અમદાવાદ, સંજીવ રાજપૂત: મેઘાણીનગર વિસ્તારમાં ગત તા. ૧૨ જૂનના રોજ બનેલી વિમાન દુર્ઘટનાના ઇજાગ્રસ્તો અને હતભાગીઓના પરિવારજનોને આરોગ્ય વિભાગ દ્વારા આવશ્યક તમામ સહાયતા પૂરી પાડવામાં આવી રહી છે.

દુઃખની એ ઘડીમાં હતભાગીઓના પરિવારોનો સંપર્ક સાધી, મનોસાંત્વના આપીને ભાવિ યંત્રણાઓથી પરિવારોને મુક્ત કરવા જરૂરી પરામર્શન કરવાની સાથે પાર્થિવ શરીરને તેના ઘર સુધી માનભેર પહોંચાડવા સુધીની યાત્રાની કામગીરી સૂઝબૂઝપૂર્વક નિભાવતાં સિવિલ હોસ્પિટલ સ્થિત મનોચિકિત્સકો, પરામર્શકો, કોલ સેન્ટરના કર્મીઓ અને પરિવહન સંચાલકોની ભૂમિકા આ વિમાન દુર્ઘટના બાદ ઘણી મહત્ત્વપૂર્ણ બની છે. તારે આ કામગીરીમાં જોડાયેલા કર્મશીલોની કહાની તેમની જ જુબાનીમાં અત્રે રજૂ કરી છે:

એ મને ભેટીને રડી પડ્યા અને કહ્યું કે તું પણ એકદમ મારી દીકરી જેવી જ છે: સુરેખા રાવલ, સ્ટાફ નર્સ

અમદાવાદ વિમાન દુર્ઘટનાના હતભાગીઓના ડીએનએ મેચિંગ થયા બાદ તેમના પાર્થિવદેહ તેમજ માલસામાન સોંપવા સહિતની તમામ દસ્તાવેજી પ્રક્રિયામાં કોઈ પણ સ્વજનને મુશ્કેલી ન પડે, તે માટે ઉચ્ચ અધિકારી સહિતની ડેડિકેટેડ ટીમ મૂકવામાં આવી છે.

આવી જ એક ટીમમાં કાઉન્સેલર તરીકે જોડાયેલાં સ્ટાફ નર્સ સુશ્રી સુરેખા રાવલ કહે છે કે, ‘અમે લોકો પહેલાં દિવસથી જ આ કામગીરી સાથે જોડાયેલા છીએ. ડીએનએ મેચ થયા પછી પરિવારજનો અહીં આવે છે. જેમના ઓળખ કાર્ડથી માંડીને તેમને ડેથ સર્ટિફિકેટ મળી રહે તે માટેની તમામ પ્રક્રિયામાં અમે સાથે રહીને જરૂરી તમામ મદદ કરીએ છીએ અને સતત તેમને માનસિક હિંમત બંધાવતાં રહીએ છીએ.’

‘આ સમગ્ર પ્રક્રિયા દરમિયાન અમારે સતત એ પરિવારની નજીક રહેવાનું થાય છે. જેના કારણે થોડા સમય માટે પણ એક પ્રકારની આત્મીયતા કેળવાઈ જવી સ્વાભાવિક છે. મને યાદ છે. મેં એક પરિવારને તેમની પુત્રી કે બહેનનો પાર્થિવ દેહ મળી રહે તે માટે કાઉન્સેલિંગ કર્યું હતું. એ આન્ટીએ કહ્યું કે મારો ચહેરો પણ તેમણે જે સ્વજન ગુમાવ્યું છે એકદમ તેના જેવો જ છે. એટલું કહીને તેઓ રડવા લાગ્યાં અને મને ભેટી પડ્યાં. મેં ફરી એમને ધીરજ આપી અને તેમના સ્વજનના નશ્વર અવશેષો સાથે વિદાય કર્યાં.

