શહેરા તાલુકામાં છેલ્લા ઘણા સમયથી ખનીજ ચોરીનું પ્રમાણ વધતું જતી કામગીરી રહી છે. છાણીપ ગામ નજીક આવેલ રસ્તા પર ખનીજ વિભાગની ટીમે તાજેતરમાં ઝડપેલી ગેરકાયદે રેતી ભરેલ ટ્રેક્ટરની ઘટના એ દિનપ્રતિદિન વધતી ખનીજ ચોરી સામે થતી કાર્યવાહી માટે એક નાનું પણ નોંધપાત્ર પગથિયું સાબિત થઈ છે. પરંતુ આવા કેસો માત્ર દુર્લક્ષ પકડી પાડવાની ઘટના બની રહી છે કે પાછળ લાંબી કાર્યવાહી અને રોકમારી પગલાં પણ લેવાયા છે, એ લોકોના પ્રશ્ન બની ગયો છે.
ખનીજ વિભાગની તાત્કાલિક કાર્યવાહી
ઘટના મુજબ, જિલ્લા ખાણ ખનીજ વિભાગની ટીમ છાણીપ ગામ નજીકથી પસાર થઈ રહી હતી ત્યારે તેમને એક ટ્રેક્ટર ઓવરલોડ રેતી ભરેલું જોવા મળ્યું. ટ્રેક્ટરને તરત અટકાવીને ડ્રાઇવર પાસે રોયલ્ટી પાસ, લાઈસન્સ કે અન્ય કાયદેસર દસ્તાવેજોની માંગ કરવામાં આવી. જો કે ટ્રેક્ટરચાલક પાસે કોઈ પણ પ્રકારના રજિસ્ટર્ડ દસ્તાવેજો હાજર નહોતા.
જેથી, ખનીજ વિભાગે તરત પગલાં લઇને રેતી ભરેલા ટ્રેક્ટરને તાલુકા સેવા સદન ખાતે લાવી સીઝ કર્યું અને અંદાજિત ચાર લાખ રૂપિયાનો મુદ્દામાલ કબજે કર્યો. ત્યારબાદ વધુ તપાસ હાથ ધરવામાં આવી રહી છે. આ સમગ્ર ઘટનાને પગલે, ખનીજ વિભાગની કામગીરીને એક સક્રિય ચેતવણી તરીકે જોવામાં આવી રહી છે.
ખનીજ ચોરીના વક્ર છાયાપટ પર પ્રકાશ
શહેરા તાલુકા અને તેની આજુબાજુના વિસ્તારોમાં ખનીજ ચોરી – ખાસ કરીને રેતી અને માટી –નો વ્યવસાય ઊંડે સુધી ઘૂસી ગયો છે. સ્થાનિક લોકોએ દાવો કર્યો છે કે દરરોજ અનધિકૃત રીતે રેતી ભરેલા ટ્રેક્ટરો તાલુકા સેવાસદન વિસ્તાર, ખાસ કરીને બસસ્ટેન્ડ પાસેથી પસાર થાય છે. મોટાં અવાજમાં ગુજરાતી-હિન્દી ગીતો વગાડતાં વાહનો એવી બેફામ હકથી ચાલે છે કે જાણે કાયદા નિયમોનો કોઈ ભય જ ન હોય.
આ વિસ્તારના રહેવાસીઓ માટે એ સમજાઈ ન થતું હતું કે આટલા સ્પષ્ટ રીતે જોવા મળતા ટ્રેક્ટરો સામે પોલીસ તંત્ર અથવા સ્થાનિક પ્રશાસન કઈ રીતે નિષ્ક્રિય રહી શકે છે? શું આ કેસોમાં આંતરિક મિલીભગત છે? કે પછી સિસ્ટમ એટલી ડગમગતી થઈ ગઈ છે કે ઈચ્છા હોવા છતાં કાર્યવાહી શક્ય બનતી નથી?
ચાર લાખના મુદ્દામાલ પાછળની વાત
ઝપટાયેલ ટ્રેક્ટરમાં ભરેલી રેતીનું મૂલ્ય અંદાજે ચારેક લાખ રૂપિયા જેટલું હોવાનું જણાવાયું છે. જો આપણે રોજના આધારે આવા ટ્રેક્ટરોની સંખ્યા ગણીએ, તો આવકની મોટી માત્રા સરકારે ગુમાવી રહી છે – એટલું જ નહીં, પર્યાવરણ પર પણ ગંભીર અસર થાય છે.
અનધિકૃત ખોદકામ:
-
નદીઓના ઘાટને નુકસાન પહોંચે છે
-
પાણીની સ્તર ઘટે છે
-
માળખાકીય બિનસહયોગી પરિસ્થિતિ સર્જાય છે
આર્થિક રીતે જોવામાં આવે તો સરકારને મળનારી રોયલ્ટી તેમજ અન્ય કરચુકવણી સામે મોટી ચલણી હાની થતી રહે છે. પરિણામે સ્થાનિક સ્વરાજ્ય સંસ્થાઓ અને ગામ વિકાસ માટે ફાળવાતા નાણાંનો પ્રશ્ન ઊભો થાય છે.
