટે હિંમત”, “વિનાશ નહીં, વ્યવસ્થા જોઈએ”. લોકોએ clap ના લીધા, પડઘો થયો. આ બધું શાંતિપૂર્ણ હતું, પણ તેની અંદર એક આગ હતી – આત્મસન્માનની, પડકારની અને ચેતવણીની.
🔍 મુલ પ્રશ્ન – શું ખરેખર આ મકાન બિનકાયદેસર હતું?
જેમકે નાટક દર્શાવે છે, અનેક એવા પરિવારોએ, જે દસકાઓથી પોતાના ઘરમાં વસવાટ કરે છે, તેમનું મકાન તોડી પાડવામાં આવે છે કારણ કે કોઈ કાગળો પુરતા નથી. પણ પ્રશ્ન એ છે કે શું કાગળ વિના પણ જીવન જીવવાની ઈજાજત ન હોવી જોઈએ? શું રાજયનો કાર્યપદ્ધતિએ ગરીબના ઘરે પણ થોડી માફી, માનવતા નહીં રાખવી જોઈએ?
💡 સંદેશ – નાટક કેવળ રંગભૂમિ માટે નહીં, બદલાવ માટે પણ
આજે જે નાટક જનરલ બોર્ડની બહાર ભજવાયું, એ માત્ર એક મનોરંજક પ્રદર્શન નહોતું. એ એક સશક્ત વિરોધ હતો, એક શાંતિપૂર્ણ, પણ ગંભીર અવાજ હતો. સમાજમાં જ્યાં કાયદો અને તંત્ર ઘણા વખત ગરીબ માટે ટૂંકી પટ્ટી બની રહે છે, ત્યાં આવા નાટકોએ માનવતાના પલટાવ માટે વારંવાર યાદ અપાવવી પડે છે કે — હક માટે નાટક નહીં, તો શું?
📸 વિડીયો અને સોશિયલ મીડિયા પર અસર
આ નાટકની વિડીયો ક્લિપ્સ અને ફોટા સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થયા. શહેરના અનેક સામાજિક કાર્યકરો, યુવા નેતાઓ અને સ્થાનિક રાજકારણીઓએ આ બાબત પર જવાબ માંગ્યો. કેટલાકે કહ્યું કે ડિમોલિશન પહેલાં પૂરતું નોટિસ આપવામાં આવ્યું નહોતું. અન્ય લોકોએ કહ્યું કે ભલે કાયદેસર ન હોય, પણ પર્યાય આપ્યા વગર કોઈનું ઘર તોડવું માનવતાના ધોરણે યોગ્ય નથી.