‘કસોટી ભવનથી માંડીને પાર્થિવ દેહ સોંપવા સુધીના દરેક તબક્કે હિંમત બંધાવતા રહેવું પડે છે: ડૉ. નિશા પ્રજાપતિ, મનોચિકિત્સક’*

વિમાન દુર્ઘટનાના સમાચાર મળતાં જ તમામ યાત્રીઓના પરિવારજનો આવવા લાગ્યા હતા. સૌ પ્રથમ તેમના ડીએનએ કલેક્ટ કરવાના હતા. ત્યાર બાદ સેમ્પલ મેચ કરવાના અને ત્રીજા તબક્કામાં પાર્થિવ દેહ પરિવારને સોંપવાની કામગીરી કરવાની હતી. આ કામગીરી સાથે ૧૦ જેટલાં મનોચિકિત્સકોની ટીમ અલગઅલગ શિફ્ટમાં પ્રથમ દિવસથી જ કાર્યરત છે. જેમના દ્વારા આશરે ૩૫૦થી વધુ પરિજનોનું કાઉન્સેલિંગ કરવામાં આવ્યું છે.

આ દરેક તબક્કે પરિજનોને સાંત્વના આપતાં રહેવું પડે છે અને ધીરજ બંધાવતાં રહેવું પડે છે. ત્યારે પ્રથમ દિવસથી આ કામગીરી સાથે સંકળાયેલા મનોચિકિત્સક ડૉ. નિશા પ્રજાપતિ તેમના અનુભવ વિશે વાત કરતાં કહ્યું કે…

‘મને યાદ છે, કસોટીભવન પર એક અંકલ તેમના ડીએનએ સેમ્પલ આપવા આવ્યા હતા. તેઓ એટલા દુ:ખી હતા કે મેં તેમને ખૂબ સમજાવ્યા, પરંતુ તેઓ સાવ જ ભાંગી પડ્યા હતા અને સતત રડતાં હતા. સ્વજનને ગુમાવ્યાનું દુઃખ તેમના માટે અસહ્ય હતું. આખરે મેં અમારા હેડને જાણ કરી અને લગભગ મોડી રાત્રે અમે તેમને સમજાવી શક્યા.’

‘આમ છતાં, અનેક વખત પાર્થિવ દેહ સ્વીકારતી વખતે પરિવારજનોની હિંમત તૂટી જતી હોય છે અને તેઓ ભાંગી પડતાં હોય છે. ખાસ કરીને, અનેક વખત પરિવારજનો પોતાના સ્વજનોનો ચહેરો જોવાની જિદ કરે છે અથવા તેમની અંતિમ યાદગીરીરૂપ તેમની ચીજવસ્તુઓ આપીએ, ત્યારે પણ તેઓ અત્યંત ભાવુક થઈ જતાં હોય છે. આવી અનેક પરિસ્થિતિમાં અમારે તેમને સતત હૂંફ અને સાંત્વના આપતાં રહેવું પડે છે.

‘ડીએનએ સેમ્પલ મેચ થયા બાદ પરિવારને જાણ કરવાની સાથે પાર્થિવ દેહને સન્માનભેર પહોંચાડવા ટની વ્યવસ્થા કરવામાં મદદ કરીએ છીએ: ડૉ. અલ્પા માંકડિયા

ડીએનએ સેમ્પલ મેચ થયા બાદ પરિવારજનોનો સંપર્ક કરતી ટીમ સાથે સંકળાયેલાં ડૉ. અલ્પા માંકડિયા જણાવે છે કે, ‘ડીએનએ સેમ્પલ મેચ થયા પછી અમને જાણ કરવામાં આવે છે. એટલે તુરંત અમારી ડેડિકેટેડ ડૉક્ટર્સની ટીમ એક્ટિવ થઈ જાય છે. આ માટે જેમના ડીએનએ સેમ્પલ લીધા હોય તેમને ફોન કરીને જાણ કરીએ છીએ અને તેઓ ક્યારે આવી શકે તેમ છે, સાથે કયા દસ્તાવેજો લાવવા સહિતની માહિતી આપીએ છીએ અને તેમણે પાર્થિવ દેહને કયા સ્થળે લઈ જવો છે સહિતની બાબતો વિશે પૂછીને તેની આનુષાંગિક વ્યવસ્થાઓ કરાવીએ છીએ.’