તંત્રની નિષ્ક્રિયતા સામે લોકોમાં અસંતોષ
રહેવાસીઓનો રોષ આ મુદ્દા પર સ્પષ્ટપણે જણાયો છે. લોકોને લાગે છે કે જો દરરોજ ખુલ્લા આકાશ નીચે રેતી ભરેલા ટ્રેક્ટરો પસાર થઈ શકે છે, તો તેને તંત્ર તરફથી જોવાનું ન હોવું એ કેટલી મોટું દુર્ભાગ્ય છે. “પહેલા ટ્રેક્ટર આવે, ગીત વગાડે, ધૂળ ઉડાડે અને પુલીસ જોતી રહે – પછી એકાદને પકડો અને સમાચાર બનાવો” – આ લોકોની ટિપ્પણી છે.
મહત્વનું એ છે કે બસ સ્ટેન્ડ નજીકથી પસાર થનારા આવા વાહનો કોઈપણ સામાન્ય નાગરિક માટે પણ ઓળખી શકાય એવા હોય છે – તો અધિકારીઓ માટે કેમ નહિ?
દાખલારૂપ કાર્યવાહી જરૂરિયાત કે ફરજ?
વિશ્લેષણકારો અને સ્થાનિક સામાજિક કાર્યકર્તાઓ માનીએ છે કે તંત્ર દ્વારા કેટલીકવાર કરાતી આવી કામગીરી જો નિયમિત, વ્યાપક અને ગાંભીરતા સાથે કરવામાં આવે તો ખનીજ ચોરી પર ચોક્કસ કાબૂ મેળવાઈ શકે છે. પરંતુ isolated activity તરીકે જોવામાં આવતી અને એક-અધ બાર સમાચારો પૂરતી કાર્યવાહી ફક્ત “દાખલારૂપ” બની રહે છે તો પછી ચોરી અટકવી મુશ્કેલ છે.
જો ખરેખર ખનીજ વિભાગ અને પોલીસ તંત્ર સંકલિત અભિગમ અપનાવે, તો નીચેના પગલાં અસરકારક બની શકે:
-
જિલ્લામાં રેન્ડમ ચેકિંગનું નેટવર્ક સ્થાપિત કરવું
-
મોબાઈલ પેટ્રોલિંગ ટીમો શરૂ કરવી
-
GPS ટ્રેકિંગ અથવા મોબાઈલ એપ આધારિત ઓથોરાઇઝ્ડ વાહન ટ્રેકિંગ સિસ્ટમ
-
રોયલ્ટી બુકીંગની પદ્ધતિમાં પારદર્શકતા
-
લોકો માટે હેલ્પલાઇન નંબર કે એપ દ્વારા તાત્કાલિક ફરિયાદ પદ્ધતિ
અંતિમ નિષ્કર્ષ: એક સાવધાન પગલાં કે પાયાની અસર?
છાણીપ ગામ નજીક ઝડપાયેલ ટ્રેક્ટર અને કબજાત મુદ્દામાલ જેવી ઘટનાઓ તંત્રની ચેતના અને પ્રામાણિક પ્રયાસનો સંકેત આપી શકે છે – પણ જો એ સતત અને વ્યાપક રૂપે ના કરવામાં આવે તો એ માત્ર પત્રકારો માટેના હેડલાઇન સુધી મર્યાદિત રહી જાય છે.
શહેરા તાલુકામાં ખનીજ ચોરી સામે સાચી લડાઈ ત્યારે શક્ય બને, જયારે તંત્ર માત્ર ‘જવાબદારી’ નહીં પણ ‘જાગૃતિ’ સાથે આગળ આવે. અધિકારીઓ માટે આ એક તક છે – ઘાતક બેદરકારીને બદલીને ધિરજપૂર્વકની વ્યૂહાત્મક કાર્યવાહીથી તાલુકાને ખનીજ ચોરીમુક્ત બનાવવાની.
જેમ કે કલેક્ટરશ્રીએ અન્ય કિસ્સામાં જણાવ્યું હતું, “સર્વનો સાથ, સર્વનો વિકાસ ત્યારે શક્ય બને જયારે સર્વની જવાબદારી પણ સમાન હોય.”
આજની કાર્યવાહી માત્ર શરૂઆત હોય એવી લોકો અપેક્ષા રાખે છે – ન કે સમાપ્તી.
INSTAGRAM: https://www.instagram.com/samay__sandesh/
FACEBOOK: https://www.facebook.com/SamaySandeshoffice
આવા ને આવા લટટેસ્ટ ન્યુસ જાણવા માટે સમયસંદેશન્યુસની વેબસાઇટને વિઝિટ કરો.