પાર્થિવ દેહને તેના ગંતવ્યસ્થાન સુધી પહોંચાડવા માટે આરટીઓ દ્વારા વાહન વ્યવસ્થા ગોઠવાઈ: બી.વી. ભાદાણી, એઆરટીઓ

અમદાવાદ વિમાન દુર્ઘટનાના હતભાગીના પરિવારજનોને તેમના નશ્વર અવશેષો સોંપ્યા બાદ તેમના ગંતવ્ય સ્થળ સુધી પહોંચાડવા માટે અમદાવાદ આરટીઓ કચેરી દ્વારા વાહન વ્યવસ્થા તેમજ એર ઇન્ડિયા દ્વારા વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે.

આ અંગે એઆરટીઓ બી.વી. ભાદાણીના જણાવ્યા અનુસાર અમદાવાદ આરટીઓ કચેરી દ્વારા હાલ ૧૫ જેટલાં વાહનની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. ડૉ. કાપડિયાની ટીમ દ્વારા કેટલા પરિવારજનો પાર્થિવ દેહ સ્વીકારવા આવશે, તેની માહિતીના આધારે આરટીઓ કચેરી દ્વારા વાહન મૂકવામાં આવે છે. જે પાર્થિવ દેહ સહિત સમગ્ર પરિવારને તેમના ગંતવ્ય સ્થાન સુધી પહોંચાડે છે.

અમદાવાદ, સંજીવ રાજપૂત: ૧૨મી જૂને અમદાવાદના મેઘાણીનગર ખાતે સર્જાયેલા ગોઝારા પ્લેન અકસ્માતમાં આરોગ્ય વિભાગે અત્યંત પડકારજનક પરિસ્થિતિઓ સામે બાથ ભીડી હતી.

સિવિલ હોસ્પિટલના સચોટ ક્રાઇસિસ મેનેજમેન્ટે ડિઝાસ્ટર સામે ક્વિક રિસ્પોન્સ આપીને ઘાયલોને તાત્કાલિક સારવાર ઉપલબ્ધ કરાવવા સહિત મૃતકોના પાર્થિવ દેહને તેમના સ્વજનો સુધી પહોંચાડવા માટે ઝડપી કાર્યવાહી કરી હતી.

‘ફર્સ્ટ પર્સન – ફર્સ્ટ રિસ્પોન્સ’ માં કરીએ પ્લેન ક્રેશના કાળ સામે બાથ ભીડનારા વોરિયર્સની વાત.

*ફર્સ્ટ પર્સન ૧ – ડો. ચિરાગ પટેલ, હેડ ઓફ ઈમરજન્સી મેડિસિન*
“જ્યારે પ્લેન ક્રેશની ઘટનાના સમાચાર મળ્યા ત્યારે હું મારા સ્ટાફ સાથે ડિપાર્ટમેન્ટમાં હાજર હતો. તરત મેં મારા વ્હોટ્સેપ ગ્રુપમાં ઇમર્જન્સી સંદર્ભે ટૂંકો મેસેજ કરીને ટીમોને ઝડપથી ટ્રોમા સેન્ટરમાં પહોંચવા જણાવ્યું. એપ્રોન પહેરતા સુધી તો દર્દીઓ આવવા શરૂ થઈ ગયા. પહેલા પાંચ છ દર્દીઓ આવ્યા જેમને અલગ અલગ ઈજાઓ હતી. સૌને તરત સારવાર આપવાનું શરૂ કર્યું. બધી ટીમોએ ઝડપથી પોતાની જગ્યા લઇ લીધી હતી. સદભાગ્યે ઘટના એવા સમયે ઘટી હતી કે સંપૂર્ણ સ્ટાફ સારવાર માટે ઉપલબ્ધ હતો. એક એક દર્દી સામે ૧૦નો સ્ટાફ ઉપલબ્ધ હતો, જેથી અમારા અધિકારીઓના માર્ગદર્શનમાં જરૂરિયાતમંદ દર્દીઓને ઝડપથી સારવાર આપી અને જે તે વોર્ડમાં તેમને શિફ્ટ કર્યા.

*ફર્સ્ટ પર્સન ૨ – ડો. નીતા ખંડેલવાલ, હેડ ઓફ માઇક્રોબાયોલોજી ડિપાર્ટમેન્ટ*
“જેવા આ ઘટનાના સમાચાર મળ્યા એવા અમે ત્વરિત ટીમોને એક્ટિવેટ કરવા પગલાં લીધા. ઘટના જોતા ખ્યાલ આવી ગયો હતો કે ડીએનએ મેચિંગની જરૂર પડશે. આથી અમે ડીએનએ મેચિંગ ટેસ્ટ માટે સેમ્પલ કલેક્ટ કરવા માટેની જરૂરીયાતો ઝડપથી ઊભી કરવા તરફ ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું.
અમે પરિવારજનોના સેમ્પલ લેવા માટે કસોટી ભવનને પસંદ કર્યું, કારણકે ત્યાં સારી રીતે સેમ્પલ કલેક્શનની કામગીરી કરી શકાય એમ હતી.
૧૨મી જૂનના રોજ સાંજે ૦૫:૦૦ વાગ્યાથી અમે અમારી ટીમોને જરૂરી તમામ પુરવઠા સાથે કસોટી ભવનમાં ગોઠવી દીધી. જેમ જેમ પરિવારજનો સેમ્પલ આપવા આવતા ગયા તેમ તેમ અમે તબક્કાવાર એમની પાસેથી જરૂરી વિગતો ફોર્મમાં ભરાવીને એમના સેમ્પલ કલેક્ટ કરતા ગયા.

કસોટી ભવનમાં રાઉન્ડ ધ ક્લોક કર્મચારીઓની ડ્યુટી ગોઠવી.૫૦-૬૦ જેટલા સેમ્પલ થાય એવા ઝડપથી અમે એફએસએલ સાથે સંકલન કેળવીને તેને એફએસએલ લેબમાં મોકલી આપતા હતા. જેથી કરીને લેવામાં આવેલા સેમ્પલ નું ટેસ્ટિંગ ઝડપથી શરૂ કરી શકાય. સાથે જ અમે સગા વાલાઓને માહિતગાર કરવા માટે જરૂરી સાઈન બોર્ડ ગોઠવ્યા તથા પરિવારજનો માટેની અન્ય વ્યવસ્થાઓ સુનિશ્ચિત કરી.

*ફર્સ્ટ પર્સન ૩ – હિતેન્દ્ર ઝાખરિયા, નર્સિંગ સુપ્રિન્ટેન્ડન્ટ*
લગભગ બપોરે ૦૧:૫૦ કલાકે પ્લેન ક્રેશની દુર્ઘટનાના સમાચાર મળ્યા કે તરત જ અમે ફર્સ્ટ પોઇન્ટ ઓફ કોન્ટેક્ટ તરીકે ટ્રોમા સેન્ટર સેન્ટરમાં ફરજરત અમારા હેડ નર્સ સહિત બધા જ નર્સિંગ સ્ટાફને ઝડપથી જાણ કરીને પોતપોતાના સ્થળે પહોંચવા જણાવ્યું. નર્સિંગ સ્ટાફે ઝડપથી દવાઓ, ડ્રેસિંગથી લઈને જરૂરી તમામ પુરવઠો સુનિશ્ચિત કર્યો. ઘટનાની ગંભીરતા જોતા જેમની ડ્યુટી પૂર્ણ થતી હતી તેમને પણ રોકાવા માટે જણાવવામાં આવ્યું. ટ્રોમા વિભાગ અને અન્ય વિભાગો સાથે સંકલન દ્વારા દર્દીઓને પ્રાથમિક સારવાર આપીને વોર્ડમાં મોબીલાઇઝ કર્યા. તાત્કાલિક ધોરણે ૧૫૦ જેટલા નવા બેડ તૈયાર કરાવ્યા. લગભગ ૨૭૪ જેટલા કર્મચારીઓના વધારાના સ્ટાફ સાથે અમે આ ઘટનામાં તાત્કાલિક ધોરણે કામગીરી કરી હતી.

*ફર્સ્ટ પર્સન ૪ – હિતેન્દ્ર વાઘેલા, જમાદાર, સેનિટરી વિભાગ*
અમને સેનેટરી વિભાગને જેવા ઘટનાના સમાચાર મળ્યા કે અમે તરત જ વર્ગ-૪ ના તમામ કર્મચારીઓને આ અંગે જાણ કરીને ઝડપથી બચાવ કામગીરીમાં જોતરાઈ જવા અનુરોધ કર્યો. સિક્યુરિટી વિભાગ, ડોક્ટર્સ અને ટ્રોમા વિભાગ તથા એમ્બ્યુલન્સ વિભાગના સંકલન દ્વારા દર્દીઓને સ્ટ્રેચર પર લઈ જવા માટે કોરીડોર નક્કી કરવામાં આવ્યો. દર્દીઓ માટે સ્ટ્રેચર અને વ્હીલ ચેર ઉપલબ્ધ કરાવવાની જવાબદારી સેનેટરી વિભાગને આપવામાં આવી. અમે ઝડપથી સ્ટ્રેચર અને વ્હીલ ચેરને ટ્રોમા વિભાગ તથા જરૂરી સ્થળોએ મોબિલાઇઝ કરાવ્યા અને જેમ જેમ દર્દીઓ આવતા ગયા તેમ તેમ એમને સ્ટ્રેચર પર લઈને જરૂરી વિભાગોમાં પહોંચાડવાની કામગીરી કરી.

*ફર્સ્ટ પર્સન ૫ – ડો. મનીષ ઘેલાણી, પોલીસ સર્જન*
જેવા પ્લેન ક્રેશ દુર્ઘટનાના સમાચાર મળ્યા એવા અમે તરત જ ટ્રોમા સેન્ટર પહોંચ્યા. જ્યારે ખ્યાલ આવ્યો કે મૃતકોની સંખ્યા વધારે પ્રમાણમાં છે ત્યારે તરત જ ચીફ મેડિકલ ઓફિસર સહિત પોસ્ટમોટમ વિભાગના ડોક્ટર અને અન્ય અધિકારીઓ સાથે ઝડપથી સંકલન કર્યું. ટ્રોમા સેન્ટર ખાતે વ્યવસ્થા સુનિશ્ચિત થયા બાદ અમે પોસ્ટમોર્ટમ રૂમ પહોંચ્યા. મૃતકોના શબને જૂના પોસ્ટમોર્ટમ રૂમ ખાતે લઈ જવાની વ્યવસ્થા ગોઠવવામાં આવી. જિલ્લાઓમાંથી પોસ્ટ મોર્ટમ નિષ્ણાંત ડોક્ટરોને બોલાવવામાં આવ્યા. આખી રાત પોસ્ટમોર્ટમ કામગીરી ચાલી. ત્યારબાદ નવા પોસ્ટમોર્ટમ રૂમ ખાતે શબને કોલ સ્ટોરેજમાં ગોઠવવામાં આવ્યા. પરિવારજનોને તેમના સ્વજનોના પાર્થિવદેહ કાયદાકીય દસ્તાવેજો સાપે સોંપવામાં આવે તેવી વ્યવસ્થા ગોઠવવામાં આવી.

*ફર્સ્ટ પર્સન ૬ – રિ. કર્નલ અરવિંદ માથુર, ચીફ સિક્યુરિટી ઓફિસર, સિવિલ હોસ્પિટલ*
તારીખ ૧૨ જૂને બપોરે ૦૧:૪૦ વાગ્યે મને ફોન આવ્યો કે, કંઈક મોટો બ્લાસ્ટ થયો છે એટલે મેં તાત્કાલિક સિવિલ સુપ્રિટેન્ડેન્ટને ફોન કરી આ ઘટનાની જાણ કરીને સિવિલના તમામ સિક્યુરિટી સ્ટાફને એલર્ટ કર્યા અને હું સીધો ઘટના સ્થળે પહોંચ્યો. ત્યાં જઈને જોયું તો ખબર પડી કે પ્લેન ક્રેશ થયું છે અને ચારે બાજુ ધુમાડા સાથે બહુ જ મોટું ડેમેજ હતું. ત્યાં ફાયરની ટીમ પણ આવી પહોંચી હતી અને લોકોના ટોળેટોળા આવતા હતા. ત્યારબાદ હું સીધો સિવિલ હોસ્પિટલ આવ્યો અને ટ્રોમા સેન્ટર આજુબાજુમાં જે લોકો અને વોલેન્ટિયર્સ આવ્યા હતા એમને કંટ્રોલ કર્યા,
એમ્બ્યુલન્સ મારફતે લાવવામાં આવતા ઘાયલોને ટ્રોમા સેન્ટરમાં સારવાર આપવા આવી રહી હતી ત્યાં પણ લોકો ઘુસવાનો પ્રયાસ કરતાં હતા એમને કન્ટ્રોલ કરીને સ્થિતિ સામાન્ય બને એ માટે અમારી ટીમે સાથે મળીને પ્રયાસ કર્યા હતા.

*ફર્સ્ટ પર્સન ૭ – ડૉ. કવિન કોટડીયા, બી. જે. મેડિકલ કોલેજના ઇન્ટર્ન ડોકટર*
બી. જે. મેડિકલ કોલેજના ઇન્ટર્ન ડૉ. કવિન કોટડીયાએ કહ્યું કે, તારીખ ૧૨ જૂનના બપોરે ૦૧:૪૦ વાગ્યે આ દુર્ઘટના બની ત્યારે અમે મેસમાં હતા. આ ઘટના બાદ જે વિદ્યાર્થીઓ ઇન્જર્ડ થયા હતા એમને બચાવવાની કામગીરીમાં અમે જોતરાયા, આ દરમિયાન બહારથી લોકો આવીને વીડિયોને રીલ પણ બનાવતા હતા એમને અટકાવ્યા અને ત્યાંથી દૂર કર્યા. એ સમયે મીડિયામાં પણ મેડિકલના ૪૦ વિદ્યાર્થીઓ મૃત્યુ પામ્યા એવા ખોટા ન્યુઝ પણ ચાલતા હતા જેનાથી એમના પરિવારજનો સહિત સમગ્ર હોસ્પિટલ પરિસરમાં ભયનો માહોલ છવાયો હતો એટલે અમે એમના વિદ્યાર્થીઓના વાલીઓનો સંપર્ક કરી એમને સાંત્વના આપી અને સાચી હકીકત જણાવતા એમને પણ હાશકારો થયો. તેમણે કહ્યું કે, આ દુર્ઘટનામાં મેસનું બિલ્ડીંગ તૂટી ગયું હોવાથી વિદ્યાર્થીઓ માટે મેસ થોડા સમય માટે બંધ રખાઇ હતી એ હવે બે દિવસમાં પુન: ચાલુ થશે. જેનાથી હોસ્ટેલમાં રહેતા વિદ્યાર્થીઓને રાહત થશે.